Žene mogu i znaju kako. Stvorimo im prilike da to pokažu i dokažu. Omogućimo im jednake startne pozicije, a benefiti su višestruki za ekonomiju, ali i za društvo.
Primjer za to je Investiciono-razvojni fond Crne Gore, razvojna finansijska institucija, kojom prvi put rukovodi žena. Njen tim na rukovodećim pozicijama čine 50% žene - 50% muškarci.
Investiciono-razvojni fond je institucija koja se rukovodi načelom inkluzivnosti i stvaranje uslova da kvalitetni kadrovi, na bazi sposobnosti, znanja i kreativnosti, participiraju u donošenju odluka. Time se stvaraju kvalitetne pretposta- vke za uspješnije poslovanje uz snažnije prihode, profitabilnost i inovativnost.
Crnogorsko društvo odavno pati što se ne koristi ukupan kadrovski potencijal države za sve oblasti društvenog života i razvoja. Svjedoci smo da se, uglavnom, ne računa na kadrove koji su politički neistomišljenici ili su neutralni. Kada tome dodamo i uskraćivanje jednakih šansi po osnovu pola, propuštene šanse za razvoj društva se značajno uvećavaju, a to nikome ne ide u prilog.
Inkluzivnom i neselektivnom kadrovskom postavom, kao i identičnim odnosom prema klijentima, u IRF-u pokazuju na djelu da je to pravi recept koji daje vidljive rezultate i ispunjava razvojnu misiju.
“Kao ‘prva među jednakima’, trudim se da motivišem i nadahnem članove tima u postizanju visokih ciljeva, te stvaranju pozitivne i produktivne radne kulture. U IRF-u njegujemo dobru i kreativnu atmosferu u kojoj smo u potpunosti posvećeni ciljevima organizacije koju vodimo, ali, istovremeno, smo svjesni značaja komponente društveno-odgovornog poslovanja koju, kao jedna od najvažnijih finansijskih institucija u zemlji, treba da imamo“, poručila je izvršna direktorica IRF-a, Irena Radović.
Investiciono-razvojni fond, kao ključna institucija u obezbjeđivanju finansijske inkluzije žena na nacionalnom nivou je lider i faktor promjena, koji doprinosi oslobađanju ženskog preduze- tničkog i poslovnog potencijala i kroz plasiranje najpovoljnijih kreditnih uslova namijenjenih upravo ženama u biznisu.
IRF je pokrenuo novi talas takvih inicijativa koje imaju za cilj promociju, afirmaciju i osnaživanje ženskog preduzetništva. Krenuli su sa kampanjom „Ona pokreće biznis“ koja je bila doprinos ove institucije na tome da ohrabri žene u Crnoj Gori da se osmjele da uđu u sopstveni ili unaprijede postojeći biznis. Podržali su i puno inicijativa i društveno odgovornih projekata koji su u vezi sa ženama i ženskim preduzetništvom, dok su u instituciji posebno ponosni na učinak koji su ostvarili u partnerstvu sa Skupštinom Crne Gore, uz podršku Delegacije EU, te ambasada Francuske, Velike Britanije i SAD u segmentu ekonomskog osnaživanja žena. Pored finansijke podrške, u IRF-u su zajednički krenuli u kampanju uklanjanja barijera koje remete ostvarivanje punog ekonomskog potencijala žena u Crnoj Gori. To je rezultiralo kreiranjem i usvajanjem „Nacionalne agende za ekonomsko osnaživanje žena u martu 2022. godine“.
Ovim se aktivnosti IRF-a ne završavaju, već se neprestano postavljaju novi izazovi u ovoj važnoj misiji i upravo je jedan od konkretnih postavljenih ciljeva povećanje zastupljenosti i liderstva žena na upravljačkim pozicijama u velikim preduzećima, u privatnom i javnom sektoru, zatim prevazilaženje razlika u zaradama među polovima kao i prevencija nasilja i rodno zasnovane diskriminacije na radnom mjestu, kroz zakonska rješenja, u skladu sa evropskim direktivama i međunarodnim konvencijama.
Korak više u IRF-u napravili su i iniciranjem izmjena Zakona o privrednim društvima tokom 2022. godine, u smislu usklađivanja s pravnom tekovinom EU i ESG standardima, i lansiranjem trogodišnjeg programa „Women on Boards“ u saradnji s EBRD, koji je dio šire inicijative koja se implementira na nivou EU.
Pokretanje programa razvoja liderki za pozicije korporativnog upravljanja “Women on boards” ima za cilj aktiviranje i korišćenje potencijala cjelokupnog društva kroz veću zastupljenost žena na pozicijama ekonomskog odlučivanja, za snažniji i otporniji ekonomski rast i razvoj Crne Gore. Kroz ovaj program daje se podrška crnogorskoj privredi da usvoji obavezujuće standarde koji su preduslov za poslovanje sa evropskim kompanijama i plasman naših proizvoda i usluga na tržištu EU, ali i da se stvore preduslovi za postizanje dugoročnog balansa zastupljenosti polova na mjestima odlučivanja koji će, u krajnjem, doprinijeti balansiranijem i održivijem razvoju Crne Gore.
U IRF-u njeguje otvorenu i kreativnu atmosferu
„U životu se vodim time da u svakom poslu i odlukama koje donosim, treba da dam maksimum za razvoj svoje države, da budem posvećena opštem interesu. U državnoj razvojnoj instituciji odluke donosim timski, prije svega u bliskoj saradnji sa predsjednikom Odbora direktora, Velizarom Kaluđerovićem, koji je entuzijasta i čovjek velikog iskustva, kao i sa koleginicama i kolegama u najužem menadžmentu koji krasi puni paritet“, objašnjava izvršna direktorica IRF-a.
„U IRF-u njeguju jednu otvorenu i kreativnu atmosferu u kojoj su u potpunosti posvećeni ciljevima institucije, ali i društveno-odgovornim aktivnostima“, kaže naša sagovornica koja je u prethodne skoro tri godine mandata kao prva žena na čelu Fonda od osnivanja sa svojim timom pokrenula brojne inicijative, uključujući i one u oblasti inkluzije i ekonomskog osnaživanja žena.
„Činjenica da sam prva žena na čelu IRF-a predstavlja posebnu čast i istovremeno obavezu prema drugim ženama koje možda nisu imale iste prilike. Ova pozicija nosi posebnu odgovornost prema ženama koje možda još nisu dovoljno osnažene da pokrenu svoje biznise ili zauzmu pozicije donošenja odluka. IRF snažno podržava brojne aktivnosti i kampanje za ekonomsko osnaživanje žena. Moram napomenuti da većina mojih muških kolega aktivno učestvuje u svim spomenutim aktivnostima, što me ispunjava posebnim ponosom i što dokazuje da bez zajedničkih napora ne možemo napredovati i ispunjavati ciljeve. Što se tiče mojih iskustava u radu sa kolegama u IRF-u, to je, generalno, jedno od najljepših i najplodonosnijih profesionalnih iskustava tokom moje karijere”, kaže Irena Radović.
„Takođe, sa druge strane, radili smo na fleksibilnijim uslovima za kreditnu podršku namijenjenu ženama. Tokom 2023. godine IRF CG je podržao preko 70 projekata ženskog preduzetništva, u vrijednosti od preko 13,5 miliona eura. Od početka 2021. godine podržano je 297 projekata u vrijednosti od 44,4 miliona eura u kojima su žene nosioci biznisa, što predstavlja značajno povećanje u odnosu na prethodne periode“, istakla je Radović.
Ona vjeruje da svako, u okviru svog posla, može da doprinese stvaranju jednakih mogućnosti za sve u ekonomiji i svim sferama društva, i da je veoma važno „da oni koji već jesu na mjestima odlučivanja, na različitim nivoima, takvo razmišljanje prenose i na svoje organizacije“.
„Takođe je važno i da otvorimo što više mogućnosti za obrazovanje, primjenu savremenih i čistih tehnologija u razvoju biznisa, izmjene regulativa u pravcu unapređenja poslovnog ambijenta i usvajanja ESG standarda za promjenu tradicionalnog koncepta razmišljanja i djelovanja, u pravcu snažnijeg razvoja i poboljšanja kvaliteta života za sve koji žive i rade u Crnoj Gori. To su ključne stvari koje nedostaju“, napominje Radović.
„Women on Boards“ – osnažujemo liderke 21. vijeka
„Sva istraživanja i ekonomske studije pokazuju da su kompanije koje krasi inkluzivnost i ravnomjernija zastupljenost žena na pozicijama odlučivanja uspješnije, ostvaruju bolje poslovne rezultate, te su više usmjerene na održivost i društvenu odgovornost. Veće prisustvo žena na mjestima korporativnog odlučivanja, ali mogu reći i političkog, doprinjelo bi promjeni paradigme ekonomskog djelovanja koje bi tada dobilo neophodne i komponente odgovornog odnosa prema životnoj sredini, ojačalo širu ulogu poslovnog sektora u razvoju društva i osnažilo principe dobrog upravljanja koje je fokusirano na zaposlene što je upravo paket zahtjeva koje primjena ESG standarda postavlja kao imperativ“, kaže Radović.
Nakon što je prošle godine stupila na snagu Direktiva EU 2022/2381, koja obavezuje velike kompanije u državama članicama da dostignu 40% pozicija u odborima direktora za predstavnike manje zastupljenog pola, odnosno najmanje 33% svih direktorskih položaja zaključno sa 30. junom 2026, IRF je u partnerstvu sa Skupštinom i Centrom za ženska prava pokrenuo proces usklađivanja naše regulative sa evropskom u smislu iniciranja izmjena Zakona o privrednim društvima.
Program “Women on boards” sastavni je dio priprema za implementaciju tih budućih zakonskih odredbi, kako bi naše velike kompanije spremno dočekale obaveznost primjene Direktive. Tako će kroz ovaj Program u naredne tri godine 60 žena iz Crne Gore dodatno unaprijediti i razvijati nove vještine za doprinos u odborima direktora velikih javnih i privatnih preduzeća. Na taj način, Crna Gora će dobiti liderke spremne da prezmu odgovornost na mjestima korporativnog odlučivanja, čime će poslovni ambijent biti značajno unaprijeđen.
“Načelo na kojem počiva EU direktiva 2022/2381, a to je da jedino zajedničkim radom muškarci i žene mogu da ekonomski razvoj i biznis zajednicu Evropske unije izdignu na viši nivo, u osnovi je aktivnosti i vrijednosti koje naša institucija svakodnevno sprovodi”, rekli su iz IRF-a.
S druge strane, u Crnoj Gori, koja pretenduje da bude prva sljedeća članica EU, broj žena u odborima direktora velikih privatnih i državnih preduzeća je ispod 15 odsto, prema posljednjim dostupnim podacima, što govori da je krajnje vrijeme za promjene, ne samo u korist žena već, primarno, u korist razvoja ekonomije i društva.
Radović ističe da su već sada dobili podršku od brojnih političkih partija kroz učešće u kampanji „Women on Boards“, pa očekuje da će se to konkretizovati kroz jednoglasnost u odlučivanju kada se Zakon o privrednim društvima, koji uređuje i ovo pitanje, u narednom periodu nađe u Skupštini.
„Startovali smo u decembru prošle godine, kada smo inicirali izmjene Zakona o privrednim društvima. Očekujemo da crnogorski parlament uskoro usvoji inovirani zakon koji predviđa kvote za postizanje ravnoteže u zastupljenosti polova kako u odborima direktora velikih privatnih i javnih kompanija i na rukovodećim pozicijama. Moja lična vizija je da doprinesem stvaranju društva u kojem će svi naši građani, bez obzira na svoje porijeklo, pol i lične izbore, uživati ista prava i imati jednake startne pozicije. Očekujem da naša Crna Gora bude društvo u kojem će znanje, profesionalnost i integritet biti ključni faktori uspjeha, a podjele, predrasude i stereotipi stavljeni na marginu”, kaže izvršna direktorica IRF-a.
Podvlači da je tokom svog ambasadorskog mandata u Francuskoj imala čast da upozna Kristin Legard, tadašnju ministarku u Vladi Francuske, a danas guvernerku Evropske centralne banke, i da sarađuje sa njom, a koja je kao snažna pobornica ekonomskog osnaživanja žena i jedna od rodonačelnica inicjative za ravnomjerniju zastupljenost polova u odborima direktora velikih preduzeća periodično okupljala žene iz diplomatskog kora i predstavnike velikih kompanija, predstavljaući svoju viziju uloge ekonomskog osnaživanja žena kao značajnog faktora koji doprinosi održivom ekonomskom razvoju.
„Takav pristup Kristin Lagard je na mene ostavio utisak i trudim se da i u mom timu, zajedno sa Anom, Jelenom, Sanjom, Bobom, Nikolom, Vladom, Mirkom i Đurom zajednički radimo na ovim pitanjima i kreiramo projekte i rješenja za dobrobit inkluzivnog ekonomskog razvoja Crne Gore. Ovo je već postala moja misija, koju sam utkala u svaki svoj lični i profesionalni angažman nakon povratka iz Francuske, zaključila je Irena Radović.
Irena Radović, izvršna direktorica
Prva je žena na čelu Investiciono-razvojnog fonda, kao i prva i jedina žena članica Odbora direktora IRF-a od osnivanja. Diplomirala je na Ekonomskom fakultetu u oblasti međunarodne ekonomije i biznisa, a magistrirala međunarodne odnose na Univerzitetu Kembridž u Velikoj Britaniji 2002. godine. Magistraturu ekonomskih nauka stekla je na Konzorcijumu za istraživanja i obrazovanje u primijenjenoj ekonomiji (CORIPE) u Italiji, 2003. godine. Doktor je ekonomskih nauka s akademskim iskustvom u oblastima međunarodne ekonomije, globalizacije svjetske privrede i monetarne ekonomije EU. Od 2003. godine vodila je Kancelariju Velike Britanije u Crnoj Gori, a nakon proglašenja nezavisnosti obavljala je dužnost zamjenice ambasadora Velike Britanije u Crnoj Gori, sve do specijalizacije na Univerzitetu Oksford 2007. godine. Vraća se u crnogorsku diplomatiju kao zamjenica ministra inostranih poslova, jula 2007. godine. Dužnost ambasadorke Crne Gore u Francuskoj, Monaku i Andori obavljala je od 2010. do 2015. godine. Bila je istovremeno i ambasadorka pri UNESCO-u, članica Izvršnog odbora UNESCO-a i potpredsjednica Generalne konferencije UNESCO-a. Bila je specijalna izaslanica predsjednika Crne Gore u Stalnom savjetu Međunarodne organizacije za frankofoniju (OIF).
Potom je imenovana za prvu ženu viceguvernerku Centralne banke (CBCG) i jedinu ženu članicu osmočlanog Savjeta CBCG.
U aprilu 2014. dodijeljena joj je u Parizu zlatna medalja i povelja Univerzalne lige za javno dobro. Princ Albert II od Monaka odlikovao je iste godine Ordenom Viteza reda Svetog Karla, najprestižnijim redom odlikovanja koje dodjeljuje Knjaževina Monako, ispred reda Grimaldi, zaslužnim pojedincima i državama. Takođe je 2022. godine, odlukom predsjednika Francuske Republike, odlikovana Ordenom Legije časti. To najprestižnije francusko odlikovanje dodijeljeno je prvi put na teritoriji nezavisne Crne Gore.
Govori engleski, francuski i italijanski jezik, a služi se španskim, njemačkim i albanskim.
Ana Cmiljanić, rukovoditeljka službe za planiranje, analizu, izvještavanje i međunarodnu saradnju
Ana ima bogatu karijeru u oblasti planiranja i kontrole, kao i međunarodne saradnje. Nakon njenog karijernog puta u privatnom sektoru, 2017. godine se pridružila timu IRF-a. Ana je, između ostalog, zadužena za komunikaciju sa međunarodnim finansijskim institucijama i razvojnim bankama – EIB, AFD, CEB i drugim međunarodnim organizacijama i aktivno učestvuje u obezbjeđivanju kreditnih međunarodnih sredstava za razvojne projekte, najranjivije ciljne grupe, opštine, kao i za zelene projekte.
„IRF je za mene bio jedno potpuno novo iskustvo. Pronašla sam se u misiji naše institucije i svoje lične vrijednosti, znanje, dugogodišnje iskustvo iz privatnog sektora utkala sam u tada za mene jednu potpuno novu priču“, kaže Ana, koja i nakon toliko godina i dalje uživa u ovom poslu koji je usmjeren ka kreditiranju, razvoju malog i srednjeg biznisa i crnogorske privrede.
Ono što je posebno motiviše i raduje je to što je kroz razmjenu iskustava sa drugim finansijskim institucijama, razvojnim bankama, u prilici da se upozna sa globalnim i praksama i standardima EU koje IRF proaktivno prenosi u Crnu Goru.
„Svaki put kad podržite neki projekat koji doprinosi razvoju Crne Gore, ali i većem broju žena na upravljačkim pozicijama, koji vodi računa o zaštiti životne sredine, osjećate da ste dio jednog važnog procesa koji na duge staze trasira razvoj crnogorske ekonomije. Za mene je zadovoljstvo da pratim male i srednje biznise kako rastu, žene koje su pokrenule svoje biznise zahvaljujući našim sredstvima i to mi je najveći motiv za dalji rad i razvoj u kojem učestvujem sa IRF timom“, zaključuje Ana.
Jelena Strugar, rukovoditeljka službe za finansije, računovodstvo i finansijska sredstva
Jelena ima dugogodišnje iskustvo u privatnom sektoru u oblasti finansija i računovodstva. U IRF-u je od 2010. godine, gdje uspješno upravlja poslovima računovodstva i finansija. Zbog njenih rezultata i izuzetne posvećenosti, menadžment IRF-a je 2021. godine proglasio za „Zaposlenu godine“. Jelena ističe da IRF doživljava kao svoju kuću, učestvovala je u postavljanju insitucije i svjedočila rastu organizacije od njenog osnivanja. Posebno je raduje što posljednjih godina IRF puno radi na transparentnosti, međunarodnom pozicioniranju ispred države Crne Gore u svojstvu državne razvojne institucije, uz akcenat koji je značajno više na projektima koji su usmjereni na osnaživanje žena, mladih, uvođenje ESG standarda i uopšte savremenih korporativnih alata u upravljanju.
„IRF je tokom godina postao jedna od ključnih finansijskih instutucija i agent razvoja kako crnogorske privrede, tako i najranjivijih grupa. Za mene je privilegija biti dio tih promjena i procesa, te članicom IRF tima i sa moje pozicije doprinositi realizaciji naših planova“, kaže Jelena.
Bonus video:
