Kaptagon, poznat još i kao "kokain za sirotinju", jedna je od droga koju koriste mladi širom Bliskog istoka i sjeverne Afrike. Nekada izdavan kao lijek, kaptagon je u većini zemalja postao ilegalan 1986. godine i povučen je iz medicinske upotrebe. Međutim, njegova nedozvoljena verzija pojavila se ponovo u istočnoj Evropi i na Bliskom istoku početkom 2000-ih.
1. Šta je uopšte kaptagon?
Kaptagon je naziv psihoaktivnog lijeka koji je prvobitno proizveden u Njemačkoj, gdje su ga doktori uglavnom prepisivali kao lijek za ljude s poremećajem pažnje.
Njegova današnja upotreba sasvim je drugačija. Mladi na Bliskom istoku najčešće ga koriste kao drogu koja se konzumira na žurkama. Takođe, postoje podaci da tu sintetičku drogu koriste i vojnici u ratu u Siriji kako bi smanjili umor i poboljšali svoje borbene performanse.
Tableta kaptagona sadrži fenetilin, sintetički amfetamin, kofein, kao i druge stimulanse.
2. Koliku zavisnost stvara kaptagon?
Njegovi efekti na nervi sistem slični su onima koje stvara amfetamin. Euforija, poboljšane fizičke i mentalne sposobnosti, kao i povećana budnost samo su neke od reakcija.
Međutim, intenzivna upotreba sa sobom nosi rizik od srčanih problema i oštećenja kognitivnih funkcija. Takođe stvara i efekat zavisnosti.
Glavni problem je što neke od tableta koje se proizvode u nelegalnim laboratorijama sadrže velike količine fenetilina, sintetičke droge iz porodice kojoj pripada i amfetamin.
3. Gdje se proizvodi kaptagon?
Tokom posljednje decenije, Sirija je postala najveći proizvođač i izvoznik kaptagona, zbog čega je često nazivaju i "narko državom" Bliskog istoka. Vlada Velike Britanije procjenjuje da se oko 80 odsto kaptagona u svijetu proizvede upravo u toj zemlji.
Popularnost te droge u Siriji naglo je porasla poslije talasa demonstracija 2011. godine u okviru tzv. "Arapskog proljeća". Mnogi svjetski mediji, ka npr. BBC, navode da sirijska farmaceutska industrija olakšava sve faze proizvodnje i krijumčarenja kaptagona. Predsjednik Sirije Bašar al Asad negira da njegova vlada ima bilo kakvu vrstu profita od te droge.
Mnogi, međutim, tvrde da je kaptagon postao ekonomska slamka spasa za sirijsku vladu koja je pod međunarodnim sankcijama još od izbijanja rata 2011. godine. Procjenjuje se da je samo u 2021. trgovina kaptagonom u Siriji dostigla vrijednost od 5,3 milijarde eura. Droga se pretežno izvozi u zemlje Persijskog zaliva skrivena u proizvodima poput žitarica i voća.
4. Gdje se sve kaptagon izvozi?
Iako sve zemlje u neposrednoj blizini Sirije imaju stroge zakone i oštre kazne po pitanju krijumčarenja droge, kaptagon se i dalje švercuje u velikim količinama.
Jedna od zemalja koja je odlučna da stane na put ilegalnoj trgovini je Jordan. Ministar spoljnih poslova te zemlje izjavio je u julu ove godine da je tokom posljednje dvije godine zaplijenjeno više od 65 miliona tableta kaptagona. Glavni razlog tako efikasne zapljene jeste to što jordanska vojska protiv krijumčara droge duž granice sa Sirijom sprovodi politiku "pucaj da ubiješ".
5. Da li se kaptagon širi i na druga mesta?
Pouzdani statistički podaci o rasprostranjenosti kaptagona širom svijeta ne postoje. Međutim, vlada zabrinutost da on postaje sve veći problem i u evropskim zemljama. Novi izvještaj Evropskog centra za praćenje droga i narkomanije (EMCDDA) sugeriše da bi Evropa mogla da postane ključna tranzitna zona za kaptagon koji je namijenjen Bliskom istoku.
Članice Evropske unije su samo u periodu od 2018. do 2023. godine zaplijenile oko 127 miliona tableta (1.773 kilograma). Najveća zapljena od 84 miliona tableta dogodila se u Italiji 2020. godine.
Dodatni problem je to što se kaptagon proizvodi i u EU, uglavnom u nelegalnim laboratorijama u Holandiji.
U izvještaju EMCDDA se naglašava da je potrebna koordinisana akcija članica EU kako bi se spriječila proizvodnja i transport kaptagona kroz Evropu ka Bliskom istoku.
U trenutku pisanja ovog teksta nisu bili dostupni podaci o procenjenoj upotrebi te droge u zemljama EU i Bliskog istoka.
Bonus video:
