Sada se geografski nalazite tačno u centru Crne Gore, u Zagradu, selu koje je petnaestak kilometara udaljeno od Nikšića. Ovo je brdo Gradina gdje se nalazi staro rimsko utvrđenje, pa je selo po njemu dobilo naziv, iza Gradine.
Tako je tokom posjete pedesetak turističkih vodiča koji su prošle sedmice boravili u Nikšiću, počeo priču sekretar Udruženja “Bratstva Čvorovići, potomci plemena Nikšići” Dragoljub Čvorović.
Iako bez licence, Čvorović u maniru iskusnih vodiča, priča o istoriji sela, Dubravi, plemenu Nikšići, precima kojima se, ne bez razloga, ponosi, o kulturno-istorijskim znamenitostima mjesta.
“Vojvoda Đuraš, koji je bio upravitelj Onogošta, zavjetovao je sina vojvodu Marka da se iz Kuta preseli u Zagrad odakle može vidjeti očevinu. Marko, koga su zbog njegovih fizičkih osobina zvali Čvoro i koji je rodonačelnik bratstva Čvorovići, nakon očeve smrti doselio se na Dubravu, sadašnji lokalitet bratstva“.
Odmah po dolasku Marko Čvoro je 1505. godine napravio savardak, a pet godina kasnije, sa sinovima, i crkvu Dubaru, jedinstvenu u pravoslavlju po obimu i arhitekturi.
„Crkva je bila sagrađena od dubovih cerovih greda i ovo je jedina crkva dubara na teritoriji Balkana urađena u tom stilu. Svaka greda je ručno rađena i teška 300 kilograma. To je jedina crkva na teritoriji Crne Gore gdje se oltar nalazio unutra i gdje su se plemenski prvaci toga vremena okupljali kada su donosili važne odluke ili pred neku bitku”.
Objašnjava Čvorović da su Turci 1711. godine, kao odmazdu zbog neuspjelog napada plemena Nikšići, zapalili crkvu, savardak, kolibu. Ali, ostalo je, kaže, predanje koje se prenosilo sa koljena na koljeno, pa su se Čvorovići sabrali, osnovali udruženje i donijeli odluku da obnove starevinu. Krenuli su 2015. izgradili crkvu, savardak, i nastavljaju sa gradnjom.
“Sve radimo kao što se tada radilo. Visina crkve, koja je rađena u vizantijskom stilu, je 17 metara, a grede su dužine 12 metara, izdijeljene u 12 djelova, koliko je i apostola. Krov je rađen od lučevine, tipom daske koja se zove proštac, kako se nekada radilo u plemenu Nikšići. Freskomalter smo pripremali od kreča starog pet godina, pijeska i slame. Završen je i savardak i jesenas je prva vatra ogrijala potomke vojvode Marka”.
I toga dana je vatra ogrijala goste koji su priznali da im je na svježem vazduhu i nadmorskoj visini od 1.100 metara dobro došla.
“Da znate da se danas piše istorija. Prvi put od 1711. godine gosti su posjetili ovo mjesto. Eto, vi ste prvi”, kazao je Čvorović, i pozvao vodiče da dovedu goste da obiđu Dubravu koja će, kako se nada, brzo postati kulturno-istorijski-turistički kompleks.
“Ministarstvo kulture je podržalo projekat ‘Zaštita kulturne baštine i kulturnog nasljeđa plemena Nikšića, lokalitet Zagrad’, a u registar kulturnih dobara upisalii su crkvu, savardak, Nikšinu ploču, gdje je sahranjen rodonačelnik plemena Nikšići, i Kulu Čvorovića sa plemenskim krstaš barjakom Sv. Petra Cetinjskog iz 1796. godine. Nama predstoji još posla - da napravimo Nikšinu kolibu, obnovimo guvno koje je postojalo, uradimo pristupne puteve, sanitarni čvor, travnato igralište za djecu… Ali, vjerujemo da ćemo uspjeti u našoj zamisli”.
Kula Čvorovića i barjak krstaš
Čvorovići su stara barjaktarska kuća, a u selu se nalazi i Kula Čvorovića iz 1801. godine sa nadvratnikom na kome je uklesan krstaš.
“Pred bitku na Krusima 1796. godine Sveti Petar Cetinjski je djelio barjake svim plemenima koji su bili van Stare Crne Gore, Nikšićima, Drobnjacima, Riđanima, Krivošijama. Kada je Stevan Radov Čvorović primio barjak kazao je da će, ako preživi bitku, kamen na kome je sjedio Sv. Petar ugraditi u svoju kulu. Preživio je bitku i kamen je ugrađen u nadvratnik i na njemu je uklesan originalni krstaš. Po toj verziji je rađena rekopija krstaša. Kuća je urađena na dva boja i tri metra je manja od Biljarde. Barjak je oko 1918. godine predat manastiru u Župi”.
Bonus video:
