Ukoliko odlučite da obiđete ulcinjsku solanu “Bajo Sekulić”, samo na osnovu njenog imena znaćete kome je posvećena bista na samom ulazu nekad jedine fabrike soli u državi.
Oni koji nijesu upućeni čije ime je prije likvidacije najstariji kolektiv u gradu dično nosio punih osam decenija, neće ni znati da je riječ o narodnom heroju Baju Sekuliću - sa mermerne ploče ispod urušene biste, zub vremena “pojeo” je ćirilični natpis...
Bista Sekulića jedina je od postojećih spomenika, spomen-obilježja i bista na teritopriji opštine Ulcinj, posvećenih istaknutim borcima i herojima Narodno-oslobodilačkog rata (NOR) koja je u lošem stanju. To piše i u zaključku Komisije za evidentiranje spomen-obilježja iz januara 2019.
Sekulić je rođen 13. februara 1913. u selu Sekulićima, kod Danilovgrada. Osnovnu školu je završio u rodnom mjestu, a gimnaziju je učio u Danilovgradu, Podgorici i na Cetinju. U Beograd je otišao 1934. godine, upisao Pravni fakultet i ubrzo postao član Komunističke partije Jugoslavije. Učestvovao je u raznim studentskim akcijama - demonstracijama, štrajkovima... Bio je jedan od glavnih rukovodilaca studentske omladine na Beogradskom univerzitetu.
Nakon neuspjelog napada na Pljevlja, 1. decembra 1941. godine, njegov odred se prebacio u Sandžak i tamo stvorio uslove za povezivanje sa partizanskim jedinicama, koje su se povlačile iz Srbije. Tokom zime 1941/42. godine Sekulić je rukovodio akcijama na suzbijanju četnika na području Vasojevića. Krajem marta pripremao je napad na četnike i Italijane u Kolašinu. Međutim, 20. marta 1942. godine, dan uoči planiranog napada, četnici su izvršili iznenadni napad na partizane. U tim borbama na Crkvinama, kod Kolašina, među poginulim bio je i Sekulić...
Ukazom Predsjedništva AVNOJ-a, 11. jula 1945. godine, među prvim borcima Narodnooslobodilačke vojske proglašen je za narodnog heroja.
Ostala spomen-obilježja, navodi se u zaključku komsije, nalaze su u dobrom ili odličnom stanju - spomenik “Sloboda” na Pinješu, spomenik borcima za slobodu “Bratstvo jednistvo” u Vladimiru, spomen-ploča partizanskom odredu “N.O.V” u Pistuli, spomen-ploča palim borcima kod karaule Sveti Đorđe, spomen-ploča palim borcima u isturenom odjeljenju OŠ “Maršal Tito” u Pistuli, spomen-ploča palim borcima NOR-a u Bijeloj Gori, bista Boška Strugara u krugu istoimene škole, spomen-ploča nastavnicima i učenicima te škole palim u NOR-u, bista Nikole Đakonovića na Pristanu, bista Vida Matanovića ispred zgrade Opštine...
Spisak spomen-obilježja herojima NOR-a, razlikuje se od onog kojeg je 1989. utvrdio SUBNOR. Razlog je što su neka obilježja bila na privatnim kućama ili objektima koji su srušeni radi izgradnje novih. Tako, recimo, na spisku komisije nema spomen-obilježja na zidu stare upravne zgrade Opštine Ulcinj, posvećenom istaknutom borcu Velju Bogojeviću - na tom mjestu nikla je nova zgrada. Na spisku SUBNOR-a nalazi se i spomen-ploča posvećena Marku Nuculoviću na istočnim bedemima Starog grada, gdje je, kako se navodi, italijanski okupator strijeljao prvu žrtvu ovog kraja. U popisu spomenika od prije tri godine nema tog obilježja, što je očigledan propust komisije jer je spomen-ploča i dalje tamo, gdje je postavljena 1969. Takođe, na spisku komisije nema ni spomen-ploče posvećene narodnom heroju Voju Lakčeviću, u ulici koja i danas nosi njegovo ime. Ta spomen-ploča, postavljena 1969. godine, bila je na privatnoj kući. Na privatnoj svojini bio je i spomenik pod Bijelom gorom, na kojem su bila upisana imena 13 boraca koje su Njemci strijeljali 12. septembra 1943. Vlasnici su, da se ne zaboravi, spomen-ploču istakli blizu ulazne kapije...
”Rekonstrukcije i popravke spomen-oblilježja podrazumijevaju i uređenje prostora oko njih, njihovo oplemenivanje i podizanje i uređenje pratećih objekata i puteva”, stoji u zaključcima republičkog SUBNOR-a od 4. marta 1983. godine, koji je upućen kolegama u Ulcinju.
U dopisu se ističe da su pojedini događaji i ličnosti NOR-a i revolucije neopravdano zapostavljeni i zaboravljeni, dok drugi imaju i po više spomen-obilježja.
”Posebno je zapostavljen period radničkog i predrevolucionarnog pokreta. Takođe, i poratni period nije obilježen na odgovarajući način. U podizanju spomen-obilježja, prisutne su plemenske i lokalističke tendencije na štetu zajedništva”, piše u zaključcima.
Dodaje se da da brojna spomen obilježja nemaju odgovorajuću lokaciju, da su odsječena od komunikacija, okružena neuređenim prostorom...
”Spomen-obilježja nijesu u dovoljnoj mjeri zborišta i sastajališta omladine, radnih ljudi i građana. Posebno, ona nijesu u funkciji turističke privrede”, piše u dopisu ulcinjskim borcima i ističe da omladina nije u dovoljnoj mjeri uključena u trajanje i problematiku spomen-obilježja.
Neka spomen-obilježja, piše u aktu, ugrožena su izvođenjem radova i podizanjem novih objekata jer investitori i izvođači radova, ne poštuju zakonske propise...
Spomenici i spomen-obilježja u Ulcinju, posvećena istaknutim revolucionarima NOR-a, odavno su prepuštena zaboravu. Nema ih ni u turističkoj ponudi, niti se oko njih okupljaju mladi... Izuzetak je spomenik Sloboda, gdje je Opština lani uredila lokaciju za posjetioce.
Pašina kuća - ruševina umjesto hrama istorije
Osim spomen-obiljžja borcima NOR-a, na spisku komisije našla su se imena i spomen-ploče posvećene vjerskim objektima, česmama, mostovima... Pod brojem 47, našla se i Pašina kuća u nekadašnjoj ulici “broj sedam”. Pod stavkom tip spomen-obilježja, stoji - ruševina, i nema opisa stanja.
Kuća, koja je pregrmjela sve ratove i nepogode od 1742. godine, kada je sagrađena, nije mogla protiv ljudske nebrige i pohlepe. Svjedok jedne od najznačajnijih epoha u istoriji grada, danas je ruševina zaboravljena od svih.
Kuću je sagradio Skadarski paša Jusuf Čaušoli po naredbi sultana Mahmuda.
Sultan je naredio paši da sagradi kuću u Ulcinju u blizini džamije i preseli svoje ljude kako bi suzbio piratstvo u gradu.
”Svojom arhitekturom sa specifičnim elementima poput drvene rezbarene tavanice, kuća se izdvaja kao spomenik značajnog stilskog karaktera. Kao i veći dio kulturne baštine Opštine Ulcinj i ovaj spomenik prepušten je propadanju zbog neadekvatnog odnosa institucije i nedostatka funkcije”, kazao je ranije “Vijestima” kustos ulcinjskog muzeja Gazmend Kovači.
Pašina kuća je kulturno dobro od lokalnog značaja, a prema listu nepokretnosti broj 607 u svojini je Opštine Ulcinj.
Bonus video:
