Udžbenici koji se studentima Fakulteta političkih nauka Univerziteta Crne Gore (FPN UCG) preporučuju kao obavezna literatura, homoseksualnost ili tretiraju kao bolesti i antidruštveno ponašanje, a ako i dovode u pitanje ustaljene predrasude, LGBTIQ tematiku ne tretiraju sistematski, pa to kako će takvi nedostaci biti nadoknađeni, zavisi isključivo od intervencije nastavnika. To su, pored ostalog, zaključci analize LGBTIQ tematike u udžbenicima na fakultetima političkih nauka UCG i Univerziteta u Beogradu, koju je danas predstavio LGBT Forum progres. Iz te NVO tražiće da hitno povlačenje sporne literature.
U dijelu literature se, pored ostalog, navodi da “lezbejstvo i pederastija, kao dva prisutna i raširena vida seksualnih devijacija nastaju po pravilu, kao posledica određenih defekta u psihičkom i socijalnom razvoju…”.
John M. Barac iz LGBT Foruma progres kazao je da su takvi sadržaji “duboko neprimjereni i da ih treba posmatrati kao jedan od uzročnika široko rasprostranjene homo/bi/transfobije među mladim akademskim građanima.
Forum progres će, kako je kazao, već naredne sedmice uputiti formalnu inicijativu FPN, UCG i Ministarstvu prosvjete, nauke, kulture i sporta da se ti i takvi udžbenici odmah povuku i umjesto njih u nastavne planove i programe uvrste oni koji sadrže činjenično i naučno utemeljene definicije”.
“A ne one koji u istu ravan stavljaju homoseksualnost i nekrofiliju, pedofiliju i zoofiliju”, kazao je on i dodao da je “nedopustivo da se ovakvi udžbenici koriste u 21. vijeku, a još manje da se iz njih obrazuju socijalni radnici i radnice, novinari, novinarke…”.
Analizu udžbenika radili su Vuk Uskoković (Crna Gora) i Mina Damnjanović (Srbija).
Povezani članci
Uskoković je analizirao udžbenike koji se koriste na FPN UCG, na programu Socijalna politika i socijalni rad. Analizom je obuhvaćeno sedam predmeta i preporučena literatura: Uvod u političke nauke, Istorija političkih teorija, Teorija socijalnog rada, Psihologija, Socijalna patologija, Etika i Socijalna psihologija.
U pitanju su obavezni programi osnovnih studija iz 2014. Autor pojašnjava da su analizani ti, a ne novooakreditovani programi iz 2020. “zato što su po njima već školovane generacije politikologa i socijalnih radnika”.
Autor u analizi tretira i kako je u udžbenicima obrađena tema feminizma i u dijelu analize navodi “kako su odnos prema prvima žena i pravima LGBTIQ ljudi tijesno povezani, način na koji se predaje feminizam od suštinske je važnosti i za LGBTIQ tematiku”.
Tako, u dijelu analize programa Uvod u političke nauke, autor kaže da je “prisustvo LGBTIQ tematike u udžbeniku ovog formativnog i kreditno vrijednog predmeta marginalno… i usputno, u vrijednosnom smislu neutralno”, a da “time studenti mogu, u odsustvu odgovarajuće intervencije predmetnih nastavnika, da propuste skorije razvoje u feminističkoj i rodnoj teoriji i načine na koji su oni oblikovale fundamentalne političke debate našeg vremena”.
“Postoji takođe bojazan da, opet bez odgovarajuće intervencije predmetnih nastavnika, autorove formulacije i način izlaganja mogu da potcijene značaj feminizma ili ohrabre predrasuđene stavove o pravima žena i LGBTIQ ljudi”, piše autor.
Obavezna literatura na predmetu Istorija političkih teorija i ne obrađuje LGBTIQ tematiku, ali je, navodi autor analize, pozitivan način na koji je obrađen feminizam. LGBTIQ tematika incidentna je pojava i u dijelu literature na programu Teorija socijalnog rada, a feminizam se, piše Uskoković, obrađuje u sklopu poglavlja o radikalnim i marksističkim pristupima socijalnom radu.
Na programu Psihologije, pored ostalog, na spisku preporučene literature su “Socijalna patologija” Mila Boškovića (Novi Sad, 2000) i “Devijacija i društvo” Milosava Milosavljevića (Izdavačka kuća Draganić, Beograd 2003), za koje autor analize navodi da sadrže “zapanjujuće primjere diskriminacije, homofobije i prevaziđenih medicinskih stavova”.
“Da je naprosto nevjerovatno da je takva literatura prošla sve unutrašnje i spoljašnje kontrole kvaliteta. Ti udžbenici sadrže u najvulgarnijoj i najnekritičkijoj formi sve uvriježene predrasude prema LGBTIQ ljudima, zavisnicima i prostitutkama zaodjenute u jezik stručnosti, nauke i egzaktnosti”, navodi se u analizi.
Pored ostalog, autor navodi dio iz Boškovićevog udžbenika, u kojem on navodi da “za medicinske nauke… homoseksualizam je još potpuna tajna, jer se u biološkim i psihološkim osobinama homoseksualne i heteroseksualne osobe skoro ni po čemu ne razlikuju”.
Bošković dodatno, navodi se u analizi, piše kako se u svijetu “šire i jačaju pokreti za prava homoseksualaca, čitavi misionarski pokreti i ideologija”.
“U njihovim programima riječ priroda i prirodnost imaju nastrane sadržaje, ukazuju na ‘tradicionalnu nazadnost’ etičnosti i seksualnog morala. Zahtjevi za legalizaciju brakova i prava na usvajanje djece su samo neke od uskraćenosti što ih, po njima, diktira ‘necivilizavana svijest’”.
Na taj način, navodi se u analizi, LGBTIQ pokret skoro se prikazuje kao “fanatični vjerski pohod koji prijeti zdravorazumskom građanskom poretku i moralu”, dok se istovremeno naglašava da je “homoseksualnost povezana za delinkventnim ponašanjem i da često za posljedicu ima teška oboljenja (AIDS)”.
Dodatno problematično, autor analize nalazi dio koji se odnosi na lezbejke, u kojem se “napušta svaki privid naučnosti, te metafore opasnosti i zavjereništva dolaze u prvi plan”.
“Ženska homoseksualnost - lezbejstvo je mnogo rjeđa pojava. Karakteristična je po tome što su u odnosima, kao i kod muškog oblika, podeljene uloge ‘muškarca’ i ‘žene’, kao i po zatvorenim društvima, tipa sekti”, sadržaj je dijela literature koja se izučava na FPN.
U analizi, autor daje i preporuke, među kojima da na FPN-u razmotre kako bi LGBTIQ tematika mogla da bude obrađivana na sistematičan, osavremenjen i društveno osviješten način.
Preporučuje se i “najhitnije izbacivanje udžbenika ili udžbeničkog sadržaja koji promoviše diskriminaciju, homofobiju i prevaziðene medicinske ideje”, a autor analize poziva da se ispita odgovornosti za “tako velik propust u unutrašnjoj i spoljašnjoj kontroli kvaliteta”.
Na kraju, autor analize preporučuje povezivanja teorijske i praktične nastave, te u tom smislu predlaže da se povežu FPN i nevladine organizacije iz domena zaštite ljudskih prava, što bi studentima omogućilo da dio praktične obuke obave pri tim NVO.
“Vijesti” su u decembru pisale o nedostacima zvanične literature koja se koristi u nekim školama i na fakultetima, ne samo u odnosu na LGBTIQ, već i lica sa invaliditetom.
Tako se u dijelu udžbenika osobe sa invaliditetom tretiraju kao lica koja bi trebalo smjestiti u ustanove i držati ih dalje od društva, a nekom ko je LGBTQ poručuje da je poremećen.
Takav odnos, ocijenili su tada sagovornici “Vijesti”, i u prošlosti je uticao na tretman pojedinaca, a ako se nešto ne promijeni, tako nešto može da se očekuje i u budućnosti.
Autor knjige “Crnogorska obrazovna politika i seksualna orijentacija”, u kojoj je analizirana zastupljenost LGBT tema u školskim programima i udžbenicima - Aleksandar Saša Zeković kazao je tada da crnogorski udžbenici u cjelini promovišu ljudska prava, ali i da u njima nema društveno osjetljivih tema.
“Naši udžbenici nemaju negativnih sadržaja o seksualnoj orijentaciji, ali je uglavnom ignorišu”, rekao je Zeković.
Kazao je i da je važno da se ne dozvoli upotreba udžbenika koji su prevaziđeni i neprihvatljivi u naučnom i pogledu poštovanja ljudskih prava i da je neophodno inovirati postojeća izdanja.
Analiza u PDF-u na ovom LINKU.
Bonus video:
