U državnim institucijama Crne Gore ne postoji istinska spremnost da prihvate promjene i primjenu digitalnih rješenja. Zbog malog broja potpuno razvijenih digitalnih servisa državnih oragana, značajan je broj aktivnosti koje se i dalje realizuju na tradicionalan način, što dovodi do dugotrajnih procedura i zastoja u realizaciji.
To se, pored ostalog, navodi u “Bijeloj knjizi - Investiciona klima u Crnoj Gori 2024”, koju je nedavno objavio Savjet stranih investitora.
Publikacija, kako navode autori, sagledava poslovnu klimu, oslikava stvarne potrebe i prepreke s kojima se investitori suočavaju, te pruža jasne smjernice za dalji razvoj i napredak.
U poglavlju koje se odnosi na digitalizaciju javne uprave, stoji da indeks “digitalizacija javnih usluga” već drugu godinu zaredom bilježi blagi rast, da je sa nivoa 4,8 u 2022. godini, ove godine ocijenjen sa pet, ali da je, uprkos pozitivnom trendu ipak “neophodno uložiti dodatni napor u razvoj digitalizacije javnih usluga”.
“Na taj način, u značajnoj mjeri se može unaprijediti, ubrzati i kreirati transparentniji poslovni ambijent”.
Autori dodaju i da, iako ocjena samog indeksa raste, ako se posmatraju ocjene pojedinih faktora koji utiču na njegov razvoj, “jasno je da postoji značajan prostor za dalji napredak”.
“Svi faktori koji utiču na ocjenu indeksa su izuzetno nisko ocijenjeni, pa tako nijedna ocjena ne prelazi pet. Administrativni kapaciteti državnih institucija ocijenjeni su sa 4, što ukazuje da neophodnost unapređenja. Visok nivo sajber bezbjednosti predstavlja prioritet u svakodnevici savremenog svijeta. Na bazi svojih iskustava, ispitanici su sa 4,2 ocijenili ovaj segment u Crnoj Gori. Dalje, dostupnost digitalnih usluga je ocijenjena sa 4,4, a najveću ocjenu, međutim i dalje izuzetno nisku, od 4,8, dobio je regulatorni okvir za oblast digitalizacije”, piše u “Bijeloj knjizi”.
Kroz istraživanje, autori su prepoznali nekoliko glavnih nedostataka i izazova u oblasti digitalizacije javne uprave.
Tako navode da državne institucije nemaju dovoljno razvijenu digitalnu infrastrukturu, da se u taj razvoj ne ulaže dovoljno, a da veliki izazov predstavlja i nepovezanost institucija i njihovih baza podataka.
“Nepostojanje istinske spremnosti državnih institucija da prihvate promjene i implementaciju digitalnih rješenja, koja bi značajno ubrzala sve procese, smanjila mogućnost nepoštovanja i/ili selektivnog poštovanja zakonske regulative, te unaprijedila efikasnost rada državnih organa”, još je jedan od glavnih nedostataka i izazova u oblastu javne uprave koji je prepoznat u “Bijeloj knjizi”.
Dodatno, nedovoljno razvijena infrastuktura predstavlja veliki rizik od sajber napada, nedostaju i vještine i kadrovi u državnim institucijama, koji bi mogli da unaprijede tu oblast.
“Veoma mali broj potpuno razvijenih digitalnih servisa državnih organa uslovljava da značajan broj aktivnosti mora biti realizovan na tradicionalan način (štampana dokumentacija), što dovodi do dugotrajnih procedura i zastoja u realizaciji”, piše u “Bijeloj knjizi”.
U publikaciji Savjeta stranih investitora kao sektor koji ostvaruje najbolje rezultate posljednjih nekoliko godina, ocijenjen je sektor Telekomunikacija i ICT-ja.
Kako navode, od 2019. godine taj sektor kontinuirano bilježi ocjene iznad 7, ali sugeriše i da, iako u odnosu na druge sektore ima visoku ocjenu, ne bilježi i značajnije pozitivne promjene:
“Nakon pada od 0,5 poena u 2022. godini, indeks ovog sektora ostaje nepromijenjen, postigavši ocjenu 7,2 u 2024. godini, isto kao i prethodne dvije godine. Prikazani trogodišnji kontinuitet ukazuje na stabilnost i otpornost sektora na negativne uticaje u posmatranom periodu. S druge strane, stagnacija u ocjenama treću godinu zaredom sugeriše da, uprkos visokim ocjenama u poređenju s drugim sektorima, nije došlo do značajnijih pozitivnih promjena. U narednom periodu, posebnu pažnju treba posvetiti regulatornom okviru i efikasnosti administracije”.
Članice koje posluju u sektoru Telekomunikacija i ICT ocijenile su ga sa 7,3, što je, navodi se u “Bijeloj knjizi”, ista ocjena kao i 2023. godine:
“Ako analiziramo pojedinačne faktore koji određuju ocjenu sektora Telekomunikacija i ICT-ja, članice su sa 6,1 najniže ocijenile regulatorni (zakonski) okvir i njegovu primjenu od strane nadležnih institucija. Ocjena od 6,1 je za 0,3 poena niža u odnosu na 2023. godinu. Poslovna infrastruktura, poput pokrivenosti mrežom, ocijenjena je sa 6,4, dok je prošle godine ta ocjena iznosila 5,9”, piše u “Bijeloj knjizi” i dodaje se da je administracija za ICT usluge, koja uključuje sve administrativne procedure potrebne za poslovanje u sektoru ili sa njim, dobila ocjenu 6,5.
Kao ključni izazovi koji utiču na stanje u tom sektoru navode se neophodna digitalizacija javne uprave, kroz dostupnost online servisa.
“Koji bi ubrzali poslovne operacije i ispunjenje birokratskih obaveza prema nadležnim i ostalim institucijama. Dalji razvoj ICT infrastrukture, kako od strane države, tako i privatnog sektora, uz dodatna ulaganja i praćenje savremenih ICT rješenja”, navodi se u dokumentu.
Kao i u slučaju digitalizacije javne uprave, i ovdje je jedan od izazova navedena nedovoljno razvijena sajber bezbjednost.
Članice koje posluju u sektoru Telekomunikacija i ICT naveli su da je u toj oblasti potrebna dalja standardizacija koda za QR plaćanja, da je neophodno unaprjediti kvalitet IT obuka, i oni koje organizuju privatni obrazovni provajderi, i one koje organizuje država.
“Uključujući unapređenje kadrova u ICT sektoru, posebno u dijelu tehničkih zahtjeva telekomunikacionih operatera”, stoji u “Bijeloj knjizi”.
Kako se dodaje, u odnosu na EU, “veoma visoki su troškovi za telekomunikacione operatere”, što uključuje sve takse koje se plaćaju državnim i lokalnim organima, kao i one specifične, poput takse za filmsku industriju.
Kao problem navode i neunificirane procedure za izdavanje dozvola za IT infrastrukturne objekte...
Publikaciju “Bijela knjiga - investiciona klima u Crnoj Gori” Savjet stranih investitora objavljuje već više od deset godina. Publikacija izlazi jednom godišnje.
Bonus video:
