Kada zaustavimo automobil tokom vožnje, motor i dalje troši gorivo i zagađuje okolinu. Jedna od najtipičnijih situacija je ona kada se zaustavimo na semaforima, čekajući zeleno svjetlo. Da bismo eliminisali štetu po novčanik i životnu sredinu koja nastaje na ovaj način, proizvođači automobila posljednjih godina sve češće ugrađuju takozvane start/stop sisteme, odnosno uređaje koji prekidaju rad motora u periodu kada automobil stoji.
Kako funkcioniše start/stop sistem? Kada vozač pusti gas i zakoči, i potpuno zaustavi vozilo, treba da izbaci mjenjač u prazan hod (kod automatskih mjenjača nema potrebe za izbacivanjem u ler). Sistem provjerava da li je motor u praznom hodu i da li je mjenjač u brzini, da li senzor brzine točka u ABS sistemu pokazuje nulu, i da li akumulator ima dovoljno snage za naredno startovanje. U tom trenutku motor automatski prestaje da radi. Čim se upali zeleno svjetlo i vozač pritisne pedalu kvačila, start stop sistem prima signal da upali motor i odmah ga startuje. Kada vozač ubaci u brzinu i pritisne gas, vozilo kreće bez odlaganja.
Start stop sistem smanjuje potoršnju i do 10 odsto u gradu, smanjuje emisiju CO2 i obezbjeđuje brzo i pouzdano startovanje.
Proizvođači tvrde da uređaj traje tokom čitavog životnog ciklusa automobila, ali da li je to zaista tako? Koji su negativni efekti ove tehnologije?
Auto bez start stop tehnologije tokom životnog vijeka startuje do 50.000 puta. Sa ovim sistemom, ta brojka drastično raste, na čak pola miliona ciklusa paljenja i gašenja.
Ovo je veliki izazov za ležajeve na radilici, kaže diplomirani mašinski inženjer Zoran Ilinčić.
Ležajevi na radilici se habaju svakim startovanjem„Između kliznog ležaja radilice i same radilice postoji zazor koji iznosi dvije do pet stotih djelova milimetra. U taj zazor se iz pumpe ubrizgava ulje, a to ulje stvara pritisak koji obezbjeđuje da u toku rada motora radilica i ležaj ne dodiruju jedno drugo. Tada se stvara takozvani hidraulični ležaj i on omogućava rad sa najmanjim mogućim gubicima, koji iznose ispod jedan odsto snage koja se proizvodi na radilici. Kod kotrljajućeg ležaja ti gubici su jedan do dva odsto“, objašnjava Ilinčić. „Kad motor startuje radilica se oslanja na te ležaje, jer je ulje istisnuto iz zone između njih. Kad anlaser pokrene radilicu, u tom kratkom periodu imamo suvo trenje između metala radilice i metala kliznog ležaja. To suvo trenje izazove habanje kliznog ležaja koje je reda veličine habanja koje motor ima za 20 kilometara vožnje, i to kada je motor topao. Kada je motor hladan zimi, i kada imamo gusto ulje, to habanje je i veće nego što nastane od 20 kilometara vožnje“.
Ilustracija„Da bi neutralisali efeket habanja ležajeva radilice, proizvođači sada u motore ubacuju ulje koje ima više grafitnih ljuščica koje su vrlo tanke, ali koje onemogućavaju da kompletno ulje izađe iz prostora između radilice i ležaja, i na taj način se izbjegava kontakt metal o metal“.
„Međutim, takva ulja imaju veću gustinu i stavarju veće otpore unutar motora, tako da se u tom slučaju snaga motora smanjuje za dva do tri odsto. Pri tom dolazi i do pregrijavanja ulja, pa se gube i karakteristike podmazivanja“, kaže Ilinčić.
Akumulator znatno skuplji
A šta je sa električnim komponentama koje su zadužene za startovanje motora. Koliko na čitav električni sklop utiče stalno paljenje i gašenje?
„Vijek elektropokretača i kod vozila sa start stop sistemima iznosi 150 do 180 hiljada kilometara“, kaže autoelektričar Vladimir Markić.
Akumulatori sa AGM tehnologijom koštaju i do 200 eura„Elektropokretač koji se koristi za automobile sa start stop sistemom je dosta jači od onog u običnim vozilima. Na primjer, on ima osam četkica umjesto četiri koliko imaju anlaseri vozila bez start stop uređaja“.
Jedini veći trošak u održavanju vozila sa start stop sistemom je specijalni akumulator za start stop sistem koji košta čak i do 200 eura. Zanimljivo je da se start stop sistem može naknadno ugraditi, ali čitava investicija bi koštala od 800 do 1000 eura.
Bonus video:
