Opština Kolašin će brojnim inicijativama pokušati da kod Uprave za zaštitu kulturnih dobara izdejstvuje uspostavljanje mehanizama zaštite za mnoga zdanja u centru varoši.
Time, kako je ranije objašnjeno, lokalna uprava želi da zaštiti ambijentalne, arhitektonske i kulturno-istorijske vrijednosti varoši, usljed investicionog buma, odnosno hiper gradnje koja se dešava na području te opštine, pa i u najužem centru grada.
Kolašinci smatraju da su prostori sa izraženim ambijentalnim vrijednostima, to jest, potencijalna kulturna dobra, nizovi kuća u ulicama 13. jula, Buda Tomovića i IV Proleterske.
Među objekte za koje smatraju da treba da dobiju određeni stepen zaštite su i spomenik Veljku Vlahoviću, kuća Marića, objekat Zavičajnog muzeja, restoran “Vodenica”, zgrada Doma kulture, gradska kafana “Planinar”, crkva Svetog Dimitrija…
Kako potencijalne arheološke lokalitete predložili su ostatke stare turske tvrđave iz 1651. godine u reonu Trga Vukmana Kruščića. Na toj lokaciji je, kako piše u incijativama, i danas vidljiv sjeverni dio zida tvrđave, a u njegovoj blizini se nalazilo staro imamsko groblje. Ostatci stare kolašinske crkve koja datira iz predturskog vremena, a nalazi se u gradskom groblju u Polju Smailagića, takođe je, smatraju u Opštini, potencijalno arheološko nalazište.
Incijative za zaštitu UZKD poslate su za utvrđivanje kulturno-istorijske vrijednosti za šest spomen-ploča, koje se odnose na događaje i ličnosti iz NOR-a, od kojih se tri nalaze na, a tri u unutrašnjosti zgrade bivše Osnovne škole u Kolašinu.
U inicijativi za uspostavljanje zaštite zgrade koja se nalazi uz Zavičajni muzej piše da je podignuta 1904. godine i da je “jedan od najstarijih objekata u gradu koji je nadživio razaranja grada u bombardovanjima u Drugom svjetskom ratu”.
“Kuću je sagradio komandir crnogorske vojske Pavle Milisavljev Vujisić, a pripremu i nabavku materijala za izgradnju je započeo 1903. godine, nakon imenovanja za predsjednika Oblasnog suda u Kolašinu 1. januara 1903. godine. Crnogorska vlada je 1905. godine otkupila ovu kuću, za potrebe države Crne Gore i postala je državno dobro. Od 1. januara 1906. godine u njoj su bili smještene sve državne instuticije u Moračko-rovačkoj oblasti: Oblasna uprava, Oblasni sud, Finansijska uprava, Uprava pošte i telegrafska štacija kao i sjediše upravnika oblasne žandarmerije…” dio je istorisjkih podataka o zgradi na Trgu borca.
Mlin na rijeci Svinjači, u kome se danas nalazi restoran “Vodenica”, kako piše u inicijativi, je iz perioda turske vladavine u Kolašinu. Porušen je nakon velike razure i spaljivanja varoši 1858. godine. Današnji objekat sagrađen je na temeljima istog, najvjerovatnije 1864. godine, nakon povratka Turaka u Kolašin.
“U tursko vrijeme pripadao je muhamedancu Muratu Jusovom Martinoviću. Istoj porodici je pripadalo i okolno zemljište. Prvo pomnjanje tog objekta u doba crnogorske državnosti imamo u dokumentima koji se nalaze u Državnom arhivu, a odnose se na period odmah nakon ulaska crnogorske vojske u Kolašin, Upisan je kao mlin sa dva vitla, koji se nalazi istočno prije mosta uz sami put koji od varoši vodi ka kršli (kasarni) na Brezi. Po naredbi suverena Nikole I, ovaj mlin je dodijeljen kao darovnica Milisavu Mišninom Vujisiću”, napisali su Kolašinci incirajući procjenu kulturno-istorijske vrijednosti objekta.
Molba za pokretanja postupka za utvrđivanje kulturno istorijske-vrijednosti podnijeta je i za objekat Centra za kulturu, na kome se nalaze dvije spomen-ploče koje su evidenciji Uprave za zaštitu kulturnh dobara. Objekat se nalazi na Trgu boraca sa istoka, na parceli koju je država Crna Gora otkupila 1905. godine od komandira i velikosudije Pavla Vujisića za potrebe države Crne Gore i postala je državno dobro.
“Na pomenutoj parceli su se nalazile Oblasna uprava (današnja zgrada Zavičajnog muzeja) i Istražni zatvor kolašinskog okružnog suda u kome je kasnije bio smješten i ‘Četnički zatvor’, od kojeg su sačuvani djelovi zatvorske ograde… Kako se na zgradi nalaze i dvije spomen-ploče koje se nalaze u Registru zaštićenih objekata od nacionalnog značaja, a pomenuta zgrada se vodi kao zaštićena okolina kulturnog dobra, ovim putem se predlaze da Uprava razmotri inicijativu da se ovaj objekat proglasi za zaštićeni objekat od lokalnog značaja”, piše u inicijativi kolašinske lokalne uprave UZKD.
Napominju kako ta zgrada “dominira svojim vizuelnim i arhitektonskim vrijednostima na pomenutom trgu”.
Između ostalih, od lokalnog kulturno-istorijskog značaja i važna za ambijentalne vrijednosti “donjeg trga” je i objekat u kojem gradska kafana “Planinar”. Podignut je u godinama kada je centar grada nicao iz pepela i zgarišta Drugog svjetskog rata. Izgled zgrade od tada nije mijenjan i dio je arhitektonske i ambijentalne cjeline, koja, na sreću, novogradnjom nije bitnije narušena.
Nakon otkrivanja spomenika na Trgu boraca 13. jula 1951. godine, tadašnji Narodni odbor sreza donio je odluku da se izgradi jedan manji hotel u centru grada. Hotel je završen 1952. godine i tada je registrovan pod nazivom “Ključ” dio je je sedam decenija duge tradicije, te zgrade.
Bonus video:
