Helikopter tipa “Soko-Aerospatiale” SA-341 “gazela”, koji se prekjuče srušio na Luštici proizveden je prije 31 godinu u Fabrici vazduhoplova “Soko” u Mostaru. Ta fabrika je izradu ovih helikoptera počela 1978. godine, po licenci koju je bivša SFRJ 1971. potpisala sa čuvenim francuskim proizvođačem i konstruktorom vazduhoplova, firmom “Aerospatiale”.
Upravo je laki višenamjenski helikopter “gazela” nastao u saradnji “Aerospatiale” i takođe čuvenog britanskog proizvođača helikoptera, firme “Westland”. U naoružanje nekadašnjeg RV i PVO JNA, prvi kontingent od 21 helikoptera ovog tipa, proizvedenih u Francuskoj, uvedeni su od 1973. do 1976. godine, da bi dvije godine kasnije počela licencna proizvodnja u mostarskom “Sokolu”.
Helikopter sa vojno-evidencijskim brojem 12 752 koji se prekjuče srušio na Luštici, dio je serije od pet “gazela” napravljenih 1980. godine u fabrici “Soko” u varijanti HS-42, odnosno sa primarnom namjenom za korišćenje u spasavanju.
Helikopter modernizovan prije par godina
Ova “gazela” je raspad SCG 2006. godine dočekala kao jedan od ukupno 17 helikoptera tog tipa koji su se zatekli na aerodromu Golubovci. Sa još tri helikoptera ovog tipa iz sastava Vazduhoplovne baze VCG, i helikopter 12 752 je prije par godina generalno remontovan i modernizovan u banjalučkoj firmi “Ikar”, pa je bio tehnički potpuno ispravan.
Namjera Ministarstva odbrane bila je da modernizuje i remontuje nekoliko “gazela”
Namjera Ministarstva odbrane bila je da modernizuje i remontuje nekoliko “gazela” kako bi crnogorski piloti imali na čemu da lete dok država ne smogne snage da kupi nešto “ozbiljnije i jače” što bi bilo daleko bolje od lagane, slabašne i neoklopljene “gazele”, moglo vršiti zadatke pružanja vatrene podrške pješadiji, transporta i spasavanja.
Stoga je u posljednje vrijeme bilo i pregovora sa Srbijom, odnosno Vazduhoplovnim remontnim zavodom “Moma Stanojlović” u Batajnici da i oni remontuju par crnogorskih “gazela”.
"Gazele" korištene i za protivoklopnu borbu
Prema podacima dostupnim na specijalizovanim sajtovima, ukupno je u naoružanju bivše JNA bilo 178 helikoptera tipa “gazela” u dvije varijante SA-341 (H-42) i sa nešto jačim motorom koja je dobila oznaku SA-342 (H-45). Pored samog vazduhoplova, Jugoslavija je licencno u fabrici “21.maj” u Beogradu, izrađivala i motore “astazou” koji su pokretali ove helikoptere.
Iako je riječ o lakom helikopteru koji nije prvenstveno namijenjen za borbena dejstva, kod nas su “gazele” korištene i za protivoklopnu borbu
Iako je riječ o lakom helikopteru koji nije prvenstveno namijenjen za borbena dejstva, kod nas su “gazele” korištene i za protivoklopnu borbu, jer je helikopter naoružan sa četiri protivoklopne vođene rakete 9M14M maljutka i dvije samonavođene rakete vazduh-vazduh 9M32M strela-2M.
Ta varijanta “gazele” nazvana je “gama”, dok je verzija ovog helikoptera za izviđanje i korekturu artiljerijske vatre nosila ime “hera”. Osim za te dvije namjene, “gazela” je u JNA i gotovo svim ostalim vojskama na prostoru bivše SFRJ, korištena i za laki transport, održavanje veze i za spasavanje.
Ranjiv na vatru protivnika
Iako potpuno neoklopljen i veoma ranjiv na vatru protivnika, helikopter tipa “gazela” zbog svojih odličnih manevarskih osobina i hitrosti, omiljen je među vojnim pilotima na prostoru bivše Jugoslavije. Iako ga zbog ranjivosti zovu “jajetova ljuska”, piloti ga smatraju idealnom mašinom za uživanje u letjenju, jer je “gazela” jednostavna, pouzdana, jako manevarbilna i kako letači kažu, “pruža neponovljiv osjećaj kada pri brzini od preko 200km/h sankama stajnog trapa u ultraniskom letu, dodirujete nepokošenu travu”.
Zbog svojih odličnih manevarskih osobina ovaj 9,5 metara dugačak i nešto manje od tonu težak helikopter, bio je i zvanična letjelica nekadašnje helikopterske akro-grupe “Stršljenovi” RV i PVO JNA, a ta jedinica i njeni vrhunski obučeni piloti, godinama su bazirali i obučavali se upravo na podgoričkom vojnom aerodromu Golubovci.
Zvanična istraga u toku
Zvanična istraga prekjučerašnje tragedije na Luštici je u toku, ali se nezvanično iz krugova spasilaca koji su bili na licu mjesta i vidjeli olupinu helikoptera, može čuti da je “gazela” leteći u tzv. brišućem letu (veoma niski let najvećom mogućom brzinom vazduhoplova), zakačila jedan od velikih čeličnih stubova – starih terestričkih navigacijskih oznaka – koji se nalaze na hridima Luštice na ulazu u Boku.
Taj kontakt je, što potvrđuju i izjave nekolicine svjedoka koje su oni dali medijima, bio dovoljan da pilot izgubi kontrolu nad helikopterom koji se prednjim dijelom zario u obližnje stijene, nakon čega se, ne zapalivši se i ne eksplodiravši što je svojevrsno čudo jer je bio prilično pun goriva, skotrljao dvadesetak metara naniže niz kamenitu padinu i zaustavio na jednoj hridi na samo par metara od mora.
Druga veća nesreća Vazduhoplovstva VCG
Ovo je već druga veća nesreća Vazduhoplovstva VCG u protekle tri godine.
Trećeg septembra 2008, laki klipni avion za osnovnu obuku tipa “utva-75” evidencijski broj 53 253, srušio se u Skadarsko jezero nakon što je prethodno zakačio dalekovod.
Dvočlana posada aviona tada je, na sreću, prošla sa lakšim povredama, a vazduhoplov je potpuno uništen.
Galerija
Bonus video:
