Objekat kolašinskog Somen-doma, kao i zgrada u kojoj je 15. i 16. novembra 1943. godine formirano Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja (ZAVNO) Crne Gore i Boke konačno su dočekali da se u lokalnom, odnosno državnom budžetu, opredijele sredstva za adaptaciju i rekonstrukciju.
Nakon godina praznih obećanja i planova, koja su ostala samo na papiru, za Spomen-dom je je opredijeljen prvi novac iz opštinske kase koji se ulaže u objekat, za čije održavanje je bila, do početka devedesetih godina prošlog vijeka zadužena država. Amandamanom predsjednika Opštine Vladimira Martinovića na Odluku o budžetu, za adaptaciju Spomen-doma biće opredijeljeno 200.000 eura. On je objasnio da je završen elaborat za radove hidroizolacije na tom objektu, pa će novac koji je opredijeljen moći da bude brzo iskorišten.
Nekadašnji ponos grada, podignut kasnih sedamdesetih godina prošlog vijeka, građen je po ideji slovenačkog arhitekte Marka Mušiča.
Prije nekoliko godina, Spomen-dom je bio jedan od četiri projekta “poslijeratnog graditeljskog nasljeđa s potencijalnim scenarijom razvoja” koje je Crna Gora predstavila na venecijanskom Bijenalu arhitekture. Prema izboru Word Monuments Fund, ta zgrada našla se među 30 najatraktivnijih arhitektonskih dostignuća na svijetu. Kako je na jednoj tribini u Kolašinu kazala Tatjana Koprivica, profesorka istorije umjetnosti, Spomen-dom je najreprezentativniji spomenik socijalističke kulture.
”Mušičev spomenik nije važno djelo samo za Crnu Goru nego i za socijalističku Jugoslaviju. To je primjer modernosti i veze s lokalnom arhitekturom tipičnom za ovaj prostor. Izučava se na fakultetima, prezentuje se na reprezentativnim skupovima po svijetu kao remek-djelo, a mi u Crnoj Gori ne prepoznajemo njegov značaj”, rekla je ona.
Do početka devdesetih godina minulog vijeka, za održavanje zgrade bila je zadužena država. U budžetu se nalazila stavka kojom su određena novčana sredstava bila opredijeljena za popravke, ali i nekoliko zaposlenih na održavanju Spomen-doma. Navodno, na predlog tadašnje Narodne stranke, iz budžeta je izbrisana ta stavka i država je prestala da se stara o najpoznatijoj kolašinskoj zgradi.
Zgrada u kojoj je prije 79 godina formiran ZAVNO dobiće “novo ruhu”, zahvaljujući amandmanu poslanika Socijaldemokratske partije (SDP) na predlog Zakona o budžetu. Nakon četiri godine bezuspješnog podnošenja istog amandmana poslanici te stranke konačno su uspjeli da izdejstvuju oko 66.000 eura iz državne kase za izradu projektne dokumentacije i rekonstrukciju objekta kojeg još zovu i Stara škola, jer je u njoj do 2011. godine bio smješten dio OŠ “Risto Manojlović”. Objekat je formalno istorijski spomenik i stavljen je pod zaštitu.
Prvo zasjedanje ZAVNO, koji je bio najviši organ narodne vlasti, jedan je od bitnijih događaja u novijoj istoriji Crne Gore. Zasjedanje je održano uz prisustvo oko 540 delegata, narodnih predstavnika iz svih krajeva Crne Gore. Tokom rada tog tijela definisano je “da položaj naroda Crne Gore i Boke može biti politički i državno valorizovan samo ako bude građen na ravnopravnim osnovama sa drugim narodima na području Jugoslavije”.
Na kraju zasjedanja izabrana je Skupština kao “politički i predstavnički organ” koju je činilo 118 narodnih predstavnika i Izvršni odbor koji je imao 10 članova.
Pored konstitusanja ZAVNO u “staroj školi”, tokom Drugog svjetskog rata, održani su i Prvi kongres Antifašističke omladine Crne Gore i Boke (25. i 26. novembra 1943. godine), a početkom decembra iste godine održan je i Prvi kongres Antifašističkog fronta žena Crne Gore i Boke. U februaru 1944. godine to je bilo mjesto gdje je drugi put zasjedao ZAVNO, a u julu iste godine obilježene su tri godine ustanka naroda Crne Gore protiv okupatora. Istog dana počelo je i Treće zasjedanje ZAVNO, koji je postao Crnogorska antifašistička skupština narodnog oslobođenja (CASNO). Od 2011. Godine Stara škola zvanično je bez namjene i u lošem je stanju.
Bonus video:
