Gajenje svilenih buba i proizvodnja svile bila je veoma razvijena u Boki Kotorskoj do Prvog svjetskog rata.
Uzgojem svilenih buba 1878. godine u Boki se bavilo 6.000 porodica, kaže etnolog mr Marija Crnić Pejović.
Donedavno je o tome svjedočio i veliki broj murvi na imanjima i javnim gradskim površinama, jer se svilene bube hrane njenim lišćem.
Gajenje svilene bube i proizvodnja svile počelo je u vrijeme kada je Bokom vladala Mletačka republika, jer je Venecija imala veoma razvijenu manufakturu za izradu tkanina.
Nastavljeno je to i poslije pada Mletačke republike, nakon što je je Austrougarska preuzela vladavinu nad Bokom.
Crnić Pejović u naučnom radu “Svilarstvo u Boki Kotorskoj” navodi da je 1834. u Boki bilo 136 manufaktura, a među njima 13 predionica svile - sedam u Kotoru i šest u Herceg Novom.
Braća Sbutega su u Prčanju imala predionicu za izradu svilene niti u kojoj je radilo 50 ljudi.
Svila je korišćena za izradu, uglavnom svečane odjeće.
Crnić Pejović navodi da su u cilju razvoja svilarstva austrougarske vlasti podsticale sađenje murvi (dudova), jer je lišće bijele murve glavna hrana larvi svilene bube.
Tako je opštinska uprava Herceg Novog u martu 1877. godine dobila 50 korijena murve koji su podijeljeni i naložila da se tri stabla zasade na gradskom zemljištu na Karači, u blizini Starog grada.
Prije dva vijeka u Boki je bilo 35.000 stabala murve koje su poslije maslina bile najbrojnije.
Rasle su i na glavnom gradskom trgu u Herceg Novom, a posječene su pred Drugi svjetski rat kada je trg popločan.
Radi podsticanja i unapređenja svilarstva, državna uprava je beplatno dijelila sjeme svilene bube.
I crkvena vlast je podsticala gajenje, o čemu svjedoči zapis da je paroh kotorski Lazar Ercegović početkom 1871. predao 25 “unača sjemena svilene bube, da se razdijeli”.
Štampana su uputstva i organizovana predavanja.
Proizvodnja i izvoz čaura i svilenih niti donosili su korist državnoj blagajni, ali i ublažavali teško ekonomsko stanje stanovništva.
Zarada uzgajivača, u odnosu na uloženi trud, navodno je bila mala.
Svilarstvo kao privredna grana u Boki se gasi tokom Prvog svjetskog rata zbog jake konkurencije proizvođača iz Kine i Japana.
Sadnja i gajenje murvi nastavljeno je i poslije tog perioda jer su se plodovi koristili za ishranu svinja i peradi, za proizvodnju rakije - murovače, i kao brodograđevno drvo.
Danas je sve manje stabala murvi, jer ih niko više ne sadi.
Čak se sjeku i samonikla stabla.
Otkrivanje recepta za proizvodnju svile u Kini se i glavom plaćalo
Domovina svile je Kina, gdje se svilena buba uzgaja između pet i devet hiljada godina.
Umijeće proizvodnje svile razvijalo se na carskim dvorovima i držalo u strogoj tajnosti, a otkrivanje “recepta” plaćalo se i glavom.
Zbog toga je Kina imala monopol u proizvodnji svile više od dvije hiljade godina.
Odatle se njome trgovalo diljem svijeta, a poznat je Put svile, kojim je stizala u Evropu.
U Evropu – u Vizantiju, jajašca svilene bube i sjeme murve navodno su prokrijumčarila dva monaha u bambusovom štapu 552 godine. Prema legendi, proizvodnju svile otkrila je carica Leizu, supruga cara Huangdija, kada joj je čaura svilene bube sa murve upala u šolju dok je u vrtu pila čaj. Toplota čaja je učinila da se svilenkaste niti odmotavaju sve dok nisu prekrile vrt. Kada se „svileno klupko” odmotalo, Leizu je uočila čauru i shvatila da je ona „svileni izvor”. Ubjedila je muža da joj dopusti da uzgaja dud, čijim se listovima hrane svilene bube i tako napravi malu „svilenu farmu”.
Lišće murve jedina poslastica
Iz svakog se jajeta svilene bube izleže se jedna sićušna bijela gusjenica, a procjenjuje se da svaka pojede 30.000 puta više hrane - lišća murve, od svoje početne težine.
Kada gusjenica dostigne potpuni rast, iz dva otvora na glavi luči dvostruku nit. Pokretima glave u obliku osmice, gusjenica se obavija tom niti, stvarajući čahuru, unutar koje se tokom 14 dana gusjenica preobrazi u leptira.
U prirodnom životnom ciklusu razvijeni leptir izlazi iz čahure i reprodukcijski ciklus počinje iznova, dok se kod uzgoja svile, leptiri usmrćuju kako pri izlasku ne bi uništili svilenu nit.
Na početku obrade, čahure se omekšavaju u toploj vodi, te se najprije odvaja vanjski, manje kvalitetan sloj u kojem je svilena nit zamršena.
Nakon uklanjanja vanjskog sloja čahure, lupkanjem štapićem ili uz pomoć rotirajuće četke pronalazi se početak niti i počinje s odmotavanjem, pri čemu se udružuju niti s pet do deset čahura, ovisno o željenoj finoći svilene pređe i daljnjoj preradbi za koju je namijenjena.
Bonus video:
