Moćni saudijski princ prijestolonasljednik Mohamed bin Salman prije četiri godine nije pokleknuo pred međunarodnim bijesom zbog ubistva novinara Džamala Hašogija, dok zapadni lideri koji su nekada željeli da ga izoluju sada traže njegovu pomoć.
Predsjednik Sjedinjenih Država Džo Bajden, koji je optuživao princa da je naredio ubistvo Hašogija i tvrdio da je Saudijska Arabija odmetnička država, posjetiće danas naftom bogato kraljievstvo u nadi da će mu pružiti predah od rasta globalnih cijena goriva.
On slijedi primjere evropskih lidera koji su 2018. godine osudili ubistvo Hašogija u Istanbulu, ali priznaju da ne mogu ignorisati globalnog energetskog giganta i njenog de fakto vladara.
Sa svega 36 godina dok zvanično i dalje čeka da naslijedi vlast od njegovog oca kralja Salmana, princ je već ostavio svoj trag u Kraljevstvu i na Bliskom istoku.
Mohamed bin Salman je ugušio nezadovoljstvo i sklonio suparnike u beskrupuloznoj borbi za kontrolu u zemlji i pritom sprovodi snažniju spoljnu politiku u regionu, preduzimajući korake koji su oduševili njegove pristalice, uznemirili tradicionalne saveznike Rijada i šokirali aktiviste za zaštitu ljudskih prava
Ugušio je nezadovoljstvo i sklonio suparnike u beskrupuloznoj borbi za kontrolu u zemlji i pritom sprovodi snažniju spoljnu politiku u regionu, preduzimajući korake koji su oduševili njegove pristalice, uznemirili tradicionalne saveznike Rijada i šokirali aktiviste za zaštitu ljudskih prava.
Ubistvo Hašogija, koji je bio pripadnik saudijske elite da bi kasnije postao kritičar, predstavlja naročito težak udarac za reputaciju princa, poznatog po inicijalima MbS. On je negirao da je naredio operaciju, mada je prihvatio krajnu odgovornost “kao lider” zemlje.
Ubistvo je odvratilo pojedine investitore i dramatično podrilo imidž MbS-a kao reformatora koji se zalaže za nove sobode u konzervativnom kraljevstvu u kojem se nalaze islamska svetilišta.
Međutim, suočeni sa novom realnošću navalentnog lidera koji bi mogao upravljati najvećom ekonomijom na Bliskom istoku u narednih nekoliko decenija, djeluje da se njegovi kritičari u inostranstvu povlače.
”Cjelokupni pokušaj zapada nakon Hašogija da pokušaju da ograniče interakciju sa MbS-om je suštinski podriven, a Bajdenova posjeta će zadati konačni udarac toj zamisli”, kazao je Ajham Kamel iz konsultantske Euroazija grupe.
”On ide tamo kako bi oživio saudijsko-američke odnose koje je u sadašnjoj geopolitičkoj situaciji - zbog rata u Ukrajini, zbog rivalstva sa Kinom, zbog energetskih problema i regionalnog uticaja Saudijske Arabije - potrebno popraviti.
Pod budnim oko princa prijestolonasljednika dalekosežne reforme, uključujući i izlazak na berzu naftnog giganta Saudi Aramko, praćene su gušenjem svake vrste nezadovoljstva i aktivizma, hapšenjem aktivista za prava žena i tajnim progonom visokih pripadnika kraljevske i poslovne elite pod optužbama za korupciju.
U isto vrijeme, on je obećao oštriji stav protiv regionalnog uticaja zakletog neprijatelja Irana i uvukao je kraljevstvo u skupi i nepopularni rat u Jemenu.
Imao je glasnu podršku bivšeg predsjednika SAD Donalda Trampa, ali nakon što je Bajden obećao da će zauzeti oštriji stav prema Saudijskoj Arabiji princ je preduzeo poteze koje diplomate tumače kao napore da pokaže da je vrijedan partner za regionalnu stabilnost.
Ti potezi uključuju i dogovor za okončanje žestokog spora sa Katarom u kojem su Rijad i njihovi saveznici bojkotovali Dohu, otvaranje direktnih pregovore sa Iranom kako bi obuzdali tenzije i primirje u Jemenu.
Međutim, odnosi sa SAD ostaju zategnuti zbog ograničenja Vašingtona na prodaju oružja kraljevstvu i indirektnih pregovora između SAD i Irana za oživljavanje nuklearnog sporazuma iz 2015, bez učešća ostalog dijela Zaliva. Bajden je takođe odbijao da direktno kontaktira sa MbS-om kao de fakto vladarom.
”Prosto, stalo mi je”, kazao je prijestolonasljednik u martu 2022. godine u intervjuu za magazin “Atlantik”, odgovarajući na pitanje da li je Bajden pogrešno protumačio neke stvari u vezi sa njim.
MbS je napredovao od skoro potpuno nepoznatog princa nakon dolaska njegovog oca na tron 2015. On je marginalizovao visoke pripadnike kraljevske porodice zbacivši starijeg rođaka sa mjesta princa prijestolonasljednika u dvorskom puču 2017, i konsolidovao je kontrolu nad saudijskim obavještajnim i bezbjednosnim agencijama, izazivajući nezadovoljstvo unutar porodice.
Kasnije te godine, uhapsio je nekoliko članova kraljevske porodice i drugih uglednih Saudijaca, držeći ih mjesecima u Ric-Karlton hotelu u Rijadu u antikorupcijskoj kampanji koja je izazvala šok kod kuće i u inostranstvu.
MbS je najavio sveobuhvatne ekonomske reforme u cilju razvoja novih industrija i novih radnih mjesta za Saudijce i uvođenja fiskalnih reformi.
Društvene reforme, koje su privukle veliku pažnju, su između ostalog otvaranje bioskopa i javnih zabavnih događaja kao i ukidanje zabrane da žene voze.
U martu 2020. vlasti su uhapsile njegovog rođaka, bivšeg princa prijestolonasljednika Mohameda bin Najefa i kraljevog brata princa Ahmeda u potezu koji izvori povezani sa kraljevskom porodicom tumače kao način da se pobrine za uredno nasljeđivanje trona.
MbS ima poštovaoce u regionu, a jedan izvor je kazao za Rojters da je njegov “buldožer” pristup neophodan kako bi se promijenila Saudijska Arabija.
Okosnica ekonomske trasformacije je prodaja akcija kompanije Aramko. Akcije su ponuđene na domaćoj berzi 2019. godine, i nakratko je dostignuta vrijednost od dva biliona dolara, ali nije bilo dovoljno interesovanja investitora za stranu ponudu.
Princ je takođe preoblikovao i saudijsku spoljnu politiku.
Nametljivost kraljevstva pod MbS-om je uslijedila nakon što su pojedini ratoborni saudijski zvaničnici smatrali da već deceniju raste uticaj Irana i regionu i usljed zabrinutosti da Vašington pod bivšim predsjednikom Barakom Obamom okreće glavu pred ekspanzinističkim iranskim aktivnostima u arapskim državama.
Međutim, mada su Rijad i Teheran prekinuli diplomatske odnose 2016. godine, oni su počeli direktne pregovore 2021. u cilju smanjenja tenzija u vrijeme kada zalivske države sumnjaju u posvećenost SAD regionu.
Bonus video:
