Ekstremni desničarski iskazi u istočnoj Njemačkoj posebno nailaze na odobravanje. Do tog rezultata je došlo opsežno istraživanje koje je sproveo Lajpciški univerzitet u istočnonjemačkim pokrajinama. „Uočili smo izraženo otuđivanje od demokratije“, kažu autori studije okupljeni oko socijalnog psihologa i sociologa Olivera Dekera. Prema tim rezultatima, ni polovina ispitanika nije zadovoljna svakodnevnim životom u demokratiji.
U istraživanje je uključeno 3.500 ispitanika iz pet pokrajina na istoku Njemačke. Saksonija, Saksonija-Anhalt, Tiringija, Brandenburg i Meklenburg – Prednja Pomeranija su nekada bile dio komunističke Njemačke Demokratske Republike (DDR). U tom području živi petina od ukupnog broja Njemaca. Rezultati imaju političku težinu: oko polovina ispitanika zahtjeva zaustavljanje doseljavanja muslimana. Skoro 70 odsto smatra da stranci dolaze u Njemačku kako bi iskoristili socijalnu državu. A skoro svaki treći ispitanik smatra da je uticaj Jevreja u zemlji preveliki.
Alternativa za Njemačku privlači ekstremne desničare
Takvi politički stavovi imaju uticaja i na ponašanje na izborima. „Rezultati pokazuju da ekstremno desne partije sa svojim ideološkim ponudama imaju tačke povezivanja sa širokim slojevima stanovništva“, ocjenjuju autori studije. „Među pristalicama Alternative za Njemačku (AfD) nalazi se najviše ljudi sa ekstremnim desničarskim stavovima.“
Ta stranka je posebno uspješna na istoku Njemačke. Upravo je prvi put od svog osnivanja pobjedila na jednim lokalnim izborima u Tiringiji. Istraživači javnog mnjenja smatraju pritom da Alternativa za Njemačku ima šansu da pobedi sledeće godine na izborima za parlamente čak tri nemačke pokrajine. Stranka godinama dobija poene kod birača agresivnim i djelimično rasističkim kampanjama protiv doseljenika, muslimana i političkih protivnika. Prema istraživanju, ta politička opcija još nije ni iscrpila sav potencijalni rezervoara glasova na istoku zemlje. Naime, mnogi simpatizeri za sada spadaju među one koji ne izlaze na izbore.
Alternativa za Njemačku za sada ima samo indirektni uticaj na saveznom nivou, jer nijedna partija ne želi s njom da sarađuje. Zbog radikalnih izjava, Služba ustavne zaštite evidentirala je tu stranku kao potencijalno ekstremno desnu. Dijelovi partije, prema izvještajima nemačke obavještajne agencije, smatraju se kao „provjereno ekstremno desni“. Partija zahteva radikalan preobražaj društva i stalno preti oštrim političkim merama.
Čežnja za autoritarnom državom
Istraživači su se koncentrisali na istočni dio zemlje, jer je on do 1990. bio pod komunističkom diktaturom. Pad tog sistema i ponovno ujedinjenje zemlje doveli su na tom području do masovnog otpuštanja, velike nezaposlenosti i masovnog iseljavanja stanovništva. Ti društveni lomovi bili su propraćeni nasiljem. Godinama su se dešavali pogromi, počinioci su bili krajnji desničari. Oni sve do danas pribjegavaju nasilju.
Zašto su na istoku zemlje ti ekstremni stavovi tako rašireni? Istraživanje ne vidi komunističku prošlost kao glavni uzrok. Više je to „mentalitet zavjere“, kao i želja da se uspostavi „autoritarna državnost“. Većina ispitanika čezne za „čvrstom rukom“ nekog vođe ili „jakom partijom“. U skladu s tim raširene su „neonacističke ideologije“ koje se pozivaju na nacističku diktaturu i Adolfa Hitlera. Čak 33 odsto ispitanika odobrava iskaz: „Treba nam vođa koji bi čvrstom rukom vladao Njemačkom na dobrobit svih“. A čak četvrtina ljudi koji su učestvovali u istraživanju kaže da je nacional-socijalizam imao i dobrih strana.
Istraživači su ispitivali i to do koje su se mjere stavovi mijenjali tokom decenija. Naime, posle rasističkih ubistava u Njemačkoj su se vodile žustre debate. U brojnim mestima i na istoku Njemačke pokrenute su građanske inicijative za pomoć izbjeglicama koje su zagovarale društvenu raznolikost. Rezultati su otrježnjujući: na istoku Njemačke su politički stavovi izgleda ostali relativno nepromijenjeni. Ekstremno desni stavovi nisu se proširili, ali ostaju na konstantno visokom nivou. To je jedno od objašnjenja za uspjehe Alternative za Njemačku u tom području.
Za autore studije sa Lajpciškog univerziteta alarmantno je to što se desničarski stavovi tako uporno zadržavaju među ljudima, pošto broj krivičnih djela ekstremnih desničara, kao što je podmetanje vatre u azilantskim domovima, pokazuje da antidemokratski stavovi u svakodnevnom životu dovode do konkretnih nasilnih postupaka.
Bonus video:
