Evropska komisija (EK) smatra da su državne subvencije Kombinatu aluminijuma (KAP) „pitanje za ozbiljnu zabrinutost“, jer kompanija gomila gubitke, visoko je zadužena što predstavlja rizik za javne finansije.
U Izvještaju o napretku Crne Gore u evropskim integracijama (Progress Report 2013), objavljenom juče na sajtu Evropske komisije, ukazuje se na Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SPP), prema kojem svaka državna pomoć mora biti privremena i popraćena kompenzatornim mjerama i planom restrukturiranja koji osigurava dugoročnu održivost kompanije.
Vlada novcem poreskih obveznika godinama pomaže KAP izdvajanjima iz inače opustošene državne kase, a ta investicija se ne vraća. Zbog toga u EK smatraju da je budućnost aluminijske industrije, koja čini više od 40 odsto ukupnog izvoza Crne Gore, i dalje neizvjesna.
„Kompanija je u stečaju, a plan restrukturiranja, ako bude prihvaćen, uvijek će zahtijevati znatna ulaganja i subvencije“, upozorava se u Izvještaju, podsjećajući da se pravila iz potpisanog SPP, vezano i za restrukturiranje i državnu pomoć, moraju poštovati.
KAP je u bankrotu, a prema mišljenju EK, održava se značajnim državnim subvencijama, što nije dozvoljeno pravilima evropskog zakonodavstva o konkurenciji i državnoj pomoći. Crna Gora se već obavezala da će poštovati evropsko pravo o državnoj pomoći Sporazumom o stabilizaciji i pridruživanju, a prije pregovora, moraće formalno da ih ugradi u svoje zakonodavstvo.
EK upozorava da je Vlada, nakon uvođenja stečaja, na sebe preuzela dio dugova KAP-a u ukupnom iznosu od oko tri odsto BDP-a (102 miliona plus kamate za ranije izdate garancije).
Glavni ekonomski problemi Crne Gore su, osim KAP-a, nestabilna fiskalna održivost, slaba spoljna pozicija i rastući javni dug. EK prepoznaje da se struktura industrijskog sektora mijenja od aluminijske prema energetskoj te da se ukupna ekonomska struktura pomjera prema uslugama.
U Izvještaju se navode i cifre koje pokazuju da je crnogorski budžet u teškoj krizi, uprkos, kako se ističe, naporima za fiskalnu konsolidaciju.
„Vlada je suočena sa teškoćama u ispunjavanju budžetskih ciljeva. Budžetski deficit je u 2012. godini ostao visok, na 5,6 odsto bruto domaćeg proizvoda (BDP), značajno više od zadatog cilja od 2,4 odsto. To reflektuje slabiji rast od očekivanog, uz aktivaciju državnih garancija i prikupljenih poreza“, navodi se u Izvještaju.
Zabrinjavajući je i nivo opšte budžetske potrošnje koja je porasla sa 45 odsto iz 2011. na 47 odsto u 2012. godini, što je značajno odstupanje od projektovanih 41 odsto.
„Socijalna izdavanja blago su povećana (0,7 odsto) zbog povećanja beneficija za vojne penzije, dok su bruto zarade u javnom sektoru neznatno povećane“, zapaža EK.
U prvoj polovini 2013, Vlada je, kako registruje EK, sprovodila fiskalnu konsolidaciju kroz set novih mjera, uključujući zamrzavanje rasta penzija i uvođenje limita na rast zarada u javnim preduzećima i članovima parlamenta.
„Mjere za prihode podrazumijevalo je povećanje poreza na lične dohotke sa 9 odsto na 15 odsto za zarade iznad državnog prosjeka, kao i povećanje opšte stope poreza na dodatu vrijednost (PDV). Ukupni prihodi budžeta u prvoj polovini godine porasli su 5,3 odsto u odnosu na isti period prošle godine, podržani ubrzanim ekonomskim aktivnostima, višim poreskim stopama, efikasnijom naplatom, dok su mjere štednje smanjile potrošnju za 5,2 odsto na godišnjem nivou“, navodi se u Izvještaju i dodaje da je crnogorska ekonomija ove godine izašla iz recesije, gdje je završila 2012. godine.
Sve manje novca u budžetu
Izlazak iz recesije desio se zbog solidnog turizma, direktnih stranih investicija i rasta izvoza struje, ocjenjuje EK.
Kao rezultat Vladinih mjera, EK navodi da je opšti deficit pao na 1,9 odsto BDP-a, u odnosu na 3,9 odsto koliko je iznosio godinu ranije.
„Sve u svemu, fiskalni rizici ostaju visoki. Fiskalna pozicija suočava se sa izazovima značajnih potencijalnih obaveza i rastućim dugom“, upozorava EK.
Podsjeća se da je u 2012. javni dug porastao na 54 odsto BDP-a (dug države i javnih preduzeća), vanjska zaduženost je povećana 22 odsto čime je dostigla tri četvrtine ukupnog duga.
„Državne garancije su narasle za dodatnih 12 odsto BDP-a na kraju 2012. godine a državni dug je povećan na 52,2 odsto u avgustu, nakon aktiviranja državnih garancija na kredite KAP-a. S obzirom na plitkoću domaćeg finansijskog tržišta, Crna Gora se u velikoj mjeri oslanja na strane izvore za finansiranje svog duga“, navodi se u Izvještaju i dodaje da se postojeće potrebe povećavaju, zajedno sa rizicima povezanim sa zavisnošću od stranih investitora.
Ovo pokazuje da je EK koristila stare statističke podatke jer je Monstat krajem septembra saopštio nove prema kojima je državni dug na kraju 2012. bio 54 odsto BDP-a a do kraja godine bi, i uz predviđeni rast ekonomije od 2,5 odsto, dostigao 58 odsto BDP-a.
EK konstatuje da je Crna Gora u proteklih godinu ostvarila vidljivi napredak u segmentima javnih nabavki, prava preduzeća, prava intelektualne svojine, informacionom društvu i medijima, poreskoj politici, preduzetništvu i industrijskoj politici, te je za ta poglavlja predložila otvaranje pregovora.
Sudski postupci "spori i tegobni"
Sudski postupci, posebno za sprovođenje komercijalnih ugovora, su spori i tegobni, navodi se u Izvještaju o napretku.
„Određeni napredak je napravljen na pojednostavljivanju zakonodavstva i korišćenjem analize uticaja regulative. Nakon uvođenja 'Giljotine propisa' 2012. godine, manje od polovine relevantnih preporuka je ispunjeno“, piše u Izvještaju.
EK podsjeća da je parlament usvojio zakon kojim se racionalizuje broj predmeta u privrednim sporovima, tako što je uveo instrument vansudskog poravnanja.
„Međutim, primjena zakonskih rješenja još nije kompletirana. Katastri su uređeni, ali je modernizacija registara zemljišta još u toku. Poreska administracija rješava sivu ekonomiju uglavnom pojačavanjem nadzora neprijavljenih privrednih aktivnosti“, navodi se u izvještaju i dodaje da je u junu ove godine stupio na snagu zakono o prevenciji sive ekonomije.
Korupcija prepreka razvoju biznisa
I u ovogodišnjem Izvještaju EK navodi da korupcija i slaba vladavina prava predstavljaju prepreku za uspostavljanje povoljne klime za biznis, a razlog za zabrinutost je i nivo loših kredita.
„Put prema fiskalnoj konsolidaciji mora se nastaviti, što podrazumijeva i pojačane napore u naplati poreskih dugova, a problem koji treba riješiti je i rad na crno“, navodi se u Izvještaju.
EK zaključuje da su potrebni dalji napori da se unaprijedi pravni sistem i riješi problem korupcije, sa ciljem unapređenja poslovnog ambijenta.
Galerija
Bonus video:
