Sjeverni Atlantik se zagrijava svakog ljeta, to je jasno. Ali, zagrijavanje okeana nikada nije bilo ovoliko još od početka satelitskih mjerenja: 11. juna prosječna vrijednost bila je 22,7 stepeni, što je 1,1 stepen iznad dugoročnog prosjeka izmjerenog od 1982. do 2011. godine. To su naime podaci „Climate Reanalyzer“ Univerziteta u Majneu, koji se prikupljaju od 1981.
Dvostruko neuobičajeno
Njemački meteorološki zavod (DWD) takođe koristi te podatke. Sadašnji rekord je neuobičajen u dva aspekta, navodi Zavod: „Prvo, riječ je o velikoj razlici u odnosu na ranije rekorde. Drugo, riječ je o neuobičajeno dugom periodu od gotovo tri mjeseca, u kojem je temperatura iznad svih prethodnih godina.“
I fizičar Anders Leverman, sa potsdamskog Instituta za istraživanje uticaja na klimu, to tako vidi: „Ovo je apsolutno neuobičajeno, čak i ako je, nažalost, dio dugoročnog trenda globalnog zagrijavanja.“ I sve to izaziva veliku zabrinutost u svijetu.
Saharski pijesak kao razlog?
Koji su razlozi te tzv. „anomalije“ temperature površine sjevernog Atlantika? Naučnici imaju nekoliko hipoteza, a jedno od mogućih objašnjenja je nedostatak saharskog pijeska.
Pijesak ili prašina sjevernoafričke pustinje toliko je sitan da vjetrovi mogu da ga nose hiljadama kilometara. „Pijesak u vazduhu formira svojevrsnu tanku sjenku na morsku površinu i tako smanjuje sunčevu energiju koja tamo dopire“, objašnjava Leverman. Ove godine je pijeska u atmosferi očigledno manje. To znači da više sunčevog zračenja dopire do okeana i on se zbog toga jače zagrijava. Jedan od onih koji zastupa tu tezu je meteorolog i istraživač klime Majkle Men sa Univerziteta Pensilvanija.
Ili manje sumpornih aerosola?
Nedostatak određenih sumpornih aerosola takođe bi mogao da bude razlog. Već nekoliko godina je zabranjeno iznad određene količine dodavati sumpor u gorivo za brodove. Zato manje tih molekula – koji takođe imaju efekat zatamnjenja na morskim površinama – dospijeva u atmosferu.
„Aerosoli u vazduhu definitivno mogu da utiču na temperaturu. Ipak, u ovom trenutku ne može se reći koliki je njihov uticaj u ovoj situaciji. Potrebna su dalja istraživanja“, kaže Leverman.
Manje vjetra
Prema Njemačkom meteorološkom zavodu, još jedno moguće objašnjenje za rekordne temperature okeana jesu promjene u područjima visokog i niskog pritiska. Jednostavno rečeno, to stvara manje vjetra i tako utiče na temperaturu okeana i mora: topla površinska voda manje se miješa s hladnijom vodom u dubini.
Okeanograf Martin Vizbek iz GEOMAR Helmholc centra za istraživanje okeana iz Kila smatra da je to najvažniji razlog. „Trenutno vidimo promjenu poznatu kao sjevernoatlantska oscilacija. Kao rezultat toga, pasati i zapadni vjetrovi, koji inače hlade površinu mora, slabiji su nego inače.“
Klimatske promjene kao glavni pokretač
Fenomen sam po sebi nije nov, ali pogađa planetu koja postaje sve toplija – i trenutno se poklapa s vremenskim fenomenom El Ninjo. To uzrokuje složene promjene u cirkulaciji u atmosferi i veće temperature na globalnom nivou. „Imamo dugoročni trend globalnog zagrijavanja, a ako se pojave i pojedinačni događaji poput sadašnjeg, brzo dolazi do ovih izuzetno visokih temperatura“, objašnjava Vizbek.
S njim se slaže i Leverman: „Važna promjena klimatskog sistema velikih razmjera koju poznajemo je globalno zagrijavanje. Ostali različiti uzročnici su tu dodatak, da tako kažem.“
Problemi za ribe i korale
Kakve su posljedice rekordnih temperatura? Za eko-sisteme u sjevernom Atlantiku one bi mogle da budu drastične, smatra Vizbek. „Korali i određene vrste riba vjerovatno će se suočiti sa problemima, kao što je pojačano izbjeljivanje korala. Neke vrste riba bi mogle da imaju manje potomaka, a neke bi mogle i da migriraju u hladnija, polarna područja, što opet može tamo da uzrokuje probleme.“
Problem je što su, kako kaže Vizbek, kolebanja temperature u moru generalno mnogo manja nego na kopnu. Stepen više od dugogodišnjeg prosjeka je zato enormno odstupanje. „Mnoge vrste su veoma specifično prilagođene određenom staništu i temperaturnom rasponu. Ovakve drastične promjene za njim mogu da budu veoma problematične“, kaže Vizbek.
Jake oluje?
Jednu drugu posljedicu mogli bismo direktno da osjetimo mi ljudi. Kad je okean topliji, iz njega isparava više vode, a to znači da u atmosferi ima više energije. To su dva sastojka koji dovode do jakih oluja. Morsko područje uz zapadnoafričku obalu – gde se javlja većina uragana – trenutno je znatno toplije nego inače.
Sezona uragana tek počinje i trajaće do kraja novembra. „Iako se nikada ne može predvidjeti tačan broj ili snaga uragana, fizika je jasna: 90 odsto globalnog zagrijavanja apsorbuju okeani. To znači da više energije stavljamo na raspolaganje tropskim olujama, poput uragana i tajfuna, i da oni postaju sve jači“, kaže fizičar Leverman.
El Ninjo "razdire" oluje u Atlantiku
Uprkos tome, američka Nacionalna uprava za okeane i atmosferu (NOAA) sa 40 odsto vjerovatnoće previđa da je pred nama prosječna sezona uragana. Razlog za to ponovo je El Ninjo, kako objašnjava okeanograf Vizbek: „To vjetrove na većim visinama čini bržim od onih blizu površine, a to ima tendenciju ’kidanja’ oluje, zbog čega one obično ne postanu tako velike kako bi mogle.“
Posljedice bi se mogle osjetiti i u Evropi, „zato što se temperatura vode na zapadnim i južnim obalama Francuske upravo veoma zagrijava i do pet stepeni iznad normale“, kaže Helge Gesling, klimatski fizičar na Institutu Alfred Vegener u Bremerhafenu.
Generalno gledano, više temperature vode u sjevernom Atlantiku mogle bi da dovedu do toplijeg ljeta u centralnoj Evropi sve do avgusta. Topli vazduh takođe upija više vode, koju bi zapadni i južni vetrovi mogli da odnesu u Evropu, a to podstiče obilne padavine.
To je još jedan razlog zašto trenutni temperaturni rekordi zabrinjavaju naučnike. „Kao istraživači klime, već dugo znamo da takvi događaji postaju sve žešći“, kaže Leverman. Ali, kako naglašava, još uvijek ima prostora za djelovanje: „Ako u sljedećih 20’ godina uspijemo da postignemo energetsku tranziciju i prestanemo da sagorijevamo ugalj, naftu i gas, možemo da stabilizujemo klimu i zadržimo dalje temperaturne rekorde unutar granica“, poručuje Leverman.
Bonus video:
