Nakon što je sveštenik Velibor Džomić, po nalogu crnogorske policije protjeran iz Crne Gore, Srpska pravoslavna crkva i dio opozicije tvrde da je na djelu progon te crkve i njenih sveštenika. Da li je crnogorska vlast zaista neprijateljski nastrojena prema crkvi ili je upravo svojim nečinjenjem i blagonaklonim odnosom prema SPC ovu instituciju učinila povlašćenom u crnogorskom zakonodavnom sistemu.
Nakon četvorogodišnjeg spora, Ministarstvo unutrašnjih poslova odbilo je da svešteniku Veliboru Džomiću odobri privremeni boravak u Crnoj Gori i naložilo njegovo protjerivanje iz zemlje. MUP se pozvao ocjenu Agencije za nacionalnu bezbjednost da za odobrenje boravka Veliboru Džomiću "postoje smetnje iz razloga bezbjednosti Crne Gore". Prihvatajući nalog iz MUP-a Velibor Džomić je pred odlazak saopštio da se radi o progonu mitropolije srpske crkve:
„Ovo je jedan produžetak progona Mitropolije crnogorsko-primorske, kanonskog sveštenstva. Neka im bude ali crkva je izdržala gonitelje mnogo veće nego što su ti tipčići tipa Konjevića.“
I mitropolit Amfilohije je na sličan način prokomentarisao odluku MUP-a o protjerivanju Velibora Džomića:
„Vi ste čuli ovih dana da ove državne vlasti progone našega oca Velibora Džomića. Nisu to Crnogorci, to su bezbožni Montenegrini koji misle da na progonu crkve Hristove i na raspeću onih koji njoj služe, da mogu da stvore budućnost Crne Gore.“
Trenutni epilog otvara pitanje suštinskih odnosa države i vjerskih zajednica u Crnoj Gori. Podsjetimo, država nije donijela zakon koji reguliše tu oblast; srpska crkva u Crnoj Gori je prema riječima zvaničnika jedina neregistrovana vjerska organizacija; država je često žmurila na aktivnosti čelnika srpske crkve – od govora mržnje koji je sijao mitropolit Amfilohije, do izgradnje nelegalnih objekata zaključno sa crkvom na Rumiji koju država toleriše i pored konstatovanog narušavanja međuvjerskih odnosa. Poslovne aktivnosti srpske crkve su potpuna nepoznanica kao i prihodi i plaćeni porezi. Istovremeno stotine hiljada eura je država uložila samo u izgradnju hrama u Podgorici. Mnogi sagovornici su iznosili ocjene da je srpska crkva država u državi, a kadkad i jača od države. Slučaj protjerivanja sveštenika Velibora Džomića je za profesora Iliju Vujoševića, moguće samo epizoda koja će biti izglađena između srpske crkve i vlasti, koji ipak godinama održavaju političko poslovne odnose:
„Prema mojem uvjerenju slučaj Džomić je samo jedan disonantni ton u opštoj političkoj, duhovnoj pa i poslovnoj simfoniji koja se u Crnoj Gori uspostavila između Srpske pravoslavne crkve i crnogorskih vlasti već od početka devedesetih. Pogotovo poslije dolaska veoma agilnog mitropolita Amfilohija koji u svakoj viđenoj ili neviđenoj prilici potencira taj arhaični obrazac simfonije koji se još od Cara Justinijana nudi državi kao spasonosno rješenje. Uprkos Hristovom učenju, crkva je privezana za državu i zavisno od snage, nekad je nadmoćnija država kao što je to slučaj u modernim sekularnim državama. Ali crkva nikada nije propustila slabost države da joj nametne svoju supremaciju kako se to desilo na žalost u Crnoj Gori prije 25 godina. Da ne navodim brojne dokaze i simbole ove supremacije, dovoljno je pomenuti nelegalno podignutu limenu crkvu na Rumiji. Volio bih da se varam, ali slučaj Džomić će u interesu strateškog partnerstva srpske crkve i crnogorskih vlasti, kao i svaki put do sada, biti brzo izglađen i to ponovo na štetu države Crne Gore.“
Ne ulazeći u zakonitost postupka protiv Džomića, podgorički advokata Željko Tomović se nada da će ovo biti početak uređivanja odnosa države prema zajednicama vjernika, a ne izolovan slučaj. Ključno pitanje je za Tomovića donošenje zakona o pravu na slobodu vjeroispovjesti u Crnoj Gori, kako bi vjeroispovjest bila građansko a ne političko pravo:
„Nedonošenje ovog zakona samo po sebi dovoljno govori o spremnosti ili nespremnosti da se ovi odnosi urede. Pravo na slobodu vjeroispovjesti inače je na granici građanskih i političkih prava. Ovo posebno naglašavam jer kod postojanja ustavne odredbe da se gradi građanska država, ovo pravo mora biti posmatrano kao temeljno, kao osnovno građansko pravo. Odnosno jedno od osnovnih temeljnih građanskih prava. Međutim, izgleda da je naša realnost bitno drugačija jer sve navodi na činjenicu da se pravo na slobodu vjeroispovjesti uživa kao političko pravo što je veoma opasno. Jer ako je tako, nadam se da se varam, onda je i život svakoga građanina političko pitanje.“
Bonus video:
