Rasterećenje poslovnog ambijenta u svim segmentima i preventivan inspekcijski nadzor ključne su preporuke Unije poslodavaca (UPCG) za suzbijanje neformalne ekonomije u Crnoj Gori. Šef sektora za ekonomska pitanja UPCG, Ana Rašović, kazala je da inspekcijski nadzor treba da bude preventivan, a ne represivan, kao i da doprinese olakšanju poslovanja, umjesto da se svodi samo na puko kažnjavanje preduzeća.
„Inspekcijski nadzor često se obavlja nedosljedno i samo nad registrovanim preduzećima, tako da njihovo djelovanje često ide u pravcu naplate što više kazni, kako bi se amortizovao postojeći poreski dug“, rekla je Rašović na predstavljanju novog strateškog dokumenta UPCG, pod nazivom Neformalna ekonomija u Crnoj Gori.
Ona je navela da je jedan od ključnih faktora pojave neformalne ekonomije slaba vladavina prava, odnosno problematična, nedosljedna i selektivna primjena zakona u praksi.
„Regulatoni okvir je nepredvidiv jer se zakoni često mijenjaju, što ima negativan uticaj na preduzeća, koja nemaju osjećaj stabilnosti i sigurnosti za poslovanje. U takvom okruženju teško se može očekivati prelazak preduzeća iz neformalnog u formalni oblik poslovanja“, kazala je Rašović.
Neformalnu ekonomiju, prema njenim riječima, podstiču i visoke dažbine na zarade, odnosno metodologija obračuna poreza i doprinosa na neto plate u Crnoj Gori, kao i neadekvatni izvori finansiranja, s obzirom na to da se veliki broj preduzeća bori sa prezaduženošću, nemogućnošću naplate potraživanja i nelikvidnošću. Na izradi dokumenta UPCG radio je i ekonomski analitičar, Vasilije Kostić, koji smatra da je neophodno stvarati stimulativni poslovni ambijent, kako bi se destimulisala neformalna ekonomija i izbjeglo „guranje“ formalnog poslovanja u neformalno.
Ukoliko su nameti za biznis primjereni njegovoj snazi i nivou, onda nema motivacije za one koji se njime bave da ih izbjegavaju, jer je neracionalno da rizikuju sukob sa krivičnim zakonodavstvom“, kazao je Kostić. On je saopštio da neformalnu sferu poslovanja generišu neadekvatan ambijent i visoki fiskaliteti, zbog čega je ključno izbjegavanje podsticanja opterećenja biznisu.
„Ključno je da, ako ne postoje podsticaji u opterećenju biznisa da ide u nelegalnu sferu, najvećim dijelom se to neće ni desiti. Visokim opterećinjima se formalni biznis gura u neformalni, zbog čega je neophodno stvaranje stimulativnog poslovnog ambijenta“, naveo je Kostić. On tvrdi da interes države nije da poništi „sivu sferu“, već da je prevede u formalnu, jer se na taj način širi prostor za ubiranje fiskaliteta.
Kostić je saopštio da su dominantni oblici ispoljavanja neformalne ekonomije u Crnoj Gori rad van formalne sfere, odnosno van zakona i zakonskih aranžmana. „Dio takve aktivnosti može biti u sivoj, a dio u legalnoj zoni. U dijelu zapošljavanja, postoji ono što zovemo rad na crno, ali i u formalnom sektoru postoji dio nelegalne sfere, koji podrazumijeva prijavljivanje, odnosno neprijavljivanje jednog dijela zarade“, rekao je Kostić. On je naveo da se su predmet inspekcijske kontrole uglavnom oni koji legalno posluju, što za njih nije stimulativno. „Ukoliko su oni koji poštuju zakone i legalno posluju predmet stalne inspekcije, postavlja se pitanje koliko je to stimulativno za formalnu sferu. Takav odnos prije može biti inicijalna kapisla za seljenje formalne u neformalnu sferu, a ne obrnuto“, poručio je Kostić.
On je dodao da je siva ekonomija prisutna u svim ekonomijama, pa i u najrazvijeniijim, ali da je neophodno svesti tu pojavu na prihvatljivu mjeru, kako ne bi generisala tržišne deformacije. Kostić je saopštio da je dominantno mišljenje da neformalna ekonomija predstavlja značajnu barijeru ukupnog društveno-ekonomskog razvoja, ali da postoji koncept gledanja prema kojem ona služi za ublažavanje socijalnih tenzija, odnosno ventil mogućim socijalnim naprezanjima. On smatra da se treba paziti takvog definisanja, jer bi se došlo do zaključka da je dobro baviti se sivom ekonomijom. Generalni sekretar UPCG, Suzana Radulović, kazala je da je neformalna ekonomija pojava koja je štetna po sve segmente društva i čije eliminisanje zahtijeva udruženu akciju Vlade, privrede i građana. „Stanje je alarmantno i jedini način da država dođe do prijeko potrebnih budžetskih sredstava, a da se postojećim preduzećima smanje fiskaliteti kojima je opterećeno njihovo poslovanje, jeste povećanje kruga poreskih obveznika. To znači uključivanje u regularne tokove svih onih koji rade van regula“, poručila je Radulović.
Ona je dodala da neformalna ekonomija predstavlja nelojalnu konkurenciju svim preduzećima u Crnoj Gori koja regularno posluju, ali i veliki problem za državu, koja ostaje bez ogromnog potencijala za ubiranje poreza. Nelojalna konkurencija, prema riječima Radulović, predstavlja problem i za one koji rade u toj zoni, jer ostaju uskraćeni za pravi iznos zarada, ali i uplatu doprinosa.
Ona je saopštila da pojavi neformalne ekonomije doprinosi slaba vladavina prava, neadekvatan regulatorni okvir, nedovoljno efikasno i efektivno sprovođene politika i zakona, kao i relativno visoki troškovi poslovanja. Radulović je navela i da izrada novog strateškog dolumenta UPCG predstavlja nastavak saradnje sa Međunarodnom organizacijom rada (MOR), i da je bazirana na ranije objavljenim dokumentima UPCG – Stvaranje ambijenta za održivi rast preduzeća i Pet ubica biznisa.
Bonus video:
