Privilegiju da krajem 1992, nakon uvođenja međunarodnih sankcija Saveznoj republici Jugoslaviji (SRJ) u maju te godine, organizuju uvoz naftinih derivata imale su firme bliske režimama u Podgorici i Beogradu, ali sve više i uticajni kriminalni krugovi.
U pisanim dokumentima bivšeg saveznog deviznog inspektorata SRJ iz prvog kvartala 1993. godine u tom biznisu pominju se firme Juventa Vuka Rajkovića, kuma bivšeg premijera i lidera DPS-a Mila Đukanovića, firma KMS Podgorica, sa svojim predstavništvima istoimene firme na Kipru i u Beogradu. U igri je bila i kolašinska firma Iling, koja je, prema zvaničnim podacima iz registra suda, u međuvremenu, otišla u stečaj.
Mreža istraživačkih novinara (OCCRP) objavila je prošle sedmice detalje o sumnjivom poslovanju Prve banke, povlašćenom statusu kod te institucije niza privatnih kompanija Vuka Rajkovića, među kojima posebno mjesto pripada Juventi.
Pojedinci koji su se osmjelili ili zalutali u biznis trgovine naftinim derivatima 1992. godine iz njega su brzo izašli čim je krajem te godine počela serija 10-ak likvidacija, u čitavom regionu. Udjela u poslu imala je srpsko- crnogorska mafija, ali i decenijama moćne albanska i bugarska mafija. Čim su plaćanja koferima novca u trgovini naftnim derivatima regionom postala masovna pojava, počela su ubistva.
“Nabavka naftnih derivata kontrolisana je i umnogome navođena fizički direktno iz Beograda čak i kad se radilo o crnogorskim firmama"
Prema pouzdanim informacijama “Vijesti” neki ljudi koji su se zamjerili tadašnjim vlastima u dvije republike i bili neposlušni time što su uzeli “dio kolača” u ovom poslu, organizovanom očigledno sa visokog nivoa, morali su privremeno, neki čak i zauvijek, da napuste zemlju-bivšu SRJ.
“Nabavka naftnih derivata kontrolisana je i umnogome navođena fizički direktno iz Beograda čak i kad se radilo o crnogorskim firmama - posrednicima bliskim tadašnjem režimu Mila Đukanovića jer je to u tom trenutku bilo najjeftinije”, tvrdi za “Vijesti” jedan od učesnika trgovine gorivom.
Glavni organizator-posrednik posla bila je beogradska firma Jugodrvo, a glavni dobavljač rumunska firma Berkshir.
Izmišljene firme i sumnjive uplate
Prema dokumentima bivšeg deviznog inspektorata često su se u papirima, kao dobavljači, pojavljivale i neke vjerovatno izmišljene firme, povezane sa Jugodrvom, kao što je na primjer firma Mondijal.
Sagovornici i insajderi “Vijesti” tvrde da je taj posao posebno krajem 1992. sve više ugovaran i plaćan kešom bez zvanične evidencije i pisanih tragova u Narodnoj banci Jugoslavije, odnosno, u njenim centralama u Beogradu i Podgorici.
Sagovornici i insajderi “Vijesti” tvrde da je taj posao posebno krajem 1992. sve više ugovaran i plaćan kešom bez zvanične evidencije i pisanih tragova u Narodnoj banci Jugoslavije, odnosno, u njenim centralama u Beogradu i Podgorici
Bivši savezni devizni inspektor Pavle Zelić u dokumentu od 30. marta 1993. godine, pod brojem 3/0-1006/1-93 otkrio je Juventu, privatnu firmu Vuka Rajkovića. Đukanovićevog kuma, koji je na osnovu “usmenog dugovora” sa tadašnjim potpresjednikom Vlade Mihailom Ljesarem poslao dispoziciju za isporuku benzina namijenjenog Direkciji za robne rezerve Crne Gore. U tom dopisu Rajkovića, kako u zapisniku tvrdi Zelić, navedeno je da se benzin uputi na Jugopetrol Kotor-Bijelo Polje-Kruševo gdje je i poslat.
Čudno kako je kum crnogorskog premijera u to doba došao u poziciju da ugovara posao namijenjen Direkciji za robne rezerve kao da u Đukanovićevoj Vladi, u njegovom prvom mandatu, nije bilo dovoljno daktilografa da ostave pisani trag o tome. Radilo se o strateški važnom državnom poslu.
Rajković je u izjavi “Vijestima” ocijenio da posao bio regularan, ali da ga Juventa nikada nije realizovala.
“Od tog posla nisam imao ni centa jer do njegove realizacije nije došlo, što je meni žao”, istakao je Rajković.
Na pitanje “Vijesti” kako je uopšte došao u poziciju da vodi pregovora u ime Vlade, Rajković je objasnio da je bilo “vrijeme sankcija” i da Robne rezerve nijesu mogle lako odraditi taj posao. On je potvrdio da je zbog ovog posla bio “na informativnom razgovoru zato što je ostala prepiska između njega i bivše Direkcije za robne rezerve”.
Inspektor Zelić je, nakon kontrole u beogradskom Jugodrvu, crnogorskom Tužilaštvu podnio krivičnu prijavu protiv N.N. lica iz Vlade Crne Gore iako su glavni cilj njegove istrage bila sumničenja tadašnja dva ministra Savezne vlade Vlajkovića i Mihailovića koji su, na osnovu operativnih podataka MUP-a, već bili uhapšeni. Nikakve, međutim, ubjedljive dokazi za krivicu tih ministara nije pronašao već je utvrdio da su od početka do kraja vukli mnogo „jači i mudriji“ igrači, kako to Zelić priznaje u intervjuu reviji „Istok“ iz maja 1997.
Dokumenti nestali, afera zataškana
„Od više odgovornih radnika iz Jugodrva sam dobio informaciju da su kompletnu „šemu“ inkriminisanih poslova dobili iz Crne Gore. Nikakvih povratnih informacija u vezi sa tom krivičnom prijavom nije bilo iz Tužilaštva Crne Gore, što me je veoma čudilo, jer je slučaj bio krajnje ozbiljan. Tek nakon godinu, neposredno nakon debate u parlamentu Crne Gore, Tužulaštvo mi je dostavilo “očitovanje“ na tu prijavu.
Čitava afera, međutim, pod dosta čudnim okolnostima je zataškana u prvoj polovini 1994. godine
Prijava je „očitovana“ krajnje arogantno, ali neubjedljivo, neargumentovano i pravno neuko, o čemu sam to Tužilaštvo, uz obrazloženje i dokaze obavijestio. Uslijedila je obilna prepiska sa Tužilaštvom Crne Gore, koje je na kraju zatražilo da im dostavim originalna dokumenta. Ta dokumenta sam vratio u MUP pošto sam sačinio zapisnik (osim fotokopija najvažnijih dokumenata koje su u mom predmetu)“, izjavio je tada Zelić.
Čitava afera, međutim, pod dosta čudnim okolnostima je zataškana u prvoj polovini 1994. godine, tako da se inspektor Zelić uzalud potom pismeno obraćao Skupštini Jugoslavije 28. jula 1994, Višem javnom tužilaštvu u Podgorici 8. avgusta 1994, glavnom saveznom deviznom inspektoru 18. avgusta 1994. i 9. septembra 1994. godine, saveznom ministru za finansije 18. oktobra 1994. godine.
Čudno je i što je crnogorsko tužilaštvo tražilo dodatne informacije i originalna dokumenta iz beogradskog MUP-a tek nakon što su ona pod misterioznim okolnostima nestala.
Prema Zelićevićim spisima, sa kojim je upoznato Više javno tužilaštvo u Podgorici 8. avgusta 1994, on je u prijavi naveo “dokument-dokaz da je ovaj posao nepotrebno i neosnovano uključen gospodin Vuk Rajković”.
“Učešće navedenog gospodina u ovom poslu osporavaju republičke robne rezerve (RRR), ali je nepobitno da dokumenti koji dokazuju njegovo učešće u ovom poslu postoje. Uvezeno je gorivo upućeno po njegovoj dispoziciji, a ovakve dispozicije obično daje vlasnik ili krajni korisnik robe što ukazuje na to da je njegova uloga morala biti značajna”, tvrdi Zelić, a izvodi iz njegovih spisa su javno publikovani u aprilu 1995. godine.
Milioni maraka u AMSJ gdje je šefovao Đukanović
Glavna prekretnica u radu bivšeg saveznog deviznog inspektorata bila je Zelićeva kontrola Auto Moto Saveza Jugoslavije (AMSJ) kojim je predsjedavao Milo Đukanović, a sekretar mu bio Vukašin Maraš, koji je kasnije postao treći šef tajne policije nakon smjene stare komunističke vlasti 1989. godine.
Za kontrolu je bio zadužen Pavle Zelić, kao devizni inspektor sa dugogodišnjim iskustvom i nakon tog slučaja brzo stavljen na “crnu listu”, a potom i ekspresno penzionisan. Zelić je tokom kontrole u nekom podrumu AMSJ našao šest ogromnih kartonskih kutija uvezanih selotejpom u kojima je bilo nekoliko miliona maraka u raznim valutama.
Ubrzo je stavljen “na crnu listu”, a njegovu kontrolu u AMSJ završili su drugi inspektori koji nijesu podnosili prijave nadležnim organima
On je 1997. javno izjavio da je postojala osnovana sumnja da su organizatori sumnjivih poslova u aferi Jugodrvo i AMSJ bili povezani, ali zbog opstrukcija u istrazi ta veza nikada nije dokazana.
“Deviza je bilo nekoliko stotina kilograma, bukvalno u “rinfuzi”, i niko u AMSJ nije bio za njih zadužen. Nije bilo evidencije, a radnik koji mi je otključao pokazao mi je papirčić na kome je stajalo da je zadužen za “šest kartonskih kutija”, tvrdio je Zelić. U sličnim slučajevima, bez izuzetka, i po hitnom postupku devize su se oduzimale privremeno pa se naknadno utvrđivalo odakle su poticale.
Zelić je uzalud obavještavao savezno Ministarstvo finansija da mu je onemogućeno brojanje, oduzimanje i dalja kontrola.
Ubrzo je stavljen “na crnu listu”, a njegovu kontrolu u AMSJ završili su drugi inspektori koji nijesu podnosili prijave nadležnim organima.
Galerija
Bonus video:
