Arheolozi misle da su možda pronašli izgubljeni rimski grad Julias u kome su živjela tri Isusova apostola, Petar, Andrej i Filip.
Ostaci tog grada pronađeni su na sjevernoj obali Galilejskog jezera u prirodnom rezervatu dolina Betsaida, prenose izraelski mediji.
Ključno otkriće je kupatilo u rimskom stilu, što sugeriše da je tamo bio grad, a ne samo ribarsko selo, objasnio je Mordehaj Aviam sa Koledža Kineret za izraelski list Harec.
Niko drugi, nego jevrejski istoričar Jozef Flavije, zapravo jedini izvor koji je opisao postojanje grada, pisao je da je jevrejski monarh kralj Filip Irod, sin velikog vazala kralja Iroda, tranformisao Betsaidu koja je bila ribarsko selo u rimski polis.
Filip je promijenio naziv grada u Julias po Liviji Druzili koja će poslije udaje postati poznata kao Julija Avgusta, majka romskog imperatora Tiberijusa.
"Jozef je pisao da je kralj unaprijedio Betsaidu od sela u polis, pravi grad. On nije rekao da je ona izgrađena pored ili ispod. I zapravo sve ovo vrijeme nismo znali gdje je, ali kupatilo je dokaz postojanja urbane kulture", rekao je Aviam.
Sam Jozef je učestovao u jačanju odbrane Betsaida, kako je pisao, pred veliku jevrejsku pobunu protiv Rima koja je počela 67. godine i završila se katastrofalno za Jevreje tri godine kasnije. Jozef tvrdi da je bio ranjen u bici u močvarama pored Juliasa.
List Harec podsjeća da postoje tri mjesta za koje se misli da su Julias, ovo koje se zove el-Aradž i dva obližnja kraj jezera.
Nakon neočekivanog otkrića kupatila i drugih ostataka iz rimske ere ispod vizantijskih ruševina na tim mjestu arheolozi misle da je baš to mjesto u delti rijeke Jordan na sjevernoj obali Galilajskog jezera najjači kandidat da bude proglašeno domom Isusovih apostola.
Arheolozi su u el-Aradžu pronašli stariji sloj koji datira iz kasnog Rimskog perioda, prvog do trećeg vijeka nove ere, dva metra ispod vizantijskog nivoa. Taj rimski sloj sadrži ostatke keramike, mozaik i ostatke kupatila. Nađena su dva novčića, jedan bronzani i jedan srebrni s likom imperatora Nerona iz 65-66. godine.
Arheolozi misle da su prilikom najnovijih iskopavanja nađeni i dokazi o postojanju crkve koju je opisao biskup Vilibald iz Bavarske. On je 725. godine posjetio Svetu zemlju i napisao da je crkva u Betsaidi podignuta na mjestu gdje je bila kuća Petra i Andreja.
Nađeni su zidovi sa pozlaćenim staklom za mozaik, što se smatra dokazom da je to bila bogata i važna crkva. Ključni argument koji ide u prilog mišljenju da je el-Aradž zapravo Julias leži u pogrešnoj procjeni nivoa Galilejskog jezera, kažu izraelski arheolozi.
Na osnovu proračuna obližnje Magdale većina ih zaključuje da je nivo jezera bio 209 metara ispod nivoa mora u Rimskom periodu. Zato misle da je el-Aradž bio ispod vode do vizantijskog perioda, ali izgleda da su drevni Rimljani ili imali škrge ili nije bilo tako.
Rimski sloj koji je otkriven je 211 metara ispod nivoa mora i po tome ispada da je nivo jezera bio očito niži nego što se ranije mislilo i el-Aradž po svoj prilci nije bio pod vodom u Rimskom periodu, kažu oni.
Geolozi Noam Gribaum i Noti Bergman su proučavali slojeve i zaključili da je mjesto bilo pokriveno muljem i glinom koje je donosila rijeka Jordan u kasnom Rimskom periodu što odgovara nedostatku materijala u periodu od 250. do 350. godine nove ere. Kasnije u vizantijskom periodu mjesto je ponovo naseljeno.
Bonus video:
