Uvijek je isti redosljed akcije i reakcije - vojno, politički, medijski. Izrael je napadnut raketama, iz Libana ili Gaze, od strane Hezbolaha ili Hamasa.
Izraelski odgovor: vazdušni udari, artiljerijska paljba i onda konačno raspoređivanje kopnenih trupa. Politički i medijski eho iz Evrope imaju uvijek isti obrazac: poslije početnog razumijevanja za reakciju Izraela, slijedi kritika koja se djelimično pretvara u bijes. Prilično brzo dođe se do ocjene iz Evrope da su izraelske vojne operacije nesrazmjerne.
To je razumljivo, s obzirom na televizijske slike u glavnim informativnim emisijama: ubijeni civili i razorene kuće. I ove 2014. iz dana u dan broj žrtava raste. Istovremeno se postavlja pitanje da li je zaista potpuno opravdan taj osjećaj moralne superiornosti, koji se redovno širi u evropskoj javnosti? Jer, ne tako davno, Evropljani su zajedno sa svojim američkim saveznicima, u više navrata, vodili ratove koji su veoma slični akcijama Izraela.
Savezna Republika Jugoslavija je 1999, tokom sukoba na Kosovu, osjetila destruktivnu moć američkih i evropskih vazduhoplovnih snaga. Iz osnovanog straha od velikih gubitaka u kopnenom ratu, NATO je pribjegao strateškom vazdušnom ratu.
Strategija
Za razliku od taktičkog vazdušnog rata, koji prije svega cilja na protivničku vojsku, strateški vazdušni rat je varijanta koju je poslije Prvog svjetskog rata razvio britanski vojni teoretičar B. H. Lidel Hart. Riječ je o strategiji posrednog pristupa kojom se neprijatelj gađa u najslabiju tačku - infrastrukturu.
Dok se u pomorskom ratu napadaju spoljni putevi snabdijevanja, strateški vazdušni rat cilja na ekonomske centre. Sistemsko bombardovanje industrije i saobraćaja ima za cilj da ograniči proizvodnju oružja i snabdijevanje protivnika.
Asimetrija - jedna strana uvijek je mnogo bolje naoružana (FOTO: dw.de)
Od Drugog svjetskog rata ova strategija je postala sastavni dio ratovanja zapadnih sila. U ratu protiv Japana bačene su dvije atomske bombe. Takav pristup je nastavljen sistemskim bombardovanjem čitavih oblasti u Koreji i Vijetnamu, da bi se konačno razvio u takozvane hirurške napade na mostove, radio i televizijske stanice, telekomunikacione objekte i postrojenja za vodu i struju na Balkanu, Avganistanu, Iraku i nedavno u Libiji.
Superiornost
Rastući značaj ratovanja iz vazduha za zapadne demokratije ima prije svega veze sa činjenicom da na taj način njihova tehnološka superiornost najviše dolazi do izražaja i da se ratni cilj tako najbrže može ostvariti - bez sopstvenih gubitaka. Politička podrška vojnoj intervenciji je najveća kada je jasno da se radi samo o upotrebi vazdušnih snaga.
Međutim, uprkos korišćenju savremenog naoružanja, takođe je jasno da se rat iz vazduha i minimiziranje sopstvenih gubitka plaćaju povećanim rizikom za civilno stanovništvo zemlje koja se bombarduje.
Efikasno razlikovanje između boraca i neboraca ne pružaju ni ratovi koji se u posljednje vrijeme vode takozvanim preciznim oružjem. Dakle, borbe u Libanu i Gazi, kao i ratovi u Avganistanu, na Kosovu, Iraku i Libiji imaju i zbog toga sličnosti - mada Izraelci, kao i Amerikanci i Evropljani, nijesu ciljano napadali civilne ciljeve u užem smislu, žrtve vazdušnih udara su na stotine i hiljade civila.
Već poređenje rata na Kosovu 1999. i 2006. u Libanu iznosi na vidjelo brojne paralele: američki i evropski ratni avioni bacali su u Kosovskom ratu kasetne bombe koje su ubile mnogo civila, greškom bombardovali izbjegličke kolone, koristili kontroverznu uranijumsku municiju.
Sila
Prema Hjuman rajts voču i NATO, na srpskoj strani je poginulo pet stotina civila i pet hiljada vojnika. Beograd je govorio o pet hiljada civila i pet stotina vojnika. Broj ubijenih kosovskih Albanaca je procijenjen na oko dvije i po hiljade. Zemlje NATO nisu izgubile nijednog vojnika.
Prema podacima libanske vlade, 2006. je već u prvim nedjeljama rata život izgubilo više od hiljadu Libanaca, više od 90 odsto civili. Na izraelskoj strani, vlada je u istom periodu potvrdila stotinu smrtnih slučajeva, od toga oko dvije trećine vojnika.
Palestinski dječak u Gazi - civili su sve češće žrtve ratova (FOTO: Beta/AP)
Pokušaj da se neprijatelju bombardovanjem nametne sopstvena politička volja u oba slučaja je izazvao velike talase izbjeglica: 1999. za vrijeme bombardovanja NATO srpske snage su intenzivirale etničko čišćenje. Preko milion Kosovara je pobjeglo ili su bili protjerani. Prema agenciji UN za izbjeglice, i u Libanu je 2006. milion ljudi bilo u bjekstvu. Jerusalim je, međutim, govorio o 300.000 Izraelaca koji su napustili sjever zemlje bježeći od raketnih napada Hezbolaha.
Stradanje
Ekonomska i ekološka šteta od strateškog bombardovanja bila je neizmjerna, na oba mjesta. Beograd procjenjuje troškove rekonstrukcije na više od stotinu milijardi dolara. Procjene libanskog Savjeta za obnovu i razvoj su takođe u milijardama.
Na sjeveru Izraela, rakete Hezbolaha su uništile više od milion stabala i mnogo kvadratnih kilometara polja. Troškovi obnove bili su takođe u milijardama.
Most u Varvarinu je simbol stradanja civila 1999. (FOTO: dw.de)
Ali nijesu slični samo efekti, već i logika djelovanja: U SR Jugoslaviji, Evropljani su 1999. vazdušnim napadima željeli da unište infrastrukturu Vojske Srbije i prekinu protjerivanje i ubistva kosovskih Albanaca.
Time je trebalo da se ojača njihova autonomija, ali i opozicija protiv beogradskog režima. Jerusalim je bombardovanjem 2006. htio da uništi vojnu infrastrukturu Hezbolaha i time okonča njegovu autonomiju u Libanu. Time je trebalo da se ojačaju ne samo Izrael, već i Liban, kao suverene države.
Sreća
Izbjegavajući kopneni rat na Kosovu, Evropljani su 1999. za malo izbjegli vojni poraz. Jer, činilo se da Beograd nije impresioniran, čak ni poslije masovno proširenih vazdušnih napada koji su trajali nedjeljama. Povlačenje srpskih snaga je počelo tek poslije tri mjeseca bombardovanja.
Sa takvom ratnom srećom, kao što je NATO tada imao, Izrael teško može da računa. Njegovi vazdušni napadi u Libanu i Pojasu Gaze pogađaju neprijatelja koji je još odlučniji i neustrašiviji od Beograda 1999. Jerusalimu tako poslije višenedjeljnog bombardovanja nije ostalo ništa drugo do kopnena ofanziva, 2006, 2009. i sada 2014.
Evropljani mogu da se smatraju srećnim što nijesu bili primorani na ovaj korak na Kosovu i u Libiji, posebno jer tamo nisu štitili svoje već tuđe živote. Izrael nema tu sreću. On se bori za svoju bezbjednost u sukobu u kome se o srazmjeri isto tako rijetko vodi računa kao na Balkanu, u Avganistanu, Iraku ili Libiji.
Sumarum
Sva ta nedavna i sadašnja ratišta karakterišu fundamentalne promjene u ratnom razumijevanju, posebno na strani protivnika zapadnih demokratija: razlika između boraca i neboraca koja se relativno dobro održavala u eri međudržavnih ratova od sredine 17. do početaka 20. vijeka, počela je postepeno da erodira tokom 20. vijeka. Gubitak značaja takozvanog konvencionalnog rata odigrao je pri tom ključnu ulogu.
Tokom Prvog svjetskog rata, prije 100 godina, na svaku civilnu žrtvu bilo je deset poginulih vojnika, danas je odnos skoro obrnut.
Čini se da se ratovi ponovo sve više pretvaraju u nešto što pogađa društva u cjelini. Republikanski pogled Žan-Žaka Rusoa, koji ne zna za privatnost i na taj način ne zna za neborce, doživljava renesansu u asimetričnim ratovima 21. vijeka. Ako tako ostane, onda će to imati elementarne posljedice po validnost Ženevske konvencije, kao i opšteg međunarodnog prava.
Tekst je preuzet sa Dojče velea koji je prenio djelove iz članka u berlinskom dnevniku „Tagesšpigel“. Autor je šef odjeljenja za komunikaciju u ministarstvu finansija Njemačke i predavač na Institutu za političke nauke i sociologiju na univerzitetu u Bonu
Galerija
Bonus video:
