Države članice Evropske unije prijavile su 28 pokušaja terorističkih napada u 2022. godini. Ovo predstavlja povećanje u odnosu na 2021. godinu, kada je prijavljeno 18 napada, ali je ostalo ispod broja prijavljenih napada u 2020. godini, kada ih je bilo 56.
Izvejštaj evropske policije Europol o terorizmu za 2022. pokazao je da "terorizam ostaje značajna prijetnja unutrašnjoj sigurnosti Evropske unije".
Istovremeno, izvještaj navodi da su se 2022. godine dogodila "dva teroristička napada džihadista" i jedan napad krajnje desnice u Evropi, koji su rezultirali s četiri smrtna slučaja, prenosi Radio Slobodna Evropa.
Komentarišući izvještaj, izvršna direktorka Europola Katrin De Bole rekla je da borba protiv terorizma ostaje prioritet za Europol i EU.
"Nastavićemo da blisko sarađujemo sa svim našim partnerima, kako bismo ublažili terorističke prijetnje zajednici uskraćivanjem teroristima sredstava i ograničavanjem njihovog prostora za planiranje, finansiranje i sprovođenje napada, suzbijanjem radikalizacije i jačanjem razmjene informacija i policijske saradnje“, rekla je ona.
Uticaj ruske invazije na Ukrajinu na terorizam i nasilni ekstremizam u EU
Od početka ruske invazije u februaru 2022. godine, strani borci raznih nacionalnosti pridružili su se borbama na obje strane. Izvještaj navodi da nema potvrđenih informacija o zabranjenim terorističkim organizacijama uključenim u sukob.
Ovo ne isključuje prisutnost pojedinaca koji podržavaju ili se pridržavaju ideologija takvih grupa na ratištu u Ukrajini.
U novembru 2022. Evropski parlament predložio je da se na listu terorističkih grupa uključi nekoliko proruskih grupa, poput ruske paravojne organizacije Vagner, 141. specijalne motorizovane brigade, poznate kao Kadirovci, kao i druge oružane grupe, milicije i punomoćnici koje finansira Rusija.
Međutim, odluka o uključivanju osoba, grupa ili entiteta na spisak terorističkih u EU može da donese Evropski savjet.
Invazija je izazvala reakcije među nasilnim ekstremističkim akterima, naročito na desnom spektru i u manjoj mjeri u drugim ideologijama.
Reakcije su bile uglavnom u onlajn okruženju i to ponajviše u prvim mjesecima ruskog rata protiv Ukrajine.
Desničarske filijale, izražavajući podršku Ukrajini ili Rusiji, pozivale su na mobilizaciju za pridruživanje borbi, delile informacije i smjernice o putovanju u Ukrajinu i organizovano finansirale kampanje.
Intenzitet onlajn rasprava u desničarskim grupama postepeno je izblijedio nakon prvih mjeseci rata.
Brojni pojedinci, uglavnom povezani s desničarskim ekstremističkim ideologijama, putovali su u Ukrajinu, mnogi od njih kao direktan odgovor na mobilizacijske pozive, koji su bili jako propagirani onlajn na početku rata.
Međutim, mnogi od njih su se već vratili u svoje domovine.
Reakcije s džihadističke scene bile su značajno manje i manje vidljive nego od simpatizera desnog ekstremizma, s porukama o izbjegavanju učešća u ratu.
Ljevičarski ekstremisti takođe su pokazali manje reakcije u onlajn okruženju.
Međutim, teme vezane uz rat i njegove posljedice, poput bitke za resurse, viktimizacija nevinih u korist nekolicine i profita stečenog od industrije oružja, postale su sastavni dio lijevo-ekstremističke propagande.
Zapadni Balkan i dalje u riziku od radikalizacije
Niti u jednoj od zemalja regije Zapadnog Balkana nije došlo do terorističkih akcija 2022. Ipak, složenost pitanja identiteta i religije, kao i socioekonomski uslovi i visoka stopa nezaposlenosti mogli bi i dalje da djeluju kao podsticaj radikalizacije u regionu.
Propaganda je i dalje podsticajni faktor, s nizom država u regionu koje bilježe porast širenja onlajn propagande.
Kao i u ostatku Evrope, Fejsbuk, Instagram, Telegram, Tviter i Signal i dalje su glavni kanali za širenje propagande. Regrutiranje nastavlja da se odvija i onlajn i kroz neformalna verska okupljanja, kao i u zatvorima.
U regiji zapadnog Balkana nema velikih terorističkih ili nasilnih ekstremističkih grupa. U većini slučajeva, riječ je o radikalizovanim pojedincima ili malim lokalnim grupama.
Ove grupe nisu hijerarhijski organizovane, već ih vode pojedinci koje članovi grupe prepoznaju kao vjerske „autoritete“ i s kojima su povezane slične grupe u regiji i u državama EU (uključujući Austriju, Njemačku i Luksemburg). Međunarodne veze održavaju se putem onlajn komunikacije.
Zemlje Zapadnog Balkana nisu tokom 2022. zvanično registrovale državljane koji putuju u inostranstvo na ratišta, iako je bilo više medijskih izvještaja o takvim slučajevima.
Samo je Albanija izvjestila da je jedan njen državljanin otputovao u Ukrajinu.
Međutim, izvještaj navodi da veliki bezbjednosni izazov ostaje povratak stranih boraca iz Sirije i Iraka u zemlje u regiji Zapadnog Balkana. Bosna i Hercegovina i Kosovo su u posebnom riziku zbog većeg broja ovih osoba, navodi izvještaj.
Osim toga, osumnjičeni teroristi koji se infiltriraju u migracijske rute koje prolaze iz zona sukoba kroz zemlje Zapadnog Balkana za EU takođe predstavljaju potencijalnu prijetnju.
Prijetnja koju predstavljaju oslobođeni osuđenici za terorizam, kao i opasnost od radikalizacije unutar zatvora takođe je značajna u regiji.
Teroristi koriste vještačku inteligenciju i Metaverse za regrutaciju
Europol je izdao upozorenje o potencijalnoj upotrebi novih tehnologija terorista i ekstremista za regrutovanje i radikalizaciju pojedinaca.
Izvještaj je istakao da se Metaverzum, iako je još uvijek u ranoj fazi razvoja, može koristiti za širenje propagande, regrutovanje i koordinaciju terorističkih aktivnosti.
Slično tome, decentralizovane platforme otvorenog koda postaju popularne među teroristima i ekstremistima, što otežava sprovođenje zakona, moderaciju i istraživanje njihovih aktivnosti.
"Mrežni mediji u nastajanju, poput Metaverzuma, mogli bi da se koriste za širenje propagande, regrutovanje i koordinaciju terorističkih i nasilnih ekstremističkih aktivnosti", navodi se u izvještaju.
Europol je takođe naglasio korišćenje dubokih lažiranja, proširene stvarnosti i vještačke inteligencije za razgovor, kako bi se poboljšala efikasnost terorističke propagande.
I islamističke terorističke grupe, poput Islamske države, kao i desničarski ekstremisti koriste se komunikacionim aplikacijama za igrice i stvaraju ekstremističke zajednice unutar popularnih video igara, kako bi ciljali na mlađe buduće članove.
Džihadistički terorizam u EU
Države članice EU i dalje smatraju džihadistički terorizam najistaknutijom prijetnjom. Od 380 osoba koje su 2022. uhapsile države članice zbog krivičnih djela povezanih s terorizmom, 266 ih je osuđeno zbog krivičnih djela džihadizma.
Najčešće optužbe bile su članstvo u terorističkoj organizaciji, proizvodnja ili širenje propagande, planiranje i pripremanje napada, kao i finansiranje terorizma.
Zabiležena su dva džihadistička teroristička napada, koje su izveli usamljeni akteri 2022. godine – jedan u Francuskoj i jedan u Belgiji. Dvije žrtve su umrle kao rezultat ovih napada. Spriječena su četiri napada džihadista – tri u Francuskoj i jedan u Belgiji. Nije zabilježen nijedan neuspjeli napad.
Puštanje radikalizovanih pojedinaca iz zatvora i dalje je zabrinjavajuće, jer mogu da nastave akcije prozelitizma izvan zatvora i uključe se u pripremu terorističkih napada, navedeno je u izvještaju.
Međutim, pripadnost određenim grupama, kao što su Islamska država i Al-Kaida, postaje manje istaknuto među pristalicama džihadizma. U 2022. nekoliko država članica izvjestilo je da su osumnjičeni džihadisti prikupljali i širili propagandu i materijal koji potiče i od ove dvije terorističke grupe.
Bonus video:
