Pariz ima dublje i čudnije veze sa svojim podzemljem nego bilo koji drugi grad, a njegovo podzemlje spada u najraznovrsnije.
Arterije i utroba Pariza, hiljade kilometara tunela koji čine jednu od najstarijih i najgušćih podzemnih željezničkih i kanalizacionih mreža na svijetu, samo su početak. Ispod Pariza nalaze se razne vrste podzemnih prostora: kanali i rezervoari, kripte i trezori banaka, vinski podrumi pretvoreni u noćne klubove i galerije. Najveće iznenađenje su karijeri, stari krečnjački kamenolomi koji se prostiru u vidu duboke i zamršene mreže ispod mnogih kvartova, uglavnom u južnom dijelu ove metropole.
Tokom XIX vijeka iz tih pećina i tunela iskopavan je kamen za građevinarstvo. Kasnije su farmeri u njima uzgajali pečurke, u jednom periodu proizvodeći na stotine tona godišnje. Za vrijeme Drugog svjetskog rata pripadnici francuskog pokreta otpora, ilegalci, skrivali su se u pojedinim podzemnim kamenolomima; nacisti su gradili bunkere u drugim. Danas ovim tunelima luta jedna drugačija tajnovita grupa, labava zajednica bez vođe, čiji članovi ponekad dane i noći provode ispod grada. Oni su katafili, ljubitelji podzemnog Pariza.
Savremeni Pariz leži na ogromnom masivu krečnjaka i gipsa. Rimljani su ovde prvi vadili kamen; njihova kupatila, skulpture i arena i danas mogu da se vide u Il de la Site i Latinskoj četvrti. Tokom vjekova, rimska Lutecija pretvorila se u Pariz, a rudari su kopali sve dublje i sve šire, klešući materijal za neke od čuvenih gradskih zgrada, Luvr i Notr Dam. Površinski kopovi pretvorili su se u mrežu podzemnih galerija.
U početku, kamen je vađen daleko izvan gradskog područja. Kako je grad rastao, neki djelovi su se raširili direktno iznad starih tunela. Širenje je teklo generacijama, bez obzira na otvore u zemlji. Rudari su radili u teškim uslovima, pod svjetlošću baklji, gutali su prašinu i često bili žrtve odrona. Kad bi iscrpli neko nalazište, rudari bi ga zapušili šoderom ili bi ga jednostavno napustili. Na površini, niko ne bi obraćao pažnju. Niko nije shvatao koliko su temelji Pariza postali porozni.
Do prvog većeg urušavanja došlo je u decembru 1744. godine, kada se jedan nestabilni tunel odronio progutavši kuće i ljude duž pravca kojim se danas pruža avenija Danfer-Rošro. Narednih godina otvorilo se još rupa koje su uvukle još kuća u svoje mračne utrobe. Kralj Luj XVI naložio je arhitekti koji se zvao Šarl Aksel Gijomo da istraži, mapira i osigura kamenolome. Ekipe inspektora su polako istraživale i ojačavale tunele. Da bi sebi olakšali posao, kopali su nove tunele da bi probili prečice među odvojenim mrežama. Otprilike u isto vrijeme, kada je kralj odlučio da zatvori i isprazni jedno od pretrpanih, nezdravih gradskih grobalja, Gijomo je dobio zadatak da kosti smjesti negdje, tako su neki pariski kamenolomi postali katakombe.
Kanalizacija
U romanu „Jadnici“ Viktor Igo naziva parisku kanalizaciju „savješću grada“, jer iz ugla kanalizacije svi ljudi djeluju jednako. U malom kombiju punom radnika vodovoda i kanalizacije koji kreću na smjenu u XIV arondismanu, Paskal Kinjon, veteran sa 20-godišnjim iskustvom, priča o konkretnijim stvarima, džepovima eksplozivnog gasa, bolestima, čudovišnim pacovima koji navodno žive ispod Kineske četvrti. Njegov otac je radio u eguu prije njega, njegov djeda takođe.
U tunelu blago jajastog oblika, neprekidni potočič otpadne vode žubori podnim kanalom. Sa obje strane su debele vodovodne cijevi. Jedna provodi vodu za piće do kuća i stanova, druga provodi tehničku vodu za pranje ulica i zalivanje parkova.
Neki od ovdašnjih tunela prokopani su prije 1859. godine, kada je Igo dovršavao pisanje „Jadnika“. Na raskrsnicama tunela, plavim i žutim oznakama ispisana su imena ulica koje su iznad.
Blago
Ispod Opere Garnije, starog operskog zdanja, nalazi se prostor čije postojanje mnogi Parižani odbacuju kao običnu glasinu. Kada su kopani temelji zgrade, tokom šezdesetih godina XIX vijeka, inženjeri su morali da dreniraju vodu iz raskvašenog zemljišta, pa su na kraju sagradili odvode koji se slivaju u rezervoar dugačak 55 metara i dubok tri i po metra. U tom podzemnom jezercetu, koje se pojavljuje u „Fantomu iz opere“ živi nekoliko podgojenih riba, somova: osoblje operske kuće redovno ih hrani zamrznutim dagnjama.
Nedaleko od zgrade opere, dvadesetih godina XX vijeka, armija trudbenika je radeći u tri smjene stvorila još jedan poseban podzemni prostor. Preko 35 metara ispod zgrade Banke Francuske, iza vrata težih od svemirskog broda Apolo, sagradili su trezor u kojem se danas čuvaju francuske rezerve zlata, oko 2.600 tona.
Tekst je preuzet sa Nacionalne geografije gdje možete opširnije čitati o ovoj temi
Bonus video:
