Kineska 5G tehnologija je sada zabranjena u mnogim zemljama, uključujući Australiju, Novi Zeland, SAD i mnoge članice Evropske unije. U izvještaju NATO centra za sajber odbranu Huavej 5G tehnologija je 2019. godine označena kao bezbjednosni rizik.
Od septembra, telekomunikacioni provajderi u SAD mogu da se prijave za kompenzaciju preko programa vrijednog 1,9 milijardi dolara dizajniranog da “ukloni i zamijeni” Huavej i ZTE opremu, usljed rizika za nacionalnu bezbjednost.
Međutim, bojazni oko pokušaja Kine da izvozi svoje digitalne i tehnologije za nadzor idu mnogo dalje od Huaveja i 5G. Kinu optužuju da izvozi “digitalni autoritarizam” i širenje “globalnog tehno-autoritarizma”. Proglašena je opasnost za ostatak svijeta.
U mom istraživanju, tvrdim da priča o digitalnom autoritarizmu nije tako jednostavna.
Tehnologije koje pomažu autoritarnim liderima da prikupe informacije i kontrolišu njihove populacije decenijama se izvoze uz rijetka ograničenja. Iako Kina izvozi sistem za nadzor kao gotov proizvod vladama koje se smatraju represivnim, države u Evropi i Sjevernoj Americi takođe to čine, mada u većoj tajnosti.
Kina je na direktnoj meti kritika na ovom polju.
Prvo, ta zemlja slijedi autoritarni sistem. U brojnim govorima od 2012. do 2018, predsjednik Si Đinping kritikuje zapadne političke sisteme i poziva na veću “saradnju juga i juga”, odnosno između Kine i država u razvoju.
Ovi stavovi su kasnije postali dio nove nacionalne ideologije i kineske uticajne Pojas i put inicijative.
Drugo, obje kineske kompanije i kineska vlada čvrsto tvrde da su države slobodne da odluče šta žele da rade sa tehnologijama koje kupuju od Kine. Oni su neutralni akteri koji prodaju neutralne tehnologije drugim državama.
Kina je najveći izvoznik telekomunikacione opreme, računara i telefona u svijetu, a SAD su najveća destinacija. Takođe je izvezla digitalne infrastrukture u više od 60 uglavnom država u razvoju preko inicijative Pojas i put.
Među nekim od najproblematičnijih izvoza kineskih tehnologija za nadzor su: CloudWalk baza podataka za prepoznavanje lica u Zimbabveu, za koju protivnici tvrde da se može koristiti za praćenje kritičara vlade; tehničari Huaveja koji su učestvovali u političkoj špijunaži u Ugandi i Zambiji; razvoj kontroverzne nove “otadžbinske kartice” za praćenje građanskih aktivnosti u Venecueli; prodaja tehnologija pametnog video nadzora prethodnoj autoritarnoj vladi Ekvadora.
Međutim, kineske kompanije nijesu jedini igrači u globalnoj trgovačkoj areni koja profitira od argumenta “tehnološke neutralnosti”.
Kompanije iz Evrope i Sjeverne Amerike ugrabile su prvu priliku koja im se ukazala da prodaju sisteme nadzora Kini ranih 2000-ih. Mnoge od tih tehnologija ojačale su kineski sistem onlajn cenzure.
U istorijskom izvještaju 2001, nezavisni istraživač, Greg Volton, pokazao je da su međunarodne kompanije počele da predstavljaju svoje proizvode kineskim državnim bezbjednosnim agencijama još ranih 2000-ih tokom velikog bezbjednosnog sajma u Pekingu. Isti sajam je nastavio da privlači međunarodne kompanije sve do putnih poremećaja izazvanih pandemijom kovida 2020. godine.
Odbor američkog Predstavničkog doma je 2006. godine sproveo istragu kompanije Cisco zbog prodaje tehnologija za nadzor Kini. Kompanija se branila naglašavajući svoje pravo na međunarodnu trgovinu i tehnološku neutralnost.
Nekoliko godina kasnije, Cisco je ponovo branio pravo da prodaje Kini na sastanku sa pravosudnim odborom za ljudska prava američkog Senata. Predstavnik kompanije je tada rekao: “Jedna stvar koju tehnološke kompanije ne smiju da rade, po mom mišljenju, jeste da se miješaju u politiku neke zemlje”.
Ranije ove godine, istraživačka novinarka Mara Hvistendal takođe je prijavila da je Orakl (ista kompanija koja je pobijedila na tenderu za čuvanje podataka TikToka u SAD) prebacila je svoju analitiku službama javne bezbjednosti u Kini.
Tokom 2019. godine otkriveno je da Velika Britanija izvozi opremu za telekomunikaciono presrijetanje mnogim zemljama, uključujući Saudijsku Arabiju i Ujedinjene Arapske Emirate.
Politikolog i istraživač sa Univerziteta u Kejptaunu, Mandira Bagvandin, tvrdi da je lako uperiti prst u Kinu, skrećući pažnju sa drugih država.
”Da su SAD ozbiljne povodom ograničavanja takozvane “autoritarne tehnologije”, onda bi one takođe trebalo da uvedu sveobuhvatne mjere i ograničenja kako autokratskim tako i demokratskim proizvođačima”.
Činjenica je da su tehnologije za nadzor sa kapacitetom prikupljanja i analize informacija o ljudima suštinski političke.
Profesor sa Prinstona Su Su tvrdi da digitalni nadzor rješava “problem informacija” u autoritarnim zemljama omogućavajući diktatorima da lakše identifikuju one koji imaju antirežimska uvjerenja.
Međutim, regulisanje novih tehnologija je teško čak i u demokratskim zemljama. To je evidentno u Australiji sa neregulisanom upotrebom tehnologije prepoznavanja registraskih tablica od strane policije kako bi pratila povinovanje karantinskim mjerama.
Policija je takođe pokušala da iskoristi podatke čekiranja kovid QR koda u brojnim navratima u okviru kriminalnih istraga.
Za razliku od drugih elektronskih proizvoda, tehnologije nadzora imaju kapacitet da oblikuju i ograničavaju živote ljudi, prava i slobode. Zbog toga je važno da budu regulisane.
Mada je možda teško na međunarodnom nivou sprovesti jedinstveni niz pravila imajući u vidu aktuelne tenzije između Kine i Zapada, bolji nadzor i regulative na nacionalnom nivou bi mogle biti dobar početak.
Jedna velika inicijativa je višegodišnji projekat kojim upravlja Australijski institut za stratešku politiku za mapiranje međunarodnog širenja kineskih tehnoloških kompanija.
To pomaže u praćenju aktivnosti kineskih tehnoloških kompanija za nadzor i pružanje podataka. Kada je iFlytek, kineska tehnološka kompanija za vještačku inteligenciju, povezana sa nadzorom Ujgura i Sinđijangu, predstavila svoje proizvode u Novom Zelandu, mediji su izvršili pritisak na jednu kompaniju u Novom Zelandu da obustavi saradnju sa tom iFlytekom.
I Evropski parlament je naručio i objavio opsežan izvještaj o vještačkoj inteligenciji u junu 2021. godine, u kojem se preporučuje osnivanje bezbjednosne komisije i novog istraživačkog centra posvećenog temama vještačke inteligencije. Ostaje da vidimo da li će izvještaj imati efekta, ali je svakako početak koji nam je potreban.
Tekst je preuzet sa portala “theconversation”
Autorka je doktorandkinja na Grifit univerzitetu
Prevela: Nada Bogetić
Bonus video:
