Lideri Evropske unije nisu uspjeli da prevaziđu duboko i dugotrajno neslaganje oko toga da li bi taj blok trebalo da se usredsredi na izgradnju sopstvenih vojnih kapaciteta - takozvanu stratešku autonomiju nezavisnu od Vašingtona - ili da pojača oslanjanje na SAD i NATO.
Tokom večere na Brdu kod Kranja u utorak, bila je vidljiva klasična podjela na istočne države koje strahuju od Rusije i žele da ojačaju Evropu unutar NATO i one predvođene Njemačkom, Italijom, Španijom i Francuskom, koje žele jačanje kapaciteta EU, objavio je Rojters, pozivajući se na diplomate.
Da bi stvorili iluziju konsenzusa, izabrali su pristup i jedno i drugo, smatrajući da bi EU mogla i trebalo da ojača kapacitet da djeluje nezavisno, istovremeno jačajući partnerstvo sa NATO (u kojem države EU čine 21 od 30 saveznika), piše portal “Politiko”.
”Moramo učiniti više na evropskoj strani na polju naše zajedničke odbrane, dok u isto vrijeme moramo osigurati da transatlantski odnos kroz NATO, ali i EU-SAD ostane snažan”, rekao je holandski premijer Mark Rute.
Rasprava u utorak veče uoči samita EU-Zapadni Balkan, podstaknuta je i nizom nedavnih incidenata koji su doveli u pitanje ulogu Brisela na svjetskoj sceni. Među njima je brzopleto i haotično povlačenje iz Avganistana, kao i iznenadna objava predsjednika SAD Džoa Bajdena o novom indo-pacifičkom bezbjednosnom partnerstvu između SAD, Australije i Ujedinjenog Kraljevstva, koje je razbjesnilo Francusku.
Prije sastanka iza zatvorenih vrata, francuski predsjednik Emanuel Makron je rekao novinarima da 27-člani blok mora učiniti više povodom upravljanja krizama na svojim granicama i odgovornosti za svoju bezbjednost.
”Mi Evropljani moramo biti načisto sa sobom. Šta nam je bitno u našoj bezbjednosti, na našim granicama, našoj nezavisnosti?”, rekao je Makron, koji je doveo u pitanje pouzdanost američke zaštite Evrope prije prošlomjesečnog spora oko indo-pacifičkog pakta.
Makron je rekao da će imati susret sa Bajdenom na sastanku Grupe 20 u Rimu 30-31. oktobra.
Borel: Moramo znati šta želimo
Šefovi država i vlada su zadužili šefa diplomatije EU Žozepa Borela da sastavi pisani “Strateški kompas” koji će biti predstavljen u novembru i o kojem će lideri ponovo raspravljati u decembru sa ciljem da bude usvojen u martu sljedeće godine, prenio je “Politiko”.
”I te kako smo svjesni da dolazi do promjene geopolitičkog odnosa snaga u svijetu”, rekao je Borel nakon sastanka. “Postoji velika bipolarnost između Kine i SAD sa jedne strane, i multipolarnosti aktera sa druge, i Evropljani moraju da djeluju. Evropljani moraju da stvore zajedničku stratešku kulturu, da dijele izazove sa kojima su suočeni, i to je poenta ‘Strateškog kompasa’”.
Prema riječima jednog savjetnika, Borel je liderima za večerom rekao: “Ako želimo da pričamo o tome šta EU želi da radi na međunarodnoj sceni, moramo znati šta želimo, a to treba da kažu i lideri. Moramo znati šta želimo, a u pitanju je stvaranje zajedničke strateške kulture, i u suštini da zajedno djelujemo”.
Visoki zvaničnik jedne sjeverne članice EU rekao je da nije bilo nikakvog konkretnog ishoda. “Rasprava je bila veoma nefokusirana”, izjavio je za “Politiko”.
”Posvećeni smo radu sa našim saveznicima i partnerima istomišljenicima, posebno SAD i unutar NATO, koji je temelj naše bezbjednosti”, rekao je predsjedavajući samita Šarl Mišel.
”Poučeni iskustvom iz nedavnih kriza, posvećeni smo konsolidovanju naših snaga i jačanju naše otpornosti smanjenjem naših kritičnih zavisnosti. Da bi postala efikasnija i ubjedljivija na međunarodnoj sceni, EU mora pojačati kapacitet autonomnog djelovanja”.
Međutim, kako navodi “Politiko”, Mišel nije imao izbora do da prizna razlike koje će se nastaviti dok Borel sastavlja “Strateški kompas”. “U međuvremenu ćemo nastaviti različitim postojećim pravcima u oblasti odbrane i bezbjednosti”, rekao je Mišel.
Premijer Letonije Krišjanis Karinš je rekao da snažnija EU, sa NATO koji bi i dalje bio temelj njene bezbjednosti, nisu kontradiktorni ciljevi. “Rasprava o strateškoj autonomiji nije izbor ili EU i NATO ili EU sama, to ne isključuje jedno drugo”.
Jačanje veza sa Balkanom
Slovački premijer Eduard Heger je rekao da kredibilitet EU zavisi od preduzimanja koraka ka jačanju veza sa balkanskim zemljama, posebno onima koje su na putu članstva.
”Nema sumnje da EU mora da uloži sve napore za svoju globalnu ulogu”, objavio je Heger na Tviteru. “Ali, ako nam je sto zaista cilj, prvo moramo početi da to dokazujemo kod kuće”.
Sastanak lidera EU sa kolegama sa zapadnog Balkana je dio strategije bloka da sastavi “prsten prijatelja” od jugostočne Evrope do sjeverne Afrike.
Rute je rekao da nije iznenađenje što se lideri EU nisu saglasili oko strateških vojnih pitanja, ali da ukupno postoji konsenzus za pristup i jedno i drugo.
”Neke države članice će staviti veći naglasak na evropsku stanu, našu kolektivnu odbranu, a druge na potrebu za jačim transatlantskim partnerstvom”, rekao je Rute.
”Međutim, svi smo saglasni da su potrebna oba elementa, apsolutno”.
Pobornici snažnije EU kažu da je bilo puno upozorenja: Okretanje Vašingtona ka Aziji, izlazak Britanije iz bloka, politika “Amerika na prvom mjestu” bivšeg predsjednika SAD Donalda Trampa koja je podrila prioritete EU, neuspješne države na granicama EU i agresivnija Rusija.
”Rasprava lidera je bila o tome da li, u smislu snage, moramo da biramo između naše ekonomske ili vojne moći”, rekao je Rojtersu visoki zvaničnik EU, misleći na ulogu EU kao najvećeg svjetskog donatora pomoći i trgovinskog bloka.
Bonus video:
