Zaha Hadid, koja se smatra jednom od glavnih zvijezda avangardne arhitekture, je sve popularnija u Kini, gdje se njena djela navode kao primjer u školama arhitekture širom ove istočnjačke zemlje.
Prilikom nedavnog boravka u Pekingu, 15.000 umjetnika, arhitekata i drugih ljubitelja ove umjetnosti prisustvovalo je govoru koji je ova iračka arhitektica sa sjedištem u Londonu održala na otvaranju futurističkog kompleksa „Galaksi SOHO“. To je samo jedno od 11 Hadidinih djela koji se grade širom zemlje.
Ali popularnost ove dobitnice Prickerove nagrade u oblasti eksperimentalne arhitekture - posebno u posljednje dvije godine, kada je završena zgrada opere u Guangžuu – porasla je munjevitom brzinom da jedna grupa pirata-arhitekata i građevinskih kompanija na jugu Kine gradi kopiju jednog od Hadidinih projekata iz Pekinga.
Što je još gore, Hadid je ispričala za njemački „Špigl“ da je primorana da se utrkuje sa piratima kako bi svoj projekat završila prva.
Hadid je ispričala za njemački „Špigl“ da je primorana da se utrkuje sa piratima kako bi svoj projekat završila prva
Piratski projekat dobio je ime „Vangđing SOHO“, a čini ga kompleks od tri kule koje predstavljaju zakrivljena jedra, oblikovana u kamenu sa utisnutim aluminijumskim lukovima u obliku talasa, koji izgledaju kao da plivaju površinom Zemlje kada se posmatraju iz vazduha.
Žang Sin, milijarderka i građevinska preduzimačica koja upravlja SOHO Kinom i koja je odabrala Hadid, kritikovala je na samom otvaranju „Galaksija“ rad pirata: „Dok gradimo jedan od Zahinih projekata, u Čongćingu se gradi njegova replika“. U ovom trenutku, dodala je Žang, pirati grade brže od SOHO-a. Originalno zdanje trebalo bi da bude završeno 2014. „Svi kažu da je Kina zemlja koja je sposobna sve da kopira“.
To je sveprisutan problem u Kini, zemlji u kojoj se kopije proizvoda kompanije „Epl“ prodaju na regularnom tržištu.
Premda Kina ima, barem na papiru, seriju zakona koji štite intelektualnu svojinu, njihovo sprovođenje je sporadično.
Šangajski advokat Džet Džou Džunting proučio je slučaj kopiranja Hadidinog djela i dodao: „Dvije verzije kompleksa izgledaju prilično slično. SOHO bi imao dobre šanse da dobije parnicu“. Međutim, upozorio je „i da sudija donese odluku u korist SOHO-a, sud neće primorati okrivljenu stranu da poruši zgradu. Ali bi mogao narediti plaćanje odštete“.
Zaha Hadid nije prva osoba čiji je rad kopiran u Kini. Mještani austrijskog planinskog sela Helštat bili su šokirani kada su slučajno otkrili da su kineske arhitekte krišom fotografisali njihove domove i da na jugu zemlje grade kopiju ovog mjesta koje se nalazi na listi Svjetske baštine UNESCO-a.
Holandski arhitekta Rem Kulhas, koji je osmislio futurističku zgradu CCTV-a u Pekingu, smatra da super-brza ekspanzija kineskih gradova stvara arhitekte koji uz pomoć kompjutera kopiraju njihova zdanja. Kulhas, u knjizi „Mutacije“, ove arhitekte naziva „fotošop dizajnerima“. „Fotošop nam omogućava da napravimo kolaž sačinjen od fotografija – i to vam je suština kineske arhitekture i urbane proizvodnje... Dizajniranje je danas lako koliko i korištenje fotošopa“.
Satoši Ohaši, direktor SOHO projekta u birou Zahe Hadid, rekao je: „Moguće je da su pirati iz Čongćinga došli do nekih digitalnih dokumenata ili skica projekta“. „Ukoliko ste tehnički kvalifikovani“, dodao je, „pomoću njih možete napraviti sličnu zgradu, ali to će biti samo sirova simulacija ove arhitekture“.
Bi li se širom Kine moglo naći 10 ili 20 arhitektonskih klonova zgarde opere u Guangžuu?
Cijela generacija savremenih kineskih arhitekata inspirisana je Hadidinim arhitektonskim uspjesima, rekao je Ohaši. On, takođe, prognozira rast nove klase pirata-arhitekata koji imaju sofisticirani fokus na vodeće eksperimentalne građevine. „Ako neko zaista voli Zahu, vjerovatno ćemo širom Kine vidjeti još njenih radova“, dodao je.
Da li bi neki kineski grad jednog dana mogao da se probudi preplavljen mutantskim verzijama Hadidinog kulturnog centra, koji je inspirisan kristalima? Bi li se širom Kine moglo naći 10 ili 20 arhitektonskih klonova zgarde opere u Guangžuu?
Odgovor daje Ohaši: „Siguran sam da neke arhitekte već rade na još jednoj verziji opere iz Guangžua“.
Bonus video:
