Dok su avioni NATO-a bombardovali srpske snage u pokušaju da okončaju rat na Kosovu 1999, Rusija je tiho sprovodila diplomatske napore koji su pomogli da se postigne mirovni sporazum uoči Samita G8 u Kelnu.
Uoči ovonedjeljnog godišnjeg samita Grupe osam ekonomski najrazvijenijih zemalja svijeta, Moskva pokušava da doprinese posredovanju u drugom konfliktu u kome kampanja vazdušnih napada NATO-a ne uspijeva da dovede do ciljanog ishoda - ovoga puta radi se o Libiji.
Kako se navodi u Rojtersovoj analizi, neke paralele između 1999. i 2011. su očite, ali Kremlj ima manje uticaja na libijskog lidera Muamera Gadafija, nego što je imao na jugoslovenskog moćnika Slobodana Miloševića.
Rusija je sada afirmisana članica G8, koja unutar grupe ima značajniju ulogu nego 1998. kada joj se prvi put formalno pridružila, mada je politički i ekonomski nije bila u istom rangu sa ostalih sedam tradicionalnih sila iz sjeverne Amerike, zapadne Evrope i Japana.
Kako se navodi u Rojtersovoj analizi, neke paralele između 1999. i 2011. su očite, ali Kremlj ima manje uticaja na libijskog lidera
Moskva sebe opisuje kao neutralnu u odnosu na Libiju. Bila je uzdržana tokom glasanja u Savjetu bezbjednosti Ujedinjenih nacija o rezoluciji kojom je odobrena vojna akcija kako bi se obezbjedila zona zabrane letjenja i žestoko je kritikovala NATO vazdušne napade.
Gadafijevi predstavnici prošle nedjelje su obavili razgovore u Moskvi, a opozicioni izaslanici trebalo je sinoć kasno da se sastanu sa zvaničnicima ruskog ministarstva spoljnih poslova.
Na vojnom frontu, Francuska je otkrila da ona i druge članice koalicije na čelu sa NATO-om planiraju da po prvi put u Libiji angažuju borbene helikoptere, što je potencijalni adut koji će pojačati pritisak na Gadafijeve snage.
Ova vijest koja je prvo procurjela do francuskog lista „Figaro“ podsjetila je na potez NATO-a iz 1999. i lažne pripreme za kopneni napad na Srbiju preko Mađarske – blef koji je navodno uzdrmao Miloševića.
Rusija ima malo uticaja u Libiji
Uspjeh u postizanju ogromanog diplomatskog napretka bi dao podstrek Moskvi da nastavi napore započete nakon Hladnog rata da sebe predstavi kao silu u svjetskoj diplomatiji i popravi svoje zategnute odnose sa Zapadom, naročito Sjedinjenim Državama.
Međutim, ipak je malo vjerovatno da će Rusija pomoći da se rješenje izvuče iz rukava prije nego što se lideri G8 sastanu u četvrtak.
Za razliku od Srbije, u Libiji Kremlj ima malo ekonomskog ili političkog uticaja, a Gadafi se bori da opstane na vlasti, a ne samo za kontrolu nad dijelom svoje zemlje.
Za razliku od Srbije, u Libiji Kremlj ima malo ekonomskog ili političkog uticaja
Uprkos njihovom nezadovoljstvu zbog Gadafiujeve tvrdoglavosti, zapadne sile bi takođe mogle biti obazrive u omogućavanju da Rusija dobije bilo kakvu ulogu koja bi joj mogla pružiti ekonomsko ili vojno uporište u Libiji koja je bogata naftom.
„Potreba za posrednikom u Libiji bi mogla porasti, ali sumnjam da je Rusija u poziciji da odigra tu ulogu“, kazao je Rojtersu Fjodor Lukjanov, urednik ruskog časopisa „Svjetska pitanja“.
Vlade Francuske, Italije i Britanije su imale bliže odnose sa Gadafijem nego što ih je imala Moskva, primijetio je Lukjanov. „Ne postoji poseban odnos – i Nikola Sarkozi, i Silvio Berluskoni i Toni Bler su bili bliže povezani sa Libijom od Rusije.“
Paralele sa 1999.
Situacija je veoma drugačija od one 1999. kada su bivši ruski premijer Viktor Černomirdin i tadašnji finski predsjednik Marti Ahtisari bili, u okviru G8, posrednici u rješenju krize na Kosovu.
Dogovor, postignut na godišnjem samitu G8 u Kelnu kome je prisustvovao ruski predsjednik Boris Jeljcin, podrazumijevao je da Srbija povuče svoje trupe sa Kosova i da se zajedno sa NATO snagama tamo pošalju i ruske mirovne snage.
"Gadafi je, donekle, fanatik, a bio je ubijeđeni revolucionar. Može li se sa njim postići dogovor?“
Kao i 2011. u Libiji, NATO je 1999. u Srbiji nekoliko nedjelja sprovodio vazdušne napade, ali nije uspijevao da ubijedi protivnika da obustavi vojne akcije i prihvati političko rješenje. Zapadna javnost je počela da pokazuje znake nestrpljenja, a na račun NATO-a su upućene kritike zbog stradanja civila.
Sjedinjene Države su pokušavale da ograniče sopstveno učešće i odbacile su slanje kopnenih snaga, sankcije nisu bacile na koljena ni Miloševića, ni Srbiju, a među evropskim vladama raslo je nezadovoljstvo.
„Situacija u Libiji sve više podsjeća na situaciju 1999. u Jugoslaviji. Međutim, tada je bilo jednostavnije“, ocijenio je Lukjanov.
„Milošević je bio ciničan. On je shvatio da dolazi vrijeme kada moraš da postigneš neki dogovor. Za njega, okončanje rata na Kosovu nije značilo kraj njegove vlasti u Srbiji.“
„Za Gadafija je drugačije. On je, donekle, fanatik, a bio je ubijeđeni revolucionar. Može li se sa njim postići dogovor?“
Pokušaji da se ostane neutralan
Tokom 1990-ih, Rusija je naglašavala tradicionalne veze sa slovenskom braćom u Srbiji i kritikovala NATO bombardovanje. U Tripoliju na raspolaganju ima maje karata, a Gadafi se čini da je više zainteresovan za razgovore sa Afričkom unijom, nego sa Moskvom.
Ruski premijer Vladimir Putin da situaciju u Libiji ne treba porediti sa onom u Srbiji 1999. godine.
„Ne smatram da možemo poistovetiti Srbiju i Libiju. To su potpuno različite zemlje. Međutim, kao što sam već rekao, zabrinut sam zbog lakoće kojom se posljednjih godina donose odluke da se upotrebi sila u spoljnim poslovima“, rekao je nakon razgovora sa predsjednikom Srbije Borisom Tadićem u martu.
Ruski premijer Vladimir Putin da situaciju u Libiji ne treba porediti sa onom u Srbiji 1999. godine
Takođe se čini da se predsjednik Dmitrij Medvedev i Putin ne slažu u odnosu prema libijskom sukobu, što bi moglo biti kočnica bilo kakvom pokušaju posredovanja. Medvedev je prekorio Putina zbog toga što je poziv Zapada na vojnu intervenciju nazvao krstaškim pohodom.
Iako Rusija nije iskoristila svoje pravo veta u SB UN i blokirala rezoluciju o Libiji, njeni odnosi sa Zapadom su daleko zategnutiji nego što su bili u vrijeme Jeljcina.
Sjedinjene Države i Rusija su se složile da pokušaju da „resetuju“ odnose. Uprkos tome, zategnutost njihovih veza je još jedan razlog zašto bi Zapad mogao biti obazriv u dopuštanju da Rusija, koja proizvodi naftu i gas, odigra ikakvu ulogu koja bi joj obezbijedila veći uticaj u Libiji kada se jednom ponovo uspostavi mir.
Bonus video:
