Potpredsjednik SAD posjećuje Estoniju, Gruziju i Crnu Goru – tri zemlje koje su iz ruske sfere uticaja otišle pod skute Zapada i NATO, ali u kojima postoji strah od ruskog miješanja. Očekuje se da Pens ohrabri partnere.
Saopštenja za javnost ponekad odaju i zrno istine. Između redova i nenamjerno. Posljednje saopštenje koje je došlo iz Bijele kuće, a tiče se posjete potpredsjednika Majkla Pensa Evropi, upravo je takvo.
„Po nalogu predsjednika Trampa, potpredsjednik Majk Pens će u periodu od 30. jula do 2. avgusta 2017. posjetiti Talin u Estoniji, Tbilisi u Gruziji i Podgoricu u Crnoj Gori“, stoji u prvoj rečenici saopštenja izdatog prošlog mjeseca.
Ovo se, naravno, može protumačiti na različite načine, uzimajući u obzir Trampove javne nastupe o koristi transatlantskog vojnog saveza, njegovo oklijevanje da potvrdi posvećenost kolektivnoj odbrani NATO, kao i želju za poboljšanje odnosa sa Moskvom, koji su učinili američke evropske saveznike veoma nervoznim i nesigurnim.
Predsjednik Tramp nedavno je ipak omekšao svoj odnos prema Evropi, napokon potvrdivši dugo očekivanu posvećenost članu 5 ugovora o NATO koji kaže da je napad na jednu članicu te Alijanse napad na cijelu Alijansu. Razlog leži možda u tome što je Tramp trenutno pod pritiskom zbog nekoliko istražnih procesa u vezi navodne povezanosti njegove izborne kampanje sa Rusijom.
Potpredsjednik gasi vatru
Ipak, jedan predsjednikov govor neće biti dovoljan da u potpunosti ubijedi evropske partnere da su im Sjedinjene Države u potpunosti posvećene. Tu dolazimo do potpredsjednika Pensa, koji je već i ranije pokušavao da ublaži evropsku strijepnju za vrijeme minhenske Konfeencije o bezbjednosti nedugo nakon Trampove inauguracije.
„Nema sumnje da potpredsjednik treba da bude simbol jednog ozbiljnog i zrelog čovjeka u Bijeloj kući, naročito kada je u pitanju evropska bezbjednost i politika prema NATO“, kaže Norman Nejmark, profesor istočnoevropskih i njemačkih studija. te istorije na univerzitetu Stenford. „Mislim da je veoma dobar potez što će Bijela kuća, možda ohrabrena od strane Stejt dipartmenta, poslati upravo njega u posjetu ovim zemljama.“
Marija Omeličeva, ekspertkinja za bezbjednosti evroazijskog prostora sa univerziteta Kanzas, misli da je cilj potpredsednikove posjete da „potvrdi kontinuiranu američku posvećenost evroatlantskoj bezbjednosti, NATO i principu kolektivne odbrane. Još kao kandidat za predsjednika, a sad i kao predsjednik, Tramp je stvarao tenzije u zemljama istočne i centralne Evrope, bivšim zemljama Varšavskog pakta, kao i u zemljama bivšeg Sovjetskog Saveza.“
Ona tvrdi da je Pens savršen čovjek da te tenzije i smiri, uzimajući u obzir njegovu političku prošlost, te uzdržan i miran stil.
Moskovske ratne igre
Pensove destinacije povezuje jedna nit. To je postojanje zabrinutosti zbog mogućeg zbližavanja Bijele kuće i Kremlja. Estonija, Gruzija i Crna Gora su se nekad brojale u neupitnu rusku sferu uticaja i sve tri su, milom ili silom, bile pod velikim uticajem Moskve. Danas su Estonija i Crna Gora članice NATO, dok je Gruzija u Partnerstvu za mir. Na neobavezujućem referendumu 2008. je 77 odsto građana te zemlje bilo za priključenje NATO.
Čini se da je putovanje organizovano baš u pravo vrijeme, jer će Rusija organizovati veliku vojnu vježbu duž svojih zapadnih granica, a isto će uraditi u Bjelorusiji u septembru. Te moskovske ratne igre, koje uključuju desetine hiljada vojnika, zabrinjavaju SAD, NATO i baltičke zemlje.
Sa druge strane, „Gruzijci su bili veoma napeti zbog mogućeg smanjenja budžeta za program američke vojne pomoći, predviđenim budžetom koji je Bijela kuća objavila u proljeće“, kaže Omeličeva. „Američka vlada možda misli da je napravila grešku što nije bolje reagovala na samom početku rata između Rusije i Gruzije 2008. godine.“
U Crnoj Gori, najmlađoj članici vojne alijanse i zemlji koja je do nedavno tradicionalno gajila dobre odnose sa Rusijom, Pensova posjeta biće pokušaj učvršćivanja pozicije Zapadu, kaže profesor na Stanfordu, Nejmark. Međutim, i ovdje bi mogao da postoji još jedan razlog što se baš ova mala država našla na spisku destinacija. „Pitam se“, razmišlja Nejmark, „da li to ima neke veze s tim što je Tramp odgurnuo premijera Crne Gore na posljednjem samitu NATO.“
Bonus video:
