Vlada je iz državnog budžeta morala obeštetiti kompaniju KIPS sa 4,5 miliona eura zbog presude Evropskog suda za ljudska prava, ali bi sada mogla pokrenuti postupak da tu štetu nadoknadi od onih koji su je uzrokovali, kazala je “Vijestima” zastupnica Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava u Strazburu, Valentina Pavličić.
Obeštećenje je nakon pravosnažnosti presude iz državnog budžeta isplaćeno u julu 2020, a predmet “KIPS i Drekalović protiv Crne Gore” je pred ovim sudom službeno zatvoren u decembru prošle godine.
Spor je nastao 2004. godine od kada su Opština Podgorica, Agencija za izgradnju Podgorice i tadašnji predsjednik Opštine Miomir Mugoša donijeli više odluka koje su, prema presudi, bile na štetu kompanije KIPS i njenog vlasnika Rista Drekalovića jer su mu onemogućili gradnju poslovnog centra. Sud je konstatovao da su ovim odlukama prekršene norme iz Evropske konvencije koje se odnose na razumni vremenski rok na trajanje upravnog postupka i zaštitu imovine, ali i domaći zakoni.
Obeštećenje države postoji u evropskoj praksi
Pavličić je kazala da je Uredbom o zastupniku Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava propisano da se isplata po osnovu međunarodnopravnih obaveza države vrši iz budžeta.
“Nakon što se izvrši isplata iz državnog budžeta po osnovu presude ili odluke Evropskog suda, pitanje obeštećenja od onih koji su uzrokovali nastalu štetu u unutrašnjim okvirima je nešto što postoji u mnogim evropskim državama”, odgovorila je Pavličić.
Ona je navela da je poučena tom praksom u prethodnim godinama prema Vladi inicirala razmatranje mogućnosti uvođenja principa finansijske odgovornosti.
“Prema toj praksi, nakon što se od strane odgovarajućeg organa Vlade, nadležnog za poslove finansija, po presudi ili odluci Evropskog suda isplati dosuđeni iznos na ime pravičnog zadovoljenja podnosiocu predstavke, refundacija navedenog iznosa podmiruje se iz budžeta organa ili institucije kod koje je utvrđena povreda. Ovakav model finansijske odgovornosti se u praksi pokazao kao veoma pozitivan jer je na najbolji način doprinio prevenciji i sprečavanju budućih povreda Konvencije. Refundacija bi bila moguća iz budžeta državnog organa, organa državne uprave, organa lokalne samouprave, odnosno lokalne uprave, pravnog lica ili drugog subjekta koji vrši javna ovlašćenja čijim je pojedinačnim aktom, radnjom ili nepostupanjem nastupila povreda Konvencije”, dodala je Pavličić.
Vlada može da reaguje
Navela je da bi se uvođenjem ovakvog sistema istovremeno radilo i na jačanju svijesti i odgovornosti prema institucijama sistema, a samim tim i primjeni standarda Evropske konvencije.
“Iako je ova inicijativa imala pozitivnu reakciju od prethodne Vlade, ona još nije materijalizovana na način što bi se kroz normativne okvire definisao ovaj postupak. Mogućnost da se Vlada kroz postojeće propise obešteti, odnosno regresira od odgovornih organa svakako mora biti precizno određena, pri čemu su mogući i modaliteti po kojim bi se i u skladu sa postojećim zakonskim rješenjima sproveo ovaj postupak”, naglasila je Pavličić.
Podnosioci predstavke, KIPS i Drekalović, su se žalili Evropskom sudu na povrede više članova Konvencije zbog miješanja državnih organa u njihova imovinska prava, a naročito miješanja u njihovo legitimno očekivanje da dobiju građevinsku dozvolu za izgradnju šoping centra. Žalili su se i na dužinu trajanja upravnog i izvršnog postupka i nepostojanje efikasnog domaćeg pravnog lijeka u tom smislu.
KIPS 1998. godine zaključio ugovor sa Društvenim fondom za građevinsko zemljište na osnovu kojeg je stekao pravo korišćenja na četiri parcele građevinskog zemljišta na kojima je planirao izgradnju šoping centra i zgradu za poslovne kancelarije. Drugim ugovorom je regulisana komunalna naknada za uređenje građevinskog zemljišta, dok je to zemljište objedinjeno u jednu katastarsku parcelu.
”Ratovanje”
Problemi počinju 2004. godine kada opštinske vlasti mijenjaju detaljni plan, a od parcele KIPS-a i susjedne opštinske se formira jedna urbanistička parcela, čime se ovoj kompaniji nameće obaveza da dokupi opštinsko zemljište. Raznim odlukama opštinskih vlasti se KIPS onemogućavao u objedinjavanju urbanističke parcele. Mugoša je dva puta u 2005. godini donosio odluke o tome da promijeni DUP, kojim je na po 90 dana zabranjivao gradnju na tom području. Agencija za izgradnju i razvoj je odbijala da obračuna naknadu za uređenje građevinskog zemljišta, čak i u periodu kada zabrana gradnje nije bila na snazi. KIPS je pokrenuo postupak kod Privrednog suda koji je u presudi naveo da obrazloženje Agencije “da se obračun ne može izvršiti jer podnosilac nema građevinsku dozvolu” nije zakonito, jer je obračun ovih troškova preduslov za dobijanje građevinske dozvole.
Mijenjana pravila da ne bi dobili dozvolu
Novim DUP-om iz 2006. izvršena je nova parcelizacija KIPS-ovog zemljišta, a umjesto šoping centra ucrtane su dvije manje zgrade. Uslijedila su suđenja KIPS-a pred domaćim sudovima koja su trajala 11 godina.
“Evropski sud je utvrdio da nijednim zakonom nije bilo predviđeno ‘dokompletiranje’ parcele radi dobijanja građevinske dozvole, već je riječ o zahtjevu koji je Opština uvela nakon što su podnosioci predstavke dobili katastarsku parcelu i nakon što su njihovi planovi registrovani u DUP-u za tu parcelu. Imajući u vidu da je predmetni DUP prolazio kroz česte promjene, podnosioci predstavke nisu mogli ‘dokompletirati’ parcelu dok god su trajale izmjene DUP-a, zbog čega je Evropski sud našao da se ‘od podnosilaca predstavke očekivalo da ispune uslov koji je dodatno nametnula Opština, a koji je podnosiocima predstavke sama država onemogućila da ispune’”, rekla je Pavličić.
Podsjetila je da je KIPS tražio obeštećenje u iznosu od 30 miliona eura, ali da je njena kancelarija u postupku dokazala da tolika šteta nije napravljena jer je naknadno izgradio šoping centar na drugom mjestu.
Tužilaštvo da pokrene postupak protiv onih što su nanijeli štetu KIPS-u i državi
Na pitanje da li postoji osnov da se protiv onih koji su tada nanijeli štetu kompaniji KIPS, a sada nakon presude i državi Crnoj Gori, pokrene krivični postupak, Pavličić je kazala da pokretanje krivičnog postupka nije u njenoj već u nadležnosti državnog tužilaštva.
“Pitanje krivične ili druge odgovornosti, u ovom i sličnim predmetima, jeste primarno na drugim institucijama države Crne Gore. Moja uloga kao zastupnika je definisana pomenutom Uredbom i u njenim okvirima vršim svoj posao maksimalno posvećeno i profesionalno. Zaštita crnogorskog pravnog poretka, državnog budžeta i međunarodnog ugleda naše zemlje mora da počiva na sinhronizovanom funkcionisanju svih njenih institucija, kao i pojedinaca koji rade u njima, kako bi se spriječilo pojavljivanje ovakvih ili sličnih predmeta pred međunarodnim tijelima, kakav je Evropski sud. U tom kontekstu, svaki državni organ i organ lokalne samouprave mora, u okviru svojih nadležnosti, pružiti doprinos u zaštiti zajedničkih interesa svih naših građana i države, kako bi se u nacionalnim okvirima uspostavilo potpuno poštovanje domaćih pravnih propisa i traženih evropskih standarda”, ukazala je Pavličić.
Sumnje u zakonito ponašanje opštinskih vlasti
Evropski sud je, navodi Pavličić, iznio „ozbiljne sumnje“ da je miješanje u prava podnosilaca predstavke na mirno uživanje imovine bilo zakonito.
“Kako se navodi u presudi, čak i pod pretpostavkom da jeste bilo zakonito, ono nije u svakom slučaju bilo proporcionalno, s obzirom na to da nadležni organi nisu postupali blagovremeno i konzistentno, već su onemogućili podnosioce predstavke da ispune uslove za dobijanje građevinske dozvole. Zaključio je da su se podnosioci predstavke ‘suočavali sa nesigurnošću koja je proistekla iz prakse koju su organi vlasti primjenjivali, a koja se ogledala u stalnim izmjenama DUP-a, uvođenju novih uslova, kao što je kupovina dodatnih katastarskih parcela kako bi se izvršilo ‘dokompletiranje’ novih urbanističkih parcela, i nezakonitom odbijanju da izvrše obračun relevantnih naknada”, kazala je Pavličić.
Bonus video:
