Među kućama koje je minule sedmice progutala vatra u selu Jasenova bile su i dvije građene 1870. godine, a pored njih, samo u tom selu, izgorjele su još dvije, stare više od 80 godina. Te kuće su predstavljale primjere tradicionalnog graditeljstva, karakterističnog za te krajeve.
To tvrdi jedan od vlasnika Duško Radojević. On kaže da je progrešno u medijima predstaljeno kako je riječ o nenastanjenim i napuštenim objektima.
”To nijesu bile napuštene, već kuće porodica Bulatovića, Radonjića i Radojevića u koje se dolazilo povremeno, to jest, čiji vlasnici žive u drugim gradovima. Određeni dio godine u njima se živjelo. Građene su na tradicionalan način, koji polako nestaje na ovim područjima. Donji dio tih objekata bio je od kamena, a sprat od brvana. U jednoj od kuća Radojevića određeni period bila je smještena i seoska škola”, kaže Radojević.
Očuvanje tradicionalnog ruralnog kolašinskog graditeljstva definisano je kao cilj mnogih strateških planova razvoja za tu opštinu. Posvećivanje “posebne pažnje zaštiti i prezentaciji ruralnih arhitektonskih objekata i čuvanje njihovog autohtonog obilježja”, obećavano je više puta sa lokalnog nivoa. Samo na papiru ostale su ideje da se naprave “planovi i programi sa procjenom šta treba zaštiti i revitalizovati”.
”Potrebno je promovisati autohtone objekte gradnje u cilju reafirmacije lokalnih posebnosti i interesovanja turista za ovakvu ponudu. To može poslužiti mnogim stanovnicima koji imaju namjeru da obnove tradicionalnu kuću i rekonstruišu staro kućište”, piše u zvaničnim opštinskim planovima od prije sedam godina.
Zaštita i promocija arhitektonskog identiteta u gradskom i na seoskom području, jedan je od zadataka i aktuelnog Strateškog plana razvoja Opštine Kolašin.
Međutim, u toj oblasti gotovo ništa do sada nije urađeno, a ne postoji ni konkretna strategija kojom bi se do tog cilja stiglo.
Pojedinačni primjeri revitalizacije primjera tradicionalne gradnje na seoskom području, kako ocjenjuje višedecenijska kustoskinja Zavičajnog muzeja Draginja Kujović, daleko su od željenog obima aktivnosti na zaštiti lokalnog kulturnog nasljeđa.
”Kuće za koje kažete da su izgorjele u Jasenovi, prema opisu, jesu primjeri tradicionalnog graditeljstva i kao takve i svojevrsno lokalno kulturno dobro, to jest, dio kulturne baštine. To je stil gradnje tipičan za Moraču i Rovca. Prizemlje od kamena, sprat od drveta i obično su sa dvoje vrata. Malo šta je uređeno na zaštiti arhitetektonskog identiteta Kolašina”, kaže Kujović.
Ona objašnjava da je zaštita takvih objekata u nadležnosti Uprave za zaštitu kulturnih dobara, a da incijativa treba da potekne sa lokalnog nivoa. Uprava, kaže Kujović, treba da odredi kategorizaciju objekata. Procedure bi nalagale, tvrdi ona, da se nakon uređenog eleborata, takvi objekti, u dogovoru s vlasnikom, revitalzuju, a da se ne naruši njihova autentičnost.
”Nijesam u Jasenovi istraživala, ali sam mnogo kada je riječ o bilježenju primjera tradicionalnog graditeljstva radila u Veljem i Mrtvom Dubokom. No, mislim da je riječ o istom tipu kuća. Naravno da bi neki takav objekat postao zvanično dio kulturne baštine, potrebno je da prođe određene procedure i uslov je da nije mnogo mijenjan u odnosu na izvorni oblik”, objašnjava kolašinska kustoskinja.
Bonus video:
