Vikipedija je i ranije imala problema s Kremljom, a ruski cenzori su joj prijetili skoro od početka ukrajinskog rata 2014. godine. Međutim, tek krajem 2023, s pojavom blještavih reklama širom Moskve, postalo je jasno da postoji ozbiljan plan da je zamijene. RuViki, kako je poznat projekat cenzora, je skoro direktna kopija Vikipedije. Međutim, najosjetljiviji trenuci u istoriji su izostavljeni i izmijenjeni. Ideolozi Kremlja se sada nadaju da će milioni Rusa prigrliti ove nove verzije istine.
Projekat RuViki mogao bi biti nazvan orvelovskim, samo da britanski pisac i sam nije povremeno cenzurisan. Na primjer, u unosu koji se odnosi na njegovo djelo “1984”, izostavljen je inače redovni opis o Ministarstvu istine Vinstona Smita, gde se “ispravljaju” istorijski zapisi (mada se posao Smita pominje na drugim mjestima). Drugdje, prepravljači RuVikija se probijaju kroz osjetljive zone Putinove ideologije: prava LGBT zajednice, oralni seks, sovjetske istorije i rata u Ukrajini.
Ruski zločini u Buči, blizu Kijeva, u 2022. godini opisani su kao “ukrajinska i zapadna kampanja širenja dezinformacija”. Herson, ukrajinski grad uništen ruskim bombama, pominje se bez ijedne riječi o ratu. Pogubljenje skoro 22000 poljskih oficira u Katinu 1940. je ponovo opisano kako bi se bacila sumnja na arhivska dokumenta koja dokazuju da su to počinile sovjetske službe.
Nema dijela o Putin khuylo!, pogrdnom uzviku kojim se ismijava ruski predsjednik, a koji se prvi put čuo sa ukrajinskih fudbalskih tribina 2014. Svi unosi o ruskom opozicionom lideru Alekseju Navaljnom, koji je ubijen u zatvoru 2024. godine, izmijenjeni su kako bi on bio opisan kao običan “bloger”.
Analiza koju će uskoro objaviti Mediazona, nezavisna ruska medijska organizacija, pokazuje da većina novih izmjena na sajtu dolazi tokom radnog vremena tokom radne nedjelje. Oni procjenjuju da to pokazuje da timovi plaćenih pisaca vrše izmjene, za razliku od volonterskog modela Vikipedije.
Svi unosi o ruskom opozicionom lideru Alekseju Navaljnom, koji je ubijen u zatvoru 2024. godine, izmijenjeni su kako bi on bio opisan kao običan “bloger”
Ranije verzije RuViki sajta su bile otvorene u pogledu toga koliko toga je izmijenjeno i kada. Krajem 2023. godine bilo je moguće vidjeti da je ukupno 158 000 karaktera izbrisano iz originalnog teksta Vikipedije o ruskim ljudskim pravima. Unos o “ruskoj slobodi govora! je bio manji za 205 000 karaktera. Članak o “cenzuri” takođe je bio kraći za 71 000 karaktera. Međutim, skorije verzije sajta kriju takvu statistiku, vjerovatno zbog negativnog medijskog publiciteta.
Uprkos dugotrajnim neslaganjima, ruske vlasti još nijesu stavile Vikipediju na crnu listu, kao što su učinile desetinama drugih medija. Za sada dva sajta koegzistiraju. Međutim, veliko ulaganje u RuViki ukazuje da su Vikipediji dani odbrojani. Sergej Lesčina, član prvobitnog ruskog Vikipedija tima, koji je napustio 2015. godine nakon ranih pokušaja cenzure, kazao je da Kremlj na takve resurse gleda kao na cigle u jednoj vrsti kineskog zida oko istine. Ruski internet se polako čisti od stranih sajtova, a lokalni pretraživači i AI modeli će uskoro biti primorani da daju prioritet novoj lažnoj istoriji. “Ruski internet još nije izgrađen kao kineski, ali to je pravac u kojem idemo i to veoma brzo”, kazao je on.
Prevod: N. B.
Bonus video:
