U Crnoj Gori ne postoji sistemska posvećenosti rješavanju problema zavisnosti od psihoaktivnih supstanci, ocijenjeno je na okruglom stolu koji je organizovala nevladina organizacija (NVO) Juventas.
Okrugli sto “Mladi koji koriste droge u Crnoj Gori: nedostatak sistema podrške kao glavni izazov” organizovan je u okviru projekta ARYSE (At-Risk Youth Social Empowerment), koji finansira Evropska unija posredstvom Evropske komisije.
Koordinatorka Juventasovog Programa direktne asistencije za osobe koje koriste droge, Marija Milić, kazala je da su djeca i mladi koji počinju ili već koriste psihoaktivne supstance, gotovo prepušteni sami sebi i svojim porodicama, posebno u manjim sredinama.
Prema njenim riječima, institucije ne sarađuju dovoljno, a obrazovni sistem nema razvijen način da rano prepozna djecu u riziku i uputi ih na institucije koje zajedno sa školom i porodicom mogu da pomognu.
„Socijalne ustanove nemaju kapaciteta da podrže djecu i mlade koji koriste psihoaktivne supstance, iako su ove dvije kategorije prepoznate kao prioritetne u Zakonu o socijalnoj i dječjoj zaštiti“, rekla je Milić.
Ona je pojasnila da jedini državni program za rehabilitaciju nije besplatan, a da su mjesta u Specijalnoj bolnici ograničena i nedovoljna.
„Program sprječavanja predoziranja praktično ne postoji. Zatvorska bolnica još nije počela da se gradi. I pored lijepo napisane Startegije za droge, nije postavljen sistem odgovornosti nad koordinacijom njene implementacije“, kazala je Milić.
Kako je navela, entuzijazam određenih institucija i pojedinaca je očigledan, ali nema sistemske posvećenosti rješavanju problema zavisnosti od psihoaktivnih suptanci.
„Zato nam mladi, umjesto u sistem podrške, ulaze u kriminalne mreže, čime se problem samo komplikuje. Ovaj okrugli sto je i apel da se najzad odredi odgovornost u državi i ulože ozbiljni napori da se pomogne mladima“, poručila je Milić.
Ona smatra da djeci treba da se posvete posebni programi i da je potrebno da se statistički podaci počnu adekvatno prikupljati i analizirati.
„Programi podrške treba da se unaprijede, posebno kad je u pitanju psihosocijalna podrška i podrška pri zapošljavanju. Najmlađa osoba, među osobama koje injektiraju droge, a sa kojom smo imali kontakt, je dječak od 12 godina“, rekla je Milić.
Izvršna direktorica Juventas-a, Ivana Vujović, rekla je da Crna Gora ima vrlo ograničene sisteme i servise podrške iako, kako je kazala, na papiru postoje servisi za djecu i mlade.
„Suštinski, profesionalci u ovoj oblasti, ne znaju gdje mogu da upute nekoga ko ima 13 ili 15 godina, a već je duboko u problemu zavisnosti. Očigledno je da se reaguje samo kada se prepozna da je nečije ponašanje, uz korišćenje psihoaktivnih supstanci, postalo i kriminogeno i opasno za okolinu“, kazala je Vujović.
Izvršni direktor Mreže za politike droga u Jugoistočnoj Evropi, Milutin Milošević, objasnio je da se dobri primjeri ne mogu jednostavno iskopirati i prenijeti na druga mjesta, već da se moraju prilagoditi realnoj situaciji u zemlji u kojoj se sprovode.
„Specifičnost Crne Gore je u tome što je, relativno, kompaktna sredina, i vrlo se lako može djelovati efikasno, bez obzira što postoji velika razlika između primorskog dijela i sjevera u mnogim elementima“, kazao je Milošević.
Direktor Doma zdravlja Podgorica, Nebojša Kavarić, rekao je da je primjetan pad starosne granice kada se počinje eksperimentisati za psihoaktivnim supstancama.
Zbog toga je, smatra on, neophodno stalno razvijati i unaprijeđivati preventivni rad, jer je, kako je dodao, liječenje često dugotrajno, neizvjesno i skupo.
„Programi prevencije se sprovode u sklopu mjera koje su usmjerene na smanjenje potražnje psihoaktivnih supstanci, u koje se ubrajaju i mjere rane intervencije kod rizične upotrebe, kao i mjere obezbjeđenja programa tretmana, rehabilitacije i društvene reintegracije“, naveo je Kavarić.
On je istakao da Dom zdravlja Podgorica, preko Savjetovališta za mlade, Centra za mentalno zdravlje, pedijatara i izabranih doktora, nudi set usluga koje obuhvataju promociju, prevenciju, dijagnostiku i liječenje bolesti zavisnosti.
Predstavnica Instituta za javno zdravlje, Ljiljana Golubović, kazala je da ESPAD istraživanje predstavlja evropsko-školsko istraživanje o alkoholu i drogama i najveći međunarodni istraživački projekat o upotrebi psihoaktivnih supstanci među mladima u svijetu.
Kako je kazala, najčešće korištena psihoaktivna supstanca u Crnoj Gori je kanabis.
„Druga, po zastupljenosti, psihoaktivna supstanca u Crnoj Gori su inhalanti. Iako je kanabis najčešće korišćena droga i ima značajne razlike između ESPAD-a evropskog prosjeka i Crne Gore, evidentno je da smo kod upotrebe svih ostalih psihoaktivnih supstanci vrlo blizu evropskom prosjeku“, navela je Golubović.
Ono što izaziva veliku pažnju je, kako je pojasnila, učestalost upotrebe energetskih pića sa alkoholom.
„Čak je bilo i smrtnih slučajeva. To su kombinacije, koje se danas vrlo često koriste. Opasnost leži u tome što su energetska pića psihostimulanti, a alkohol je depresiv. I u tom međudejstvu može da dođe do fatalnih posljedica“, objasnila je Golubović.
Predstavnica Javne ustanove (JU) Kakaricka gora, psihološkinja Dijana Milošević, objasnila je da tretman bolesti zavisnosti u toj ustanovi podrazumijeva promjenu životnog stila što je, kako je dodala, mnogo više od uspostavljanja apstinencije od psihoaktivnih supstanci.
Ona je navela da postoji više razloga zbog kojih mladi imaju potrebu za nekim od sredstava zavisnosti.
To su, kako je kazala, nezadovoljstvo, zabrinutost ili pobuna protiv autoriteta, dosada, porodični problemi, vršnjačko nasilje, kao i to što smatraju da im je supstanca neka vrsta “pristupnice” određenoj grupi vršnjaka.
„Svakako da bi neko razvio bolest zavisnosti, nije dovoljno da postoji samo jedan faktor, već više njih kao što su predispozicija u ličnosti, porodični odnosi i društvena sredina“, kazala je Milošević.
Projekatom ARYSE koordinira Juventas, a partnerske organizacije su ARSIS (Albanija), Asocijacija Margina (BiH), HOPS (Makedonija), Lavirint (Kosovo), Prevent (Srbija) i Fondacija SHL (Njemačka).
Bonus video:
