Od početka pandemije u Crnoj Gori smjenjivali su se različiti načini borbe protiv koronavirusa. Metode poput policijskog časa, pa neograničenog kretanja, otvorenih pa zatvorenih granica, kafića i ostalih objekata, obaveznih kovid potvrda itd. nisu dale očekivane rezultate. Tome je doprinijela i neodgovornost nosilaca vlasti koji su i sami kršili mjere koje su prethodno donosili, kao i organizovanje masovnih skupova u dobu pandemije.
Bitku sa koronavirusom do 17. decembra izgubilo je 2.372 građana. Ako se kao osnova uzme broj u odnosu na milion ljudi, Crna Gora prema svjetski poznatom statističkom sajtu Worldmeters ima peti najnegativniji rezultat na svijetu. Na neslavnoj listi Crnoj Gori društvo prave balkanske zemlje Bugarska, Bosna i Hercegovina, Sjeverna Makedonija i Mađarska, dok najveću smrtnost na svijetu bilježi Peru.
Uz to do istog perioda, Crna Gora je na samom svjetskom vrhu, i to ubjedljivo, kada se uporedi broj potvrđenih kovid slučajeva. Tako je prema zvaničnim podacima koronavirus registrovan 160 hiljada puta, odnosno 255 hiljada ljudi na milion stanovnika. Precizan broj građana koji su imali koronu nije poznat jer je bilo slučajeva da se ista osoba dva puta zarazila.
Iako su epidemiološke mjere u cilju sprečavanja koronavirusa bile dosta slične, a u nekim segmentima i vremenskim periodima rigoroznije u odnosu na zemlje zapadne Evrope rezultati Crne Gore u borbi protiv pandemije su poražavajući.
Kako se zapad nosio sa pandemijom
Švedska je država u kojoj je način rukovođenja pandemijom pod budnim okom svjetske javnosti od početka pandemije, zbog znatno liberalnijeg pristupa u borbi protiv virusa. Vlasti u toj zemlji su od početka izbjegavale uvođenje lokdauna i nošenje maski, a tek su u trećem talasu epidemije, nakon porasta broja novooboljelih, uvedene mjere kojim se ograničava broj kupaca u prodavnicama, skraćuje radno vrijeme, a maske se obavezno koriste. Pretežno se sve temeljilo na ličnoj odgovornosti i međusobnom povjerenju između institucija i stanovništva.
I pored takvog stava Švedska je imala gotovo 2,5 puta manju smrtnost od Crne Gore, i duplo manje zaraženih od početka pandemije na milion stanovnika.
U Velikoj Britaniji, u analizi borbe protiv pandemije, međustranački Odbor za nauku i tehnologiju i Odbor za zdravstvo i socijalnu njegu našao je da su ozbiljne greške i zakašnjele mjere britanske vlade i naučnih savjetnika koštale života velik broj ljudi u pandemiji kovida-19.
U njoj se navodi da je priprema Velike Britanije za pandemiju bila previše usmjerena na sličnost sa gripom, a ministri su predugo čekali sa mjerama zatvaranja početkom 2020.
U analizi se navodi da se “odluke o zatvaranju i socijalnom distanciranju u prvim nedjeljama pandemije - i preporuke koje su do toga dovele - svrstavaju u jedan od najvažnijih javno zdravstvenih neuspjeha koje je Ujedinjeno Kraljevstvo ikada doživjelo”.
Velika Britanija je primjer zemlje u kojoj je borba sa virusom vođena na pogrešan način, no i pored kritika u javnosti smrtnost u odnosu na Crnu Goru je manja za oko 42 odsto, a broj zaraženih za oko 40 odsto na milion stanovnika
Kao treći primjer zapadne zemlje uzeta je Njemačka, zemlja koja je imala jedne od najrigoroznijih mjera u cijeloj Evropi. Kafići i barovi u toj zemlji više od pola godine su bili zaključani, a sa porastom broja dnevnih slučajeva posljednjih dana, nevakcinisani građani ne mogu da uđu u prodavnice, barove i javne ustanove.
Rezultat Njemačke u poređenju sa Crnom Gorom je tri puta manje zaraženih i isto toliko manje smrtnih slučajeva.
U ove tri države, procenat vakcinisanog cjelokupnog stanovništva je oko 70 odsto, dok je u Crnoj Gori tek na 42 odsto i pored toga što je građanima na raspolaganje dovoljan broj vakcina.
Hronologija borbe
Od sredine marta, kada je registrovan prvi slučaj koronavirusa u zemlji, u Crnoj Gori je do ljetnjih mjeseci stanje bilo na ivici vanrednog. Kretanje je bilo ograničeno, a gotovo svaki objekat osim trgovinskih lanaca je bio zatvoren.
Sa takvim pristupom, koji je donio izuzetno negativne ekonomske posljedice, do 26. juna u Crnoj Gori je od koronavirusa preminulo devet osoba, što je jedna od najnižih stopa smrtnosti od virusa u Evropi.
Tada se činilo da je korona pobijeđena, gotovo mjesec dana nije bilo prijavljenog slučaja zaraze, pa su vlasti proglasile Crnu Goru korona fri destinacijom, doduše sa zatvorenim granicama.
Taj uspjeh je trajao do jula, nakon čega se situacija dramatično promijenila na gore. Turistička sezona gotovo da nije ni postojala, granice su bile zatvorene, ali je broj smrtnih slučajeva znatno premašivao analizirane zemlje.
Parlamentarni izbori su održani 30. avgusta, a sa njima su došli i masovni skupovi kojima je prisustvovalo desetine hiljada ljudi, uprkos mjerama zabrane okupljanja.
Kriva Crne Gore, koja pokazuje smrnost od koronavirusa na milion stanovnika, osamostalila se na vrhu, a vrhunac je doživljen 18. novembra kada je 13 ljudi preminulo.
Odgovor je bio da se za novogodišnje praznike ne dozvoli rad kafića i javna okupljanja, pa je tokom januara i dijelom februara Crna Gora imala najpovoljniju epidemiološku situaciju od analiziranih zemalja.
Situacija se opet naglo promijenila sredinom februara. Broj smrtnih slučajeva u Švedskoj, Velikoj Britaniji i Njemačkoj je počeo da pada, a u Crnoj Gori naglo da raste. Indikativno je da je u tim zemljama tada započela masovna vakcinacija, dok je u Crnoj Gori to bio slučaj tek početkom maja.
Preko deset ljudi na milion stanovnika je svakog dana umiralo sve do 21. aprila, dok je za pomenute zemlje ta brojka iznosila oko 1,5.
Neslavan rekord je zabilježen 8. marta kada je preminulo 18 osoba, a isti broj ljudi je umrlo i devet dana kasnije.
Situacija je počela da ide nabolje krajem aprila, pa je 12. maja nakon više mjeseci ukinut policijski čas.
Crnu Goru je tokom ljeta posjetio veliki broj turista, nezvanično se govorilo i o istorijskom “špicu” sezone. Vlada se hvalila sezonom na nivou rekordne 2019. godine. Za razliku od prošle godine granice za susjedne zemlje su sve vrijeme bile otvorene bez ograničenja.
Pozitivan trend se zadržao do sredine avgusta, ali od tada pa sve do danas u odnosu na Švedsku, VB i Njemačku, ali i na ostale države svijeta, smrtnost je bila ubjedljivo najveća.
Institut za javno zdravlje (IJZ) odbio je da odgovori na pitanja “Vijesti” u vezi sa ovom teme i pored toga što je apel upućen nekoliko puta.
Ostali smo uskraćeni, između ostalog, za komentar o rezultatima koji su među najgorim u svijetu, kao i tome u kojoj mjeri su se donesene metode u cilju sprečavanja koronavirusa razlikovala od preporuka Svjetske zdravstvene organizacije, odnosno zapadnih zemalja, te da li shodno postignutim rezultatima smatraju da su u nekom proteklom vremenskom periodu donesene pogrešne protivepidemijske mjere, gledajući kasnije njihov efekat…
Brojke su vjerovatno još gore
Analiza “Vijesti” je pokazala da je ukupan broj preminulih od svih uzroka 10.808 od jula 2020. godine, mjeseca u kojem situacija sa koronavirusom počela da se komplikuje, pa sve do septembra 2021. godine.
To je 2.863 ljudi više od petogodišnjeg prosjeka (2015-2019) za navedenih 15 mjeseci.
Kada se uporede podaci od jula do decembra u 2020. godini u odnosu na petogodišnji prosjeke za te mjesece preminulo je gotovo hiljadu ljudi više.
Isto tako, analizirajući broj preminulih od januara do septembra, tokom 2021. godine, koju je obilježila pandemija, preminulo je skoro 2.000 više ljudi u odnosu na petogodišnji prosjek.Iako je logično da je usljed velikog broja preminulih od koronavirusa i ukupan broj preminulih veći nego što je to slučaj proteklih godina, upravo kada se izuzmu preminuli od korone, primjetan je takođe porast broja umrlih u odnosu na petogodišnji prosjek. .
Analiza pokazuje da je od početka jačeg prisustva pandemije, odnosno od jula 2020. godine pa do septembra 2021. godine preminulo 880 ljudi više u odnosu na petogodišnji prosjek za tih 15 mjeseci.
Samo je tokom decembra 2020. godine i juna 2021. zabilježeno manje smtnih slučajeva nego prethodnih godina.
Direktor IJZ-a Igor Galić ranije je “Vijestima” kazao da broj smrtnih slučajeva čiji je neposredan uzrok kovid-19 “tek vrh ledenog brijega”, te da će stvarni broj preminulih od kovida-19 biti poznat tek nakon što se uradi revizija mortalitetne statistike na nivou cijelog svijeta.
Galić je rekao da taj dodatan broj smrtnih slučajeva može biti indirektno vezan za koronavirus ili pak može biti posljedica oslabljenog pristupa zdravstvenoj zaštiti tokom kovid krize.
”Sama Svjetska zdravstvena organizacija objavila je da je na dan 31. januara 2020. godine kada je zvaničan broj smrtnih slučajeva bio 1,8 miliona, stvarni broj u svijetu je bio oko 3 miliona, dakle 1,2 miliona više”, naveo je Galić tada.
Britanski magazin “Ekonomist” u svojoj analizi objavljenoj krajem avgusta došao je do podataka da je broj slučajeva smrtnosti u svijetu povezan sa komplikacijama usljed koronavirusa mnogo veći nego što to pokazuju zvanični podaci.
U slučaju Crne Gore “Ekonomist” je analizirao period od 27. jula prošle godine do 5. aprila ove godine.
U datom periodu prijavljeno je 1.420 smrtnih slučajeva od posljedica koronavirusa, a, prema analizi “Ekonomista”, bilo je ukupno 1.910 smrtnih slučajeva (“excess deaths”), odnosno smrti povezanih direktno i indirektno sa pandemijom.
Ova priča izrađena je kroz projekat koji zajedno sprovode “Vijesti” iz Crne Gore i “Koha” iz Sjeverne Makedonije.
Bonus video:
