Nakon otkrića nove čestice u fizici Higsovog bozona - popularno nazvanim Božjom česticom zbog njegove ključne uloge u dokazivanju nastanka materije i univerzuma, naučnici iz svih krajeva svijeta okupili su se u Evropsku organizaciju za nuklearna istraživanja (CERN) kako bi dokazali teoriju Velikog praska.
Ovakvo otkriće je 2012. zbunilo mnoge vjernike koji vjeruju u teoriju kreacionizma - odnosno vjerovanja da je Bog stvorio svijet, a ujedno su kritikovali i naziv Božja čestica.
Jedan od vodećih fizičara u regionu i naučnica CERN-a Lidija Živković, međutim, smatra da fizika, pa ni teorija Velikog praska, ne protivrječi religiji, ukoliko je vjernici ne posmatraju dogmatski. Tvrdi da i među fizičarima i drugim naučnicima ima velikih vjernika, koji smatraju da naukom mogu dokazati Boga.
“U fizici trenutno poznajemo četiri interakcije - gravitacionu, elektromagnetnu, slabu i jaku. Neki konačan cilj je da ujedinimo sve četiri interakcije u teoriju koja opisuje sve četiri interakcije kao jednu koja pokreće svijet, a onda je neko rekao a šta je to, nego Bog”, kazala je Živkovićeva “Vijestima”.
Ona je u petak crnogorskim srednjoškolcima u prostorijama podgoričkog Prirodno-matematičkog fakulteta (PMF) održala Međunarodni čas fizike čestica “Masterclass”, gdje su učenici imali priliku da se upoznaju sa teorijskim i eksperimentalnim aspektima fizike elementarnih čestica, virtuelno uključe u CERN i postavljaju pitanja naučnicima koji tamo borave.
Ona je pojasnila da je nakon otkrića Higsovog bozona kompletiran standardni model te čestice u fizici i da sada u CERN-u postoje dva pravca istraživanja.
“Jedan pravac je precizno mjerenje parametara standardnog modela, dok je drugi pravac potraga za novim česticama. Ali oba pravca zapravo imaju za cilj da se otkrije koja još tu fizika postoji van standardnog modela, jer postoje fenomeni koje u mejnstrim fizičarima pokazuju da imamo višak ‘tamne materije’, odnosno da postoji ‘tamna materija’, koju ne možemo da objasnimo nikako”, kazala je.
Tvrdi da postoje fizičari i naučnici koji smatraju da je “tamna materija” budalaština, ali da većina drugih - mejnstrim fizičara vjeruje u suprotno.
“U fizici zato postoji postulat ako nešto treba da bude dokazana teorija onda to mora da bude eksperimentalno potvrđeno. Ukoliko nije eksperimentalno potvrđena onda ona ostaje samo teorija”, kazala je.
Živković je kazala da istraživanja u CERN-u imaju višestruku namjenu, jer da bi radili istraživanja moraju da razvijaju različite tehnologije koje kasnije nalaze primjenu. Tvrdi da se ta tehnologija može koristiti u medicini, za liječenje raka i sljepila, ali i u drugim oblastima kao što su tehnika i tehnologija.
Ona zbog svih doprinosa zajednici smatra da je fizika lijepa nauka, ali da su u obrazovnim sistemima u našem regionu od nje napravili “bauka”.
“Čini mi se da je kod nas to predstavljeno da bude nerazumljivo, da bude bauk, dok je fizika sama po sebi lijepa nauka. Ima toliko lijepih primjena, pomaže za mnogo stvari, čak neke stvari iz fizike mogu se primjenjivati i u ekonomiji i nekim drugim oblastima”, rekla je.
Tvrdi da naučnici imaju saznajnu, ali i edukativnu ulogu - da podučavaju ljude fizici i njenom doprinosu, što se često zanemaruje.
Same studije fizike, tvrdi, ne moraju neophodno da vode ka tome da čovjek bude naučnik. Studije će, smatra, naučiti osobu na određeni način razmišljanja, na anlitičko rješavanje problema, kasnije može da razvije druge karakteristike.
“Same studije fizike su odlična osnova, polazna tačka, a gdje će čovjeka život da odvede kasnije – sve je otvoreno”, smatra Živkovićeva.
Srbijanska fizičarka je srednju školu, diplomski i magistarski rad završila u Beogradu, za vrijeme Savezne Republike Jugoslavije, dok je doktorirala fiziku u Izraelu. Radila je na univerzitetima u SAD-u, a trenutno je dio jednog od najvećih projekata proučavanja čestica koje radi CERN - ATLAS. Takođe radi kao naučnica na beogradskom Institutu za fiziku.
Odnos država glavni je uzrok “odliva mozgova”
Živkovićeva smatra da je nauka u Srbiji u zapećku, dok su sredstva koja se izdvajaju za naučna istraživanja na nivou statističke greške.
Međutim, kazala je da je, prema njenim saznanjima slična situacija i u regionu.
“Budžet za nauku Srbije je mizeran, ako se gleda procenat, on je na nivou statističke greške. Naš budžet je mizeran u odnosu na budžete za druge oblasti. S druge strane naučnici u Srbiji ostvaruju dobre rezultate”, kazala je.
Tvrdi da je takav odnos prema nauci prouzrokovao regionalni problem “odliva mozgova”, a navela je primjer njene koleginice.
“Jedna naučnica je dobila milion eura za istraživanje. Ona ima novac, ali odliv mozgova je takav da ona ne može da nađe studenta doktorskih studija. Nije mogla da nađe ni ljude koji su postdoktori i angažovala je na kraju strance. Ona ne želi da angažuje nekog sa strane, jer želi da to što je ona ostvarila da vrati nazad svojoj zajednici. Nažalost, situacija je jako loša”, kazala je.
Božja čestica opisana ‘64, a otkrivena 2012. godine
U standardnom modelu fizike elementarnih čestica Higsov bozon, ponekad nazvan i Braut-Englert-Higs (naučnici koji su ga opisali) bozon ili BEH bozon, hipotetička je elementarna čestica, bozon, koja je kvant Higsovog polja.
Polje i čestica omogućavaju testiranje hipoteze o proijeklu mase elementarnih čestica.
Postojanje Higsovog bozona, koji je dobio ime po britanskom fizičaru Piteru Higsu, predviđeno je 1964. godine kao objašnjenje za Higsov mehanizam, po kojem elementarne čestice dobijaju masu. Zato što je Higsov bozon veoma velika čestica i raspada se skoro odmah nakon što nastane, samo akcelator čestica velike energije može da ga posmatra i snimi. Dva glavna eksperimenta CERN-a (ATLAS i CMS) su, nezavisno jedan od drugog, 2012. godine potvrdili i odredili prirodu Higsovog bozona, do tada nepoznate čestice, koristeći veliki hadronski sudarač (čestica).
Bonus video:
