„Bilo je kao smak svijeta“, sjeća se Luaj Junis iz sirijskog grada Džadarisa. Neposredno nakon zemljotresa, dobrovoljci su uz pomoć sjekira i krampova pokušavali da dopru do preživjelih.
„Bilo je mnogo onih koji su bili živi pod ruševinama dva ili tri dana, ali su, zbog toga što je pomoć iz inostranstva sporo dolazila, umrli,“ kaže za DW Junis.
Ujedinjene nacije su saopštile da je u zemljotresu na sjeverozapadu Sirije poginulo više od 4.500 ljudi, a više od 8.700 je povrijeđeno, a preko 11.000 njih ostalo je bez krova nad glavom.
Zašto je pomoć trajala toliko dugo?
Kada se govori o tome zašto je pomoć u taj dio Sirije koji drže pobunjenici stigla tako kasno, onda se navode različiti razlozi. Na primjer, humanitarne organizacije koje se nalaze neposredno preko granice u Turskoj takođe su bile pogođene zemljotresom — humanitarni radnici su poginuli, štabovi su uništeni, a oštećeni su i neki putevi u Siriji.
Posebno se kritikuju UN kao organizacija za koordinaciju, jer nisu pozvale međunarodne timove za potragu i spasavanje u gradovima da se angažuju u strašnoj situaciji u tom dijelu Sirije. Ujedinjene nacije su čekale dozvolu sirijske vlade s diktatorom Bašarom al Asadom na čelu, i to iako pravni stručnjaci već neko vreme ukazuju da svjetskoj organizaciji nije potrebna dozvola za takvu vrstu prekogranične pomoći. Pritom se i ignorisala realnost na terenu, jer vlada u Damasku ionako ne kontroliše tu granicu. Kontrolišu je sirijske pobunjeničke grupe i Turska.
Šef odjeljenja za pomoć UN Martin Grifits, ranije se na društvenim mrežama izvinio zbog neuspjeha svoje organizacije.
Raed Saleh, šef sirijskih snaga civilne odbrane „Bijeli šljemovi“, rekao je novinarima da UN nisu pomogle dovoljno brzo i zatražio je izvinjenje, ali i istragu.
„Nesumnjivo je da su neuspjesi u reagovanju na sjeverozapadu Sirije, uključujući i UN, direktno izazvali smrt, ali i povrede koje su se mogle izbjeći“, potvrdila je grupa istraživača u martovskom izdanju britanskog medicinskog časopisa The Lancet. Oni su takođe zatražili da „nezavisna komisija pod mandatom UN izvrši istragu“.
Komisija UN takođe želi reviziju
Ranije ove nedjelje, sve brojnijem horu pridružila se i Nezavisna međunarodna istražna komisija za Siriju, koja je inače organ UN. Osnovana je 2011. za praćenje kršenja ljudskih prava u Siriji i nedavno je predstavila svoj 27. izvještaj Savjetu UN za ljudska prava u Ženevi. Tokom sastanka, predsjednik Komisije Paulo Pinjeiro rekao je da oni podržavaju „pozive mnogih Sirijaca i drugih da se obavi temeljna revizija efikasnosti Ujedinjenih nacija i humanitarnog odgovora šire međunarodne zajednice na katastrofu“.
Poziv komisije pohvalili su mnogi iz Sirije. Ali, kako bi izgledala ta revizija? I može li takva istraga ikada da donese pravdu Sirijcima?
Novinari DW razgovarali su s više agencija i kancelarija UN i, uprkos nedavnoj sugestiji Komisije o Siriji, ostaje nejasno kako bi to tačno istraga mogla da bude ili da li će uopšte moći da se izvede.
Kako će UN da istraži samu sebe?
Komisija za Siriju je u odgovoru za DW rekla da ne može ništa više da uradi, jer je svaka takva revizija van njenog mandata, a to je praćenje kršenja ljudskih prava unutar zemlje. Komisija ne bi bilo odgovarajući organ za sprovođenje takve istrage, istakla je njena portparolka.
Predstavnica Kancelarije za koordinaciju humanitarnih poslova (OCHA) Kirsten Mildren, organa UN koji sarađuje sa organizacijama za pomoć sa sjedištem u blizini tursko-sirijske granice, objasnila je da će vjerovatno biti sprovedena unutrašnja istraga.
„Uobičajena je praksa da OCHA sprovede internu reviziju svog odgovora na bilo koju veliku vanrednu situaciju“, objasnila je Mildren. „To nam pomaže da poboljšamo način na koji bi trebalo da reagujemo na buduće krize i izvršimo promjene u sistemu kada je to neophodno.“
Buduću istragu mogao bi da podrži i Savjet Ujedinjenih nacija za ljudska prava (UNHRC), rekao je za DW portparol tog savjeta Metju Braun. Savjet predvodi 47 država-članica, a ne administratori UN, objasnio je Braun. Ako bilo koja država-članica želi da ubijedi druge zemlje da zatraže nezavisnu istragu, onda bi to bio jedan od načina da se pokrene istraga, rekao je Braun. UNHRC zasjeda do 4. aprila, dodao je, ali trenutno ideja o istrazi o kašnjenju u pomoći Siriji nije na njegovom dnevnom redu.
Vršiti pritisak na menadžment
Drugi način da se takva istraga pokrene bio bi podnošenje zahtjeva Generalnoj skupštini UN. To bi ipak bilo teže, jer bi tada većina od 193 zemlje članice morala da pristane na rezoluciju da je neophodna istraga UN od strane UN.
Ali, generalni sekretar svjetske organizacije Antonio Gutereš takođe ima ovlašćenje da naredi pokretanje takvu istragu. Pritisak na rukovodstvo UN pomogao je u sličnim situacijama u prošlosti. Na primjer, Haićani su na kraju dobili neku naknadu nakon izbijanja kolere 2010. u njihovoj zemlji.
Međutim, kada je u pitanju potencijalna istraga o kašnjenju pomoći neposredno nakon zemljotresa na sjeverozapadu Sirije, nijedna od tih opcija se ne koristi.
A što se tiče Sirijaca kao što je Luaj Junisa iz Džandarisa, koji su izgubili prijatelje i porodicu u katastrofi, oni nemaju drugog izbora osim da snose posljedice odluka koje su donijete daleko od njih.
Bonus video:
