Društvo prijatelja Kolašina je, inicijativom Upravi za zaštitu kulturnih dobara Crne Gore, zatražilo da se pokrene postupak za utvrđivanje kulturno-istorijske vrijednosti kuće Marića, podignute 1908. kao poslovne kuće braće te porodice i izgrađene po ugledu na slične građevine u Trstu i Beču.
Kuća je konfiskovana 1946. godine, nakon čega je u nju smješten Sreski sud i Javno tužilaštvo. U inicijativi citiraju navode iz knjige “Kulturno nasljeđe Kolašina”, kustoskinje Draginje Kujović, koji potvrđuju vrijednost tog objekta.
”Atike na krovnoj masi kao karakteritični arhitektonski elementi primjenjuju se i na poslovnoj zgradi Akana Marića. Naglašen je i lijepo profilisan u štuko malteru krovni vijenac. Metalne zaštitne i ukrasne mreže po prozorima i vratima kao i keramičke pločice bijele, terakot i plave boje, složene u geometrijske slike u ulaznom holu, arhitektonski su elementi dati u duhu secesije”, napisala je Kujović.
Društvo prijatelja Kolašina u tom poslu dobilo je podršku i Opštine Kolašin, kojoj su se takođe obratili zahtjevom “da se pod hitno preduzmu određene mjere i radnje kako bi se zaštitio jedan od najstarijih, kako navode, kulturno-istorijskih objekata u Kolašinu”.
Predsjednica Opštine Kolašin Marta Šćepanović, organizovala je radni sastanak u kabinetu, kojem su prisustvovali redovni profesor Arhitektonskog fakulteta Univerziteta Crne Gore dr Ilija Lalošević, Mikan Medenica iz Društva prijatelja Kolašina, sekretar Sekretarijata za zaštitu životne sredine Mile Glavičanin i Sandra Kapetanović iz NVO “Expeditio”.
”Društvo prijatelja Kolašina, dopisom je zatražilo da u što kraćem roku stručna lica izađu na teren i, uz angažovanje eksperata građevinske struke, utvrde činjenično stanje u kojem se nalazi kuća Marića, koja je prema mišljenju mnogih građana veoma važna za grad, izražavajući pritom zabrinutost za sudbinu tog objekta koji je, kako su naveli, zbog nesavjesnog odnosa vlasnika doveden u veoma loše stanje, koje je kulminiralo Rješenjem o rušenju, a situaciju dodatno otežava i mogućnost njegovog urušavanja”, saopšteno je iz kabineta Šćepanović.
Kako kažu, Lalošević je prethodno obišao objekat i konstatovao da je neophodno uraditi Elaborat preventivno-urgentne zaštite kojim će se “definisati mjere i radnje koje je potrebno preduzeti kako bi se spriječilo dalje urušavanje”.
Šćepanović je podsjetila da objekat nije u vlasništvu Opštine i da je neophodno sagledati da li postoji pravni osnov kojim bi Opštini bilo omogućeno da preduzme određenje interventne mjere u cilju očuvanja bezbjednosti građana, ali i samog objekta, urgirajući da se hitno uradi nalaz stručnog lica o stanju u kojem se sada nalazi kuća Marića. Dogovoreno je da će Opštna angažovati profesora Laloševića i inženjera Igora Đuranovića na izradi tog elaborata, kako bi kroz taj postupak, prije svega zaštitili bezbjednost građana, ali i zgradu od daljeg propadanja.
Opština obećava zaštitu i drugih autentičnih kolašinskih objekata
Iz kabineta Šćepanović su kazali da “trenutno nijedan objekat od kulturnog i istorijskog značaja za Kolašin, ne može biti zaštićen od urušavanja, jer Opština nema pravnog osnova za sprovođenje adaptacije, sanacije i revitalizacije tih objekata”.
”U cilju suzbijanja procesa nekontrolisane urbanizacije, kao potencijalnog rizika koji sa sobom nosi novi investicioni ciklus i ubrzani razvoj grada, predsjednica Opštine, u saradnji sa NVO “Expeditio” nedavno pokrenula pitanje zaštite autentičnih kolašinskih objekata kroz projekat njihovog “mapiranja”, kako bi u procesu izgradnje novog, sačuvali duh starog gradskog jezgra Kolašina i njegove simbole zaštitili od devastacije. Biće to jedan od glavnih zahtjeva i principa na kojima će Opština ubuduće insistirati i to već prilikom izrade Izmjena i dopuna Prostorno-urbanističkog plana Kolašina, uključujući i zaštitu parka Dulovine od nekontrolisane gradnje”, obećavaju iz kabineta Šćepanović.
Od “Krizme motors” do raznih povjerioca
Braća Marić su, imali više kuća u Kolašina. Dvije su bile na mjestu današnje tržnice,treću kuću Akan Marićje kupio 1886. godine od Pašan age Martinovića koja se nalazila na mjestu današnje zgrade Šumske uprave, a 1908. godine su sagradili kuću čije rušenje predstoji.
Samo je ta kuća ostala nakon Drugog svjetskog rata, dok su ostale tri uništene u njemačkom bombardovanju 1943. i 1944. godine.
Zajedno sa kolašinskim kulturnim djelatnicima i pojedinim građanima, 2009. Jeknić je predlagao da se kuća renovira, pretvori u galeriju, ali da nije bilo razumijevanja tadašnje lokalne uprave.
Pod čudnim okolnostima (cesija i kompenzacija za opštinska auta) kuća je prešla u vlasništvo forme “Krizma motors” biznismena Nebojše Boškovića. On je tada obećavao prosperitet, razvoj, ulaganja... Onda je došao stečaj te firme, hapšenja, stečajni upravnici i sudije, bančini i drugi povjerioci, pokušaji prodaje i preprodaje.
Kuća je danas u vlasništvu raznih povjerioca, a zemlja ispod nje je opštinska. Otpadanje djelova direktno ugrožava okolne kuće, ugostiteljske objekte i učesnike u sabraćaju.
Bonus video:
