Zbog pandemije koronavirusa žene su u prethodne dvije godine teže dolazile do izabranog ginekologa u domovima zdravlja. Građanke najčešće tvrde da je zakazivanje putem telefona ili aplikacije otežano, da se na pregled dugo čeka i da su velike gužve ispred ambulanti, što su razlozi za odlazak u privatne ordinacije.
Od 263 žene koje su popunile upitnik na portalu “Vijesti”, 28 navode da nemaju izabranog ginekologa u domu zdravlja. Žene koje su navele da nemaju izabranog ginekologa u najvećem broju posjećuju ginekologa jedanput godišnje i češće i dolaze iz opština Podgorica, Tivat, Nikšić, Bijelo Polje, Herceg Novi, Tuzi i Petnjica.
Od svih žena koje su ispunile upitnik, 120 tvrdi da im je od početka epidemije koronavirusa otežan pristup ginekolozima u domovima zdravlja. Najviše njih je iz Podgorice, ali tome svjedoče i žene iz drugih opština - Nikšić, Herceg Novi, Tivat, Barane, Kotor, Žabljak, Budva, Tuzi, Bar, Petnjica, Danilovgrad.
Ovogodišnja kampanja Instituta za javno zdravlje (IJZ), kojom se obilježava Evropska nedjelja prevencije raka grlića materice od 17. do 23. februara, ukazuje na značaj preventivnih mjera - redovne odlaske kod ginekologa, sprovođenje skrining programa ranog otkrivanja karcinoma i uspostavljanje HPV vakcinacije u Crnoj Gori.
Međutim, Crna Gora kasni za evropskim, ali i zemljama okruženja kada je riječ o uvođenju HPV vakcinacije, čiji se početak odlaže već nekoliko godina. Uprkos obećanjima Ministarstva zdravlja da će vakcinacija početi na jesen 2021. godine, to se nije dogodilo.
Oboljelo 113 žena 2020. godine
Rak grlića materice je među vodećim malignim bolestima žena, odmah iza raka dojke. Iz IJZ kažu da se na svjetskom nivou javlja kod žena starosti između 40 i 45 godina, ali sve češće i kod mlađih od 30 godina.
”I pored toga što je izlječiv u ranoj fazi, svake godine u svijetu preko pola miliona žena umire od ovog oboljenja. Naime, situacija po pitanju redovne ginekološke kontrole nije ohrabrujuća, jer prema podacima tek svaka peta žena se odaziva na preglede kod svog ginekologa u cilju otkrivanja promjena na grliću maternice, prije nego što poprime maligni oblik”, kažu iz IJZ.
Prema procjenama Internacionalne agencije za istraživanje raka (IARC) za 2020. godinu, u Crnoj Gori je registrovano 113 novih slučajeva raka grlića materice.
Prema raspoloživim podacima Instituta za javno zdravlje za 2013. godinu, ukupan broj novooboljelih žena od raka grlića materice u Crnoj Gori iznosi 106 i zauzima četvrtu poziciju na rang-listi broja oboljelih žena od svih vrsta karcinoma sa 8,9 odsto. Među oboljelim ženama su više od dvije trećine onih čija se starosna dob kreće između 35 i 59 godina. Prema procjenama Internacionalne agencije za istraživanje raka (IARC) za 2020. godinu, broj novih slučajeva raka grlića materice je bio 113.
Podaci na svjetskom nivou pokazuju da je karcinom grlića materice drugi najčešći karcinom zastupljen kod žena, sa visokim stopama mortaliteta širom svijeta, naročito u slabo razvijenim zemljama. Prema procjenama IARC za 2020. godinu, kod oko 604.000 žena dijagnostikovan je rak grlića materice, od kojih je 342.000 umrlo od te bolesti.
Iz IJZ podsjećaju da je Skrining program ranog otkrivanja raka grlića materice uspostavljen 2016. godine, ali je njegov rad obustavljen posljednje dvije godine zbog epidemiološke situacije.
Smanjen broj preventivnih pregleda, tvrde, negativno će uticati na otkrivanje novih slučajeva kancera i na pravovremenu primjenu odgovarajućih terapija i liječenja, što može dovesti da se naredne godine dijagnostikuju pacijenti sa odmaklim fazama maligne bolesti.
Godišnje potrebno 15 minuta da se spasi glava
Redovni ginekološki pregledi i vakcinacija protiv humanih papiloma virusa najsigurniji su načini da se spriječi obolijevanje i umiranje od raka grlića materice, savjetuju stručnjaci.
Dr Božana Stepanov, specijalista ginekologije i akušerstva i supspecijalista steriliteta i fertiliteta u novosadskoj bolnici Genesis, kaže da su ginekološki pregled i PAPA test najjednostavniji način da se problem otkrije u fazi kada je izlječiv.
”Kod ove vrste raka kao i svih ostalih bolesti veliki je problem što žene reaguju kasno, čekajući da im telo signalizira da nešto nije u redu. Rani karcinom grlića materice kao i premaligne lezije koje mu prethode najčešće ne prate nikakvi simptomi. Spontano ili kontaktno krvarenje, odnosno krvarenje nakon seksualnog odnosa, javlja se u kasnijim fazama bolesti”, poručuje Stepanov.
Ona kaže da je samo 15 minuta godišnje potrebno za ginekološki pregled koji daje mogućnost da se prati i sačuva reproduktivno zdravlje.
”Ginekološki kompletan pregled podrazumijeva sve što je potrebno da bismo mogli da kažemo da ste ginekološki zdravi. Tu su ginekološki i ultrazvučni pregled, papa test i grupa vaginalnog sekreta, kao i kolposkopija. Samo na taj način mogu da se otkriju i najmanje promjene koje mogu da prethode teškim i opasnim bolestima”, tvrdi Stepanov.
Ona ističe da HPV vakcina, prema nekim studijama, smanjuje broj slučajeva raka grlića materice za skoro 90 odsto.
“HPV vakcina je značajna i jako važno da ona bude prihvaćena u široj populaciji, te je u tome presudna uloga pedijatara koji će majkama savjetovati vakcinaciju djevojčica već od devete godine. HPV vakcinacija je najefikasnija kada je djevojčice i dječaci prime prije stupanja u seksualne odnose”, ističe dr Stepanov.
Na pitanje koliko često treba da se kontrolišu žene koje su već operisane, odnosno odstranjene su im materica ili jajnici, Stepanov kaže da se pregled tih pacijentkinja ne razlikuje mnogo od pregleda zdravih žena.
”Dakle, i kod operisanih žena važno je da redovno radimo ginekološki pregled, uzmemo vaginalni sekret na analizu (PAPA test ne pošto se pri odstranjivanju materice uglavnom ostrani i grlić) i uradi se i ultrazvučni pregled - provjera jajnika ukoliko su ostali nakon operacije, ili samo pregledamo malu karlicu, predio mokraćne bešike i velikih krvnih sudova”, zaključuje Stepanov.
Kolposkopija se čeka do mjesec
Više građanki “Vijestima” je potvrdilo da je zakazivanje otežano putem telefona, dok pojedine tvrde da termin, ako niste trudnica i nemate bolove, dobijate za mjesec dana. Jedna od njih kao problem navodi i to što pacijentkinje u domovima zdravlja ne mogu da obave kolposkopski pregled, kao ni uput za tu vrstu usluge u Kliničkom centru (KC) ili privatnoj ustanovi.
Pacijentkinja iz Nikšića tvrdi da su u domu zdravlja dva puta odbili da je prime, iako je uredno zakazala pregled preko aplikacije eZdravlje u slobodnom terminu.
Sagovornica “Vijesti” iz Podgorice tvrdi da je do problema došlo kada je Dom zdravlja na Starom aerodromu, u kojem je njen izabrani ginekolog, pretvoren u kovid centar, zbog čega nije bilo moguće zakazati redovni pregled.
”U toku trudnoće i nekako sam išla na preglede u Dom zdravlja Blok 5. Poslije porođaja potrebno je da se četiri do šest sedmica poslije porođaja uradi ginekološki pregled, nije bilo šanse da se to zakaže. Nudili su mi slobodan termin tek za dva ili tri mjeseca, pa sam otišla u privatnu ustanovu. To je bilo u decembru 2020. godine”, kaže druga sagovornica.
U Kolašinu radi samo jedna ginekološkinja u Domu zdravlja, a režim rada nije bitnije mijenjan, pa su pacijentkinje uglavnom mogle da obave pregled i urade PAPA test. Inače, u ovoj opštini nema privatnih ginekologa.
U Nikšiću dva ginekologa na 8.000 žena
U nikšićkom Domu zdravlja, u kojem od juna rade dva ginekologa, na preglede se ne čeka duže od 15 dana, tvrdi rukovoditeljka sektora izabrani ljekar ginekolog Tamara Mijušković.
”Do marta 2020. godine radilimo skrining raka grlića materice. Tada nam je iz Instituta, zbog kovid-19, rečeno da prekinemo i nadamo se da ćemo ponovo s tim nastaviti. Što se tiče 2020. godine, tada je bio manji broj pacijentkinja, vjerovatno zbog straha od kovida, dok ih je prošle godine bilo na nivou prethodnih. Imamo izolovanu sobu za pacijentkinje koje su kovid pozitivne, a kojima je potreban ginekolog. Na preglede se ne čeka duže od 15 dana, dok se hitni pregledi odmah završavaju”, kazala je Mijušković.
Ona je rekla da “u zavisnosti od potrebe sporadično rade skrining raka grlića materice”.
Navodi da dva ginekologa nijesu dovoljna za 8.000 registrovanih građanki Nikšića. Tvrdi da ona i njen kolega, ginekolog Dragoljub Raičević, po potrebi rade i prekovremeno tako da sve postižu, a pacijentkinje ne moraju da čekaju.
Direktor Opšte bolnice Nikšić Marko Mitrović “Vijestima” je kazao da imaju sedam ginekologa i jednog ljekara na specijalizaciji.
“Kod nas se redovno radi i na ginekologiji i na porodilištu, bez obzira na kovid-19. Postoje mjesta koja su izolovana za pacijentkinja koje su kovid pozitivne”, kazao je Mitrović.
Žene nakon liječenja danas mogu da postanu majke
Žene koje su liječene od raka grlića materice danas imaju šansu za potomstvo, tvrdi doktorka Viktorija Vučaj Ćirilović, specijalista radiologije i supspecijalista onkologije u novosadskog specijalnoj bolnici Genesis.
”Nekad se smatralo da trudnoća predstavlja rizik za žene koje su liječene od raka zbog nepovoljnog uticaja na tok bolesti. Ukoliko bi i ostale trudne, morale su da prekidaju trudnoću. Prvi razlog za zabrinutost je uglavnom strah da trudnoća povećava rizike da se tumor povrati”, kaže ona.
Ističe da u toku terapije koja se sprovodi zračenjem i citostaticima trudnoća nije moguća.
”Međutim, kada se liječenje završi, ljekari daju procenu o mogućnosti trudnoće, odnosno kada je vrijeme za bebu. To, između ostalog, zavisi od toga da li je potrebna dugotrajna terapija, da li hormoni loše utiču na tumor i još puno obaveznih analiza. Ako se ljekari saglase da ćete biti bezbjedni u trudnoći, možete da krenete u proces vantjelesne oplodnje. Zato je važno da se o svemu detaljno posavjetujete sa vašim stručnim timom”, objašnjava Vučaj Ćirilović.
Bonus video:
