Za 11 mjeseci ove godine u Crnoj Gori registrovano je 46 novih HIV pozitivnih slučajeva, od kojih je 16 sa već potvrđenom infekcijom iz inostranstva, koji su uz regulisan status boravka nastavili da primaju terapiju u našoj zemlji.
To su “Vijestima” kazali iz Instituta za javno zdravlje (IJZ), povodom Svjetskog dana borbe protiv AIDS-a, koji se u svijetu obilježava 1. decembra. U istom periodu prošle godine u IJZ su registrovana 32 nova slučaja HIV-a.
Iz IJZ ističu da je prvi slučaj HIV infekcije registrovan 1989. godine i da se od tada svake godine povećava broj novoregistrovanih slučajeva. Izuzetak su, tvrde, godine Covid pandemije kada je došlo do smanjenja broja registrovanih HIV pozitivnih osoba.
“Od početka epidemije 1989. godine, do kraja 2022. godine, registrovana je ukupno 371 osoba inficirana HIV-om (uključujući i osobe sa regulisanim statusom boravka koji se prvi put registruju u našem sistemu a imaju dijagnostikovanu HIV infekciju i nastavljaju terapiju u našoj zemlji). U istom periodu 67 osoba je umrlo od AIDS-a”, naglašavaju iz IJZ.
Često suočeni i sa nestašicom terapije
Predsjednik Crnogorske fondacije za HIV i virusne hepatitise Boris Vuksanović za “Vijesti” kaže da je 2023. godina bila izazovna po pitanju dostupnosti terapije.
Pojašnjava da su pacijenti početkom godine na kratak period ostali bez terapije, dok je u oktobru njih 25 tokom tri sedmice ostalo bez lijeka Trivacy koji se koristi za liječenje HIV infekcije otporne na druge medikamente.
Vuksanović ističe i da je nedavno, za oko pet pacijenata takođe nedostajala terapija u periodu od sedam dana.
“Trenutno ljekova ima za sve, ali nas ovakve situacije vraćaju korak unazad”, kaže Vuksanović i pojašnjava da su od nadležne institucije uvijek dobijali obrazloženje da je razlog nestašice “tehničke prirode”.
Dijagnoze često nisu zaštićene
HIV pozitivni pacijenti, ali i osobe sa AIDS-om, i dalje su suočeni sa stigmom i diskriminacijom, smatraju u Crnogorskoj fondaciji za HIV i virusne hepatitise.
“Nažalost, stigma i diskriminacija i dalje postoje i najizraženiji su upravo u zdravstvenom sistemu”, ocijenio je Vuksanović.
On kaže da su uradili analizu zakona i da su neophodne intervencije u informacionom zdravstvenom sistemu.
“Kroz informacioni sistem, ukucavanjem Jedinstvenog matičnog broja građanina (JMBG), svako može da otvori zdravstveni karton i vidi dijagnozu HIV pozitivnog pacijenta, što samo produbljuje stigmu i diskriminaciju”, poručuje Vuksanović i objašnjava da dijagnoze pacijenata nijesu zaštićene ni u drugim situacijama, kao što su apliciranje za kredit ili zaposlenje.
Govoreći o dostupnosti zdravstvenih usluga, Vuksanović smatra da i HIV pozitivne i AIDS osobe imaju problem kao i mnogi drugi građani sa zakazivanjem specijalističkih pregleda i dugim čekanjem na određene procedure. Iz Fondacije predlažu da ova kategorija pacijenata u određenim slučajevima ima prednost prilikom zakazivanja.
Vuksanović ističe i da postoji sinergija i odlična komunikacija Fondacije i IJZ.
Poručuje, međutim, da u Crnoj Gori, za razliku od razvijenih zemalja, niko ne vodi računa o starim osobama koje imaju HIV i da bi nadležne institucije u narednom periodu trebalo da rade na unapređenju te oblasti.
Najviše testiranih u decembru
Evropska nedjelja testiranja na HIV i hepatitis u Crnoj Gori se obilježava godinama, a iz IJZ kažu da se te aktivnosti obično nastavljaju i tokom decembra. Pojašnjavaju da još nemaju precizne podatke o tome koliko se osoba od 20. do 27. novembra testiralo na HIV i hepatitise u IJZ i domovima zdravlja Bar, Berane, Bijelo Polje, Nikšić, Kotor, Pljevlja i Herceg Novi u okviru kojih rade savjetovališta za HIV.
“Još uvijek se prikupljaju podaci, ali ono što možemo reći je da je odaziv očekivan, u skladu sa iskustvom iz prethodnih godina. Obično se interesovanje za testiranjem poveća tokom decembra, nakon što se u javnosti i medijima više govori na temu HIV infekcije i više promoviše značaj testiranja”, ističu iz IJZ.
Testiranja na HIV, hepatitis B i hepatitis C je besplatno, nije potreban uput, koriste se brzi testovi i rezultati su gotovi za najviše 30 minuta.
Na primorju i u Podgorici 82 odsto pozitivnih
Iz IJZ su ranije kazali da se najveći broj HIV infekcija dijagnostikuje u uzrastu od 20 do 39 godina, a značajno veći broj inficiranih su muškog pola.
“Najčešći put prenosa infekcije (88 odsto slučajeva) je preko nezaštićenog seksualnog odnosa”, upozorili su.
Iz IJZ-a su kazali da je najveći broj registrovanih u Podgorici, 44 odsto, i u primorskoj regiji, 38 odsto.
Kako se HIV (ne) prenosi
Virus HIV se prenosi nezaštićenim seksualnim odnosom sa inficiranom osobom, kontaktom sa inficiranom krvlju i sa inficirane majke na dijete tokom trudnoće, porođaja i dojenja, pojašnjavaju iz IJZ.
“Rizik za prenos HIV-a povećava se stupanjem u rizične seksualne odnose (sa nepoznatim osobama, pod dejstvom alkohola i droga, mijenjanjem više seksualnih partnera/partnerki, nekorištenjem kondoma), kao i upotrebom nesterilnog pribora za injektiranje droga. HIV se ne prenosi uobičajenim socijalnim kontaktom, rukovanjem, zagrljajem, poljupcem, kašljanjem i kijanjem, boravkom u istoj prostorij, korišćenjem zajedničkih predmeta za rad”, navodi se na sajtu te ustanove.
HIV se ne prenosi preko hrane koju je spremila inficirana osoba, preko javnih bazena i toaleta, kao ni ubodom komarca.
Bonus video:
