Tokom dvije decenije od terorističkih napada na Sjedinjene Američke Države, mješavina domaćih ekstremista, geografskog položaja i slabosti protivterorističkih strategija, pretvorila je Evropu u primarnu metu za džihadiste koji žele da nanesu štetu Zapadu.
Napadi preko Atlantika promijenili su život i na Starom kontinentu, gdje su ekstremisti ubili stotine i ranili hiljade ljudi u godinama koje su uslijedile.
Od 11. septembra, puno više džihadističkih napada je izvedeno na teritoriji Evrope nego u SAD. Analitičari smatraju da za to postoji više razloga.
Tokom protekle decenije, “ono što smo vidjeli u zapadnoj Evropi je džihadistička mobilizacija bez presedana”, kaže za agenciju Asošiejtid pres (AP) Fernando Reinares, direktor programa o nasilnoj radikalizaciji i globalnom terorizmu na Kraljevskom institutu Elkano u Madridu.
On kaže da dokaz za to nisu samo bombaški napadi, ulijetanje vozilima i napadi noževima koji u posljednje vrijeme muče zapadnu Evropu, već i desetine hiljada evropskih muslimana koji su se osjećali primoranim da se pridruže pobunjeničkim terorističkim grupama tokom nedavnih ratova u Siriji i Iraku.
Zapadna Evropa se bori da integriše značajan procenat muslimanskog stanovništva. AP piše da su mnogi muslimani u nepovoljnom položaju i osjećaju se obespravljenim, a neki su ozlojeđeni prema zemljama u kojima žive.
“Postoji osjećaj otuđenja i osjećaj frustracije za koji se džihadisti često zakače”, kaže Peter Nojman, profesor bezbjednosnih studija s Kraljevskog koledža u Londonu.
“To nije tako u Sjedinjenim Državama”, kaže Nojman, glavni savjetnik za bezbjednosnu politiku kandidata Armina Lašeta u aktuelnoj njemačkoj predizbornoj kampanji. “Američki muslimani su mnogo manje neprijateljski raspoloženi prema svojoj zemlji od evropskih muslimana, i mnogo bolje su integrisani.”
A posljednjih godina, usred rastućeg uticaja propagande i obećanja takozvane Islamske države, vojnici koji su se vraćali iz Sirije i Iraka osjetili su inspiraciju da napadaju svoje matične zemlje u Evropi, izazivajući uzbunu među evropskim vladama.
Ispostavilo se da je 2001. godina bila prekretnica za terorističke aktivnosti džihadista u Sjedinjenim Državama i Evropi. Na prelazu vijeka, SAD su “bile velika nagrada za Al kaidu, a ne Evropa”, kaže Olivije Gita, generalni direktor GlobalStrata, međunarodne konsultantske firme za bezbjednost i rizike u Londonu.
Međutim, kada su SAD pojačale bezbjednost nakon 11. septembra, Al kaida je krenula u potragu za lakšim metama. U Evropi je za izvođenje spektakularnih napada bio potreban oportunistički pristup, regrutovanje mreže pristalica u muslimanskim zajednicama, kaže Gita.
Ta strategija je donijela Evropi neke mračne prekretnice. U bombaškim napadima na željeznicu u Madridu 2004. godine poginule su 193 osobe, a povrijeđeno više od dvije hiljade. Godinu dana kasnije u bombaškim napadima u Londonu, koji se ponekad nazivaju i 7.7, u koordinisanim samoubilačkim bombaškim napadima na sistem javnog prevoza, ubijene su 52 osobe, a povrijeđeno više od sedamsto.
Kasnije je grupa Islamska država postala glavna opasnost. Preuzela je odgovornost za niz zloglasnih napada, uključujući onaj u Parizu 2015. u kojem je poginulo 130 ljudi, a ranjeno na stotine. To je najsmrtonosnije nasilje u Francuskoj od Drugog svjetskog rata. U eksploziji bombi s ekserima u Briselu 2016. ubijene su 32 osobe, kao i tri počinioca, a povrijeđeno više od 300 ljudi. Kasnije iste godine, kamion je uletio u masu ljudi u Nici, u Francuskoj, kada je ubijeno 86 ljudi, a ranjeno 434.
Neki kritičari su za to nasilje okrivili slabe karike u odbrani kontinenta. Obavještajni kapaciteti uveliko se razlikuju među 27 zemalja članica Evropske unije.
Danijel Bendžamin, koji je bio viši savjetnik za borbu protiv terorizma državne sekretarke Hilari Klinton, a sada je predsjednik Američke akademije u Berlinu, kaže da je taj problem teško izbjeći u takvoj raznolikosti država različite veličine i bogatstva.
“Neizbježno je da će biti jačih i slabijih organa za sprovođenje zakona i obavještajnih zajednica među tako raznolikim nizom zemalja kao što je slučaj u Evropi, posebno onima s tako različitim resursima”, smatra Bendžamin.
Uprkos tome, Gita iz GlobalStrata kaže da se protivteroristička saradnja među državama EU znanto poboljšala od napada u Parizu 2015.
To bi se moglo ispostaviti kao dragocjeno u vremenu koje predstoji. Reinares sa španskog Kraljevskog instituta Elkano predviđa da će se Al kaida i Islamska država, “takmičiti u izvođenju velikih napada na Zapadu”. A Evropa mora biti na oprezu jer je lakša meta od Sjeverne Amerike ili Australije, rekao je on na onlajn konferenciji u četvrtak.
On kaže da je kontinent smješten bliže džihadističkim bazama i da je propusniji, bilo interno zbog nepostojanja graničnih kontrola u 26 država ili preko migrantskih ruta koje desetine hiljada ljudi koristi svake godine.
Više od 200 hiljada žrtava terorizma širom svijeta
Od početka 2011, kada su “Foke”, specijalne jedinice američke moranarice, ubile vođu Al kaide Osamu bin Ladena u Pakistanu, broj žrtava terorizma u svijetu porastao je sa 7.500 na više od 33.500 2014. godine, prema Institutu za ekonomiju i mir.
Uključujući 2.977 žrtve napada 11. septembra, čak je 263.700 ljudi izgubilo život širom svijeta u terorističkim napadima između 2001. i 2020. Do 2014, Islamska država i Boko haram su postali najsmrtonosnije terorističke grupe u svijetu, a slijede ih talibani i Al kaida.
Bonus video:
