Crna Gora prije nekoliko dana dobila je prvog kliničkog toksikologa - doktorku Sandru Đuranović, koja se upravo vratila sa subspecijalizacije.
U razgovoru za Magazin doktorka Đuranović ispričala je zbog čega je odabrala toksikologiju, koliko je čekala šansu za subspecijalizaciju, gdje će i šta raditi, koliko brzo mora prepoznati trovanje da bi nekome spasila život...
Kaže da to što je prvi i jedini klinički toksikolog u Crnoj Gori predstavlja veliku odgovornost, ali se nada da će uspjeti da podigne tu granu medicine na nivo koji bi svima bio od pomoći...
“Uža specijalizacija iz kliničke toksikologije traje godinu dana i za naše ljekare može se jedino obaviti u Klinici za urgentnu i kliničku toksikologiju u okviru Nacionalnog centra za kontrolu trovanja Vojnomedicinske akademije. Međutim, zbog pojave kovid-19 bila sam prinuđena jedno vrijeme da se vratim u Crnu Goru, što je produžilo trajanje mog subspecijalističkog staža. Uz nesebično prenošenje znanja mojih mentorki, profesorica Slavice Vučinić i Jasmine Jović Stošić, kao i ostalih kolega toksikologa, na Klinici sam naučila pravi način kako pristupiti pacijentu koji je izložen bilo kojoj vrsti toksina, što podrazumjeva način ulaska toksina u organizam, zavisnost od količine, tj. doze unijetog toksina kao i vrijeme ekspozicije. Pored toga, naučila sam prepoznati o kakvoj vrsti trovanja se radi dok ne dobijete toksikološko-hemijske analize, dati adekvatnu suportivnu, simptomatsku i antidotsku terapiju. Isto tako, kao ordinirajući ljekar voditi liječenje pacijenta u jedinici intenzivne njege do njegovog otpusta”, priča ona.
Doktorka Đuranović objašnjava da je značajno istaći da li se radi o zadesnom ili namjernom trovanju, jer se nakon namjernih trovanja pacijenti upućuju na dalju psihijatrijsku evaluaciju i liječenje.
“Osim toga, veliki značaj ima profesionalna toksikologija, odnosno, kako pomoći pacijentu koji je na svom radnom mjestu izložen različitim otrovima”.
NE ZNA GDJE ĆE RADITI
Dok reporterka razgovara sa prvim i jedinim kliničkim toksikologom u Crnoj Gori, doktorka Đuranović otkriva da još i ne zna gdje će raditi. Nakon subspecijalizacije, koju je čekala deceniju, dobila je odmor.
“Povratkom sa moje uže specijalizacije praktično i ne znam gdje ću raditi u Kliničkom centru Crne Gore. U principu, toksikolozi rade u centrima za kontrolu trovanja, ali se njihov rad razlikuje u zapadnim i istočnim zemljama. U SAD i staroj Evropi su to uglavnom informacioni centri, koji eventualno imaju i neki analitički dio i predstavljaju servis industrije na jednoj strani i kliničara na drugoj. Pacijenti se pregledaju u urgentnoj pedijatrijskoj i adultnoj službi i dalje po potrebi liječe u jedinicama intenzivne njege i odgovarajućim klinikama od strane toksikologa i ljekara drugih specijalnosti. U zemljama Istočne Evrope, centri su uže povezani sa kliničkim dijelom i obično su u onim bolnicama koje imaju razvijenu službu urgentnog prijema. Rijetke su zemlje koje imaju posebno izdvojena odeljenja ili klinike za toksikološke pacijente - Srbija, Poljska i Rusija”, kaže ona.
Sredinom sedmice koja je za nama, navratila je do kolega u Urgentnom centru i baš tada doveli su pacijenta sa simptomima trovanja.
Njeno znanje dobrodošlo je kolegama koje su tražile konsultacije - pacijent je zbrinut adekvatno, uz potrebnu terapiju.
OD INTERESOVANJA ZA BILJKE DO OTROVA
Doktorka Đuranović priča da je, još kao dijete, pokazivala veliko interesovanje za biljke i njihovo dejstvo na organizam ljudi, ali da je životno usmjerenje odabrala tokom specijalizacije iz urgentne medicine.
“U toku specijalizacije iz urgentne medicine, gdje se okviru specijalističkog staža upoznajete sa toksikologijom, ja sam pronašla moje buduće životno usmjerenje. Za čovjeka je jako bitno da voli ono što radi i nije mi žao što sam 10 godina čekala da postanem ono što sam željela. Toksikologija, kao i urgentna medicina, ne spadaju u profitabilne grane medicine, ali podrazumjeva širok spektar saradnje sa raznim ministarstvima kao što su poljoprivreda, ekologija, sudstvo, odbrana i slično”, kaže ona.
Da bi mogla da radi ono što je naučila, potrebno je, makar za početak, da se nabave antidoti, obezbijedi par bolesničkih postelja u jedinicama intenzivne njege za pacijente sa akutnim trovanjima, ali i nezaobilazno imati, za početak, malu toksikološko biohemijsku laboratoriju:
“Toksikološko-biohemijska laboratorija ima veliki značaj. Često se dešava da ljekar u Urgentnom centru nema adekvatne informacije o tome da li se radi o toksikološkom pacijentu ili ne. Ukoliko nemate nikakvu informaciju o mogućem trovanju onda toksikološko biohemijski skrining može da vam pomogne da utvrdite o čemu se radi. Inače se može dogoditi da uz sve primijenjene terapijske mjere imate nepovoljan ishod u liječenju pacijenta. Ukoliko pak znate o kom toksinu se radi, onda toksikološko biohemijskim analizama možete utvrditi tačnu koncentraciju toksina u biološkom materijalu i na adekvatan način pristupiti primjeni simptomatske, antidotske i druge terapije”.
Dr Đuranović ističe da se u akutnim trovanjima pored toksikoloških češće rade i standarne biohemijske analize - više puta u toku 24 sata.
“Ono što je specifično, je da znajući koncentraciju toksina u krvi i način eliminacije iz organizma često morate pristupiti metodama tipa hemoperfuzije i hemodijalize iako vrijednosti azotnih materija nisu toliko visoke, kao na primjer u trovanju salicilatima, barbituratima, određenim antiepilepticima ili na primjer u trovanju određenim vrstama pečuraka”.
ZNAČAJ LABORATORIJE VELIKI
Jedini crnogorski klinički toksikolog objašnjava da se u toksikološko-biohemijskoj laboratoriji rade kvalitativne analize urina, koje podrazumijevaju, na primjer analizu na psihoaktivne supstance (PAS) i određene ljekove, kao i kvantitativne analize krvi na alkohol, ljekove i teške metale.
“Takođe se mogu raditi analize lavata... Ja sam klinički toksikolog i ne mogu baš detaljno odgovoriti na sva pitanja koja se odnose na rad u toksikološko-biohemijskoj laboratoriji, ali toksikološke analize mogu neizmjerno da mi pomognu da na pravi način pomognem pacijentu. Pored toga moram istaći značaj primjene radioloških metoda u toksikologiji. Primjenom radiografije u trovanjima teškim metalima možete vidjeti npr. prisustvo tableta gvožđa u digestivnom traktu, ili listića olova, kapljica žive. Isto tako se mogu vidjeti promjene u kostima usljed trovanja fluorom ili olovom. Ono što je možda i najinteresantnije, je što možete radiografijom vidjeti paketiće progutane droge kod prenosioca PAS. Stanja kad dođe do pucanja tih paketića u crijevima su jedna od najozbiljinih prilikom čega dolazi do resorpcije visoke doze opijata”, objašnjava dr Đuranović.
Ljekarka kaže da se, posmatrajući sadašnju epidemiju kovid-19 povećao i broj pacijenata sa akutnim trovanjima:
“Najčešće ljekovima, pesticidima i korozivnim sredstvima, a bojim se da će ih biti i više. Ne treba zaobići ni bolesti zavisnosti u kojima je bitna saradnja toksikologa sa ljekarima drugih specijalnosti. Pored toga, zbog sve većeg zagađenja prirode toksikologija je jako bitna u očuvanju životne sredine i zdravlja ljudi, pogotovo što je Crna Gora prva ekološka država. Tako da se nadam da ću imati razumijevanje i podršku od nadležnih organa u mom budućem radu”, zaključila je dr Đuranović.
Bonus video:
