Veličina Crne Gore omogućava da Zavod za sportsku medicinu, kad jednom počne sa radom, usluge nudi kroz organizovanje mobilnih timova, čime bi se pokrile potrebe svih na teritoriji države.
To je, pored ostalog, “Vijestima” rekao Marko Begović, univerzitetski profesor u Norveškoj, komentarišući tekst Strategije razvoja sporta za period od 2024. do 2028. godine, koju je Vlada usvojila početkom avgusta.
Begović je kazao i da bi, u to što bi igrao ulogu kad je u pitanju utvrđivanje zdravstvene sposobnosti sportista i sportskih radnika, Zavod ključnu ulogu igrao u procesu izrade nastavnog plana i programa za učenike osnovnih i srednjih škola.
Ipak, prema njegovim riječima, na način kako je to opisano u Strategiji, to nije moguće realizovati, “osim u obliku Potemkinovih sela”.
Osnivanje Zavoda za sportsku medicinu predviđeno je bilo Zakonom o sportu iz 2018. godine. Šest godina kasnije, Zavod još nema prostor, ni opremu.
“Strategijom je prepoznata potreba da je neophodno obezbijediti adekvatan prostor i opremu za rad Zavoda, kao i osigurati dovoljan broj medicinskog i drugog osoblja kako bi se pružila kvalitetna zdravstvena zaštita sportistkinjama i sportistima”, piše, pored ostalog, u dokumentu koji je Vlada usvojila 1. avgusta.
“Dokumentu nije prethodilo valjano istraživanje”
Komentarišući to što država iznova u javnim politikama tretira pitanje Zavoda, Begović je kazao da strategiji, u kojoj se Zavod pominje, nije prethodilo adekvatno istraživanje, kao i da “obiluje brojnim kontradiktornostima”.
“Prije svega, karakter, struktura i ishodi, tj. strateški/operativni ciljevi i povezane mjere koncipirani su bez sprovođenja adekvatnih istraživačkih radnji. Prethodno ne bi trebalo da čudi, jer se radi o svojevrsnom recikliranom tekstu u odnosu na jedinu referencu Nenada Đurđevića iz 2007. godine, čiji se rad dominantno odnosi na sistem sporta u Republici Srbiji, dok je sadržaj strategije veoma sličan sličnom Strategiji razvoja sporta u Republici Srbiji 2009-2013 Ministarstva omladine i sporta”, rekao je Begović.
S druge strane, kako je dodao, slični poduhvati u razvijenim sistemima poput norveškog, engleskog ili kosovskog, kao sistema iz komšiluka, “zbog zahtjevnosti istraživačkih procedura traju godinama”.
“Zato ne smije čuditi da ova nedavno usvojena javna politika u oblasti sporta obiluje brojnim kontradiktornostima, posebno onih strukturalnih, jer se, primjera radi, ne razumije suštinska razlika između Nacionalne antidoping organizacije i agencije, tj. kompetencija i nadležnosti. Tako je i u odnosu na Zavod za sport ili Zavod za sportsku medicinu, jer se oba nespretno nalaze u ovom tekstu. Pokušava se kopirati model iz Republike Srbije, koji je imajući u vidu domaće slabosti, posebno institucionalnog i kadrovskog okvira nije moguće realizovati, sem u obliku Potemkinovih sela”, kazao je on.
Prema njegovim riječima, u Crnoj Gori je, pa i u sistemu sporta, prisutan “nedostatak stručnog i naučno utemeljenog pristupa u planiranju, programiranju i realizaciji javnih politika, posebno onih koji se tiču zdravstvene zaštite”.
“Takođe, dešava da se sportisti koji imaju problem sa dopingom nađu na velikim takmičenjima i bivaju suspendovani. Ono što je istraživanjima objavljenim za prestižni Routledge, nedvosmisleno utvrđeno jeste da je prvenstveno usmjeriti pažnju na učesnički sport. Šta to znači? Ukratko, fokus na razvoj školskog i rekreativnog sporta”, rekao je on.
Politici nije mjesto u sportu
Kako je dodao, nužna je depolitizacija u sportsko-upravljačkoj strukturi.
“Rezultatski deficit crnogorskog takmičarskog sporta koji je u sistemskog smislu prilično zapušten, ukazuje na nužnost depolitizacije sportsko-upravljačke strukture koja je zagušena klijentelizmom i nepotizmom. O kakvom problemu se radi, najbolje svjedoči stanje našeg najtrofejnijeg klub, Ženskog rukometnog kluba ‘Budućnost’, ali ne samo njega, nego većine klubova čija odgovorna lica godinama izbjegavaju obaveze prema sportistima, sportskim radnicima, ali i državi Crnoj Gori u smislu redovnog izmirenja poreskih obaveza i doprinosa”, kazao je on.
Zato je, prema riječima Begovića, pored depolitizacije, “neophodno profesionalizovati administrativno-ekspertski kadar”.
“Kako u organima državne i lokalne uprave nadležnih zaoblast sporta, tako i uspostavljanja neophodnih standarda za sportske organizacije. Prethodno izloženo predstavlja pretpostavke funkcionalni sportsko-dijagnostički centar, ili Zavod za medicinu sporta (što odgovarajući naziv u odnosu na postavku zdravstvenog sistem Crne Gore), koji bi bio uspostavljen u hibridnom režimu, uključujući relevantne zdravstvene (medicina rada) i naučno-istraživačke institucije, kako bi se zaokružio sistem sporta”, kazao je Begović.
Đaci, sportisti, rekreativci...
U odnosu na strateške prioritete, kako je dodao, “a polazeći od poražavajućih podataka Instituta za javno zdravlje o stanju školske populacije, Zavod za medicinu sporta bi bio igrao ključnu ulogu u procesu izrade nastavnog plana i programa za učenike osnovnih i srednjih škola, u odnosu na primjenu savremenih programa testiranja”.
Druga uloga se, kako je rekao, odnosi na utvrđivanje zdravstvene sposobnosti sportista i sportskih radnika; stanje pripremljenosti sportistkinja i sportista; stručna asistencija u procesu planiranja, praćenja i korekcije trenažnog procesa; sistem identifikacije talenata (TID), kao neizostavnog segmenta planiranja i programiranja u sistemu takmičarskog sporta.
Usluge iz oblasti sportske medicine, sportisti - amateri, rekreativci i profesionalci, mogu da dobiju kod privatnika ili u okviru domova zdravlja. Iz podgoričkog, gdje na jednoj lokaciji ordinira jedan doktor i jedna medicinska sestra, ranije su “Vijestima” rekli da njihove usluge nisu dovoljne i da bi budući Zavod za sportsku medicinu pružao više.
Begović je “Vijestima” rekao da je postojeći okvir “nedostatan, kako za učesnički (školski i rekreativni), tako i za takmičarski sport”.
“I nije ga potrebno detaljno komentarisati. Jednostavno, radi se o zapuštenoj oblasti koja zahtijeva korjenite promjene. Ono što je važno jeste da rješenje poput Zavoda za medicinu sporta ne bude centralizovano, već opremljeno mobilnim timovima, kako bi se pokrila teritorija Crne Gore, što je imajući u vidu naše gabarite veoma izvodljivo”, rekao je on.
Bonus video:
