Desničarska Alternativa za Njemačku (AfD) će, prema prognozama, pobijediti barem na jednim od dva izbora koji se sjutra održavaju u istočnim saveznim pokrajinama, što će povećati pritisak na saveznu koaliciju kancelara Olafa Šolca u vezi sa ekonomijom, imigracijom i podrškom Ukrajini, ocjenjuje agencija Rojters.
AfD, koji postoji 11 godina i uživa veću podršku u bivšim komunističkim istočnim regionima, vjerovatno neće moći da formira pokrajinsku vladu čak i ako pobijedi, jer ankete pokazuju da nema većinu, a druge partije odbijaju saradnju sa njima.
Lideri mejnstrim njemačkih stranaka su, prema pisanju portala “Politiko”, svjesni činjenice da je Adolf Hitler u početku došao na vlast preko izbora - i da su konzervativci tada pomogli u normalizaciji nacista učestvujući u koalicionim vladama sa njima, prvo u istočnoj pokrajini Tiringiji, a kasnije i na saveznom nivou.
U cilju izbjegavanja ponavljanja istorije, glavne stranke sada obećavaju da će održati Brandmauer, ili zaštitni zid, oko AfD-a, odbijajući da ih uključe u koalicione vlade - ili, u tom slučaju, da sarađuju sa tom strankom u donošenju bilo koje vrste zakona.
Međutim, ovo će, kako ističe agencija Rojters, biti prvi put da desničarska stranka ima najviše poslaničkih mjesta u parlamentu neke njemačke pokrajine od Drugog svjetskog rata. Njihova snaga će zakomplikovati formiranje koalicija i mogla bi im omogućiti blokiranje ustavnih promjena i imenovanja sudija.
AfD bilježi podršku od 30% u Tiringiji, skoro 10 poena ispred konzervativaca koji su na drugom mjestu, dok je u Saksoniji izjednačen sa njima sa oko 30-32%. Očekuje se da novoosnovani krajnje lijevi Savez Sahre Vagenkneht (BSW) očekuje se da bude treći u obje pokrajine.
BSW, nazvan po svojoj osnivačici, bivšoj komunistkinji, takođe se protivi imigraciji i vojnoj podršci Ukrajini u borbi protiv ruske invazije; obje stranke teže boljim odnosima sa Moskvom.
S obzirom na složene matematičke kalkulacije prilikom formiranja koalicija u fragmentisanom političkom pejzažu, ankete ukazuju da bi BSW mogao da se nađe u ulozi ključnog aktera.
Očekivani snažan rezultat ove dvije populističke stranke vjerovatno će zaoštriti napetu političku atmosferu u najvećoj evropskoj ekonomiji i naglasiti trajno nezadovoljstvo u bivšem komunističkom istoku više od tri decenije nakon pada Berlinskog zida.
“Ali bilo bi greška svesti ove izbore na glasanje u istočnoj Nemačkoj”, rekao je za britanski “Gardijan” Aleksander Moric, dopisnik javnog radija iz Saksonije.
“Oni su test za cijelu njemačku demokratiju. Inflacija, strah od rata i ograničenja sloboda tokom pandemije ostavili su mnoge ljude u hroničnoj uznemirenosti. Prvi put od 1932. godine, desničarski ekstremisti mogli bi postati najjača stranka u njemačkom parlamentu na slobodnim izborima”.
Glavna tema AfD-a, migracija, izbila je u prvi plan nakon napada nožem prošle nedjelje u zapadnom gradu Zolingenu, u kojem je 26-godišnji član Islamske države iz Sirije optužen za ubistvo troje ljudi.
“Želimo da okončamo neuspjeh države, gubitak kontrole”, rekla je kopredsjednica AfD-a, Alis Vajdel, na predizbornom skupu u srijedu u Drezdenu. “To se može postići samo održivom promenom u migracionoj i azilantskoj politici”.
Očekuje se da će sve tri stranke u Šolcovoj vladajućoj koaliciji izgubiti glasove, a dvije bi mogle čak imati problema da pređu cenzus od 5% da bi ušle u parlament.
Poslovni lideri upozoravaju na prijetnju krajnje desničarskog ekstremizma za najveću evropsku ekonomiju, navodeći da bi to moglo otežati privlačenje kvalifikovane radne snage i investicija. Njemački političari kažu da je populistička retorika podstakla fizičke napade.
AfD u Tiringiji predvodi Bjern Heke, kojeg pojedini u partiji smatraju toliko ekstremnim da su pokušali da ga izbace.
Bivši nastavnik istorije nazvao je berlinski spomenik Holokaustu nacističke Nkemačke “spomenikom sramote” i ranije ove godine je osuđen zbog korišćenja nacističkog slogana na partijskom mitingu.
“Njemačka je pomalo kasnila kada je riječ o usponu desničarskih stranaka”, rekao je za “Gardijan” Kai Archajmer, politikolog sa Univerziteta u Majncu. Ukazao je na uspjeh ličnosti poput Donalda Trampa, Marin le Pen, Đorđe Meloni, Gerta Vildersa i Roberta Fica u njihovim zemljama, dok je nemački “zaštitni zid” opstajao.
“Ono što je neobično kod AfD-a je to što, za razliku od Le Penove u Francuskoj ili Vildersa u Holandiji, koji pokušavaju da se predstave kao da nemaju nikakve veze sa desničarskim ekstremizmom, AfD ima ljude u svojim redovima koji su osuđeni zbog korišćenja nacističkih slogana”, rekao je Arzheimer.
“Izgleda da im ne škodi to što se predstavljaju kao ekstremna desnica, a posebno u istočnoj Nemačkoj, izgleda da to nailazi na dobar prijem”, istakao je.
“Zaštitni zid” je već pao širom istočne Njemačke
Zbog popularnosti AfD-a u lokalnoj politici širom istoka Njemačke, zaštitni zid je na mnoge načine već pao. U periodu između 2019. i 2023. godine zabilježeno je više od 120 slučajeva saradnje između AfD-a i glavnih stranaka u lokalnoj vlasti, najčešće sa demohrićanima, pokazala je nedavna studija koju je objavila progresivna fondacija Roza Luksemburg.
Primjeri te saradnje uključuju slučaj u Saksoniji gdje su glavne stranke u jednom gradskom vijeću podržale predlog AfD-a da se zabrani korišćenje rodno neutralnog jezika u reklamiranju za gradsko pozorište. U drugom slučaju, u Tiringiji, glavne stranke su podržale predlog AfD-a da se održi glasanje o smjeni ljevičarskog gradonačelnika.
“Zaštitni zid na okružnom nivou više ne postoji i ovo će se samo pogoršavati”, rekla je za “Politiko” Jana Pinka, lokalna političarka iz Ljevice. “Zaista se plašim da će situacija postati još mračnija. Ponekad tražim paralele sa tridesetim godinama”.
Bonus video:
