Lončarević: Ugroženo finansijsko poslovanje, što može dovesti do zatvaranja Aerodroma

Vršilac dužnosti izvršnog direktora Aerodroma Crne Gore, Ana Lončarević, upozorila je ministra kapitalnih investicija Mladena Bojanića da se Aerodromi nalaze u finansijskim problemima i da, ako ne dobiju pomoć od države, mogu biti zatvoreni za saobraćaj uoči sezone 2021, čime bi se urušila crnogorska privreda.

Lončarevićeva traži da se Aerodromima omogući da naplate dug koji su dobili po pravosnažnim presudama protiv bivšeg avio-prevoznika "Montenegro erlajnsa".

"Vijesti" integralno prenose pismo Lončarevićeve upućeno Bojaniću, a prema nezvaničnim informacijama "Vijesti" iz te kompanije, za 15 časova je zakazan sastanak sa ministrom Bojanićem, nakon čega će se oglasiti Odbor direktora te državne firme.

"Upoznati ste da sam dana 9.04.2021.godine imenovana za v.d izvršnu direktoricu Aerodroma Crne Gore AD. Uvažavajući značaj i potrebu saradnje sa našim resornim ministarstvom, istoga dana smo Odbor direktora i ja imali sastanak u Ministarstvu kapitalnih investicija u vezi sa trenutnom situacijom u Aerodromima Crne Gore, pravosnažnim i izvršnim presudama Privrednog suda u korist Aerodroma Crne Gore a koja se odnose na naplatu potraživanja od Države Crne Gore za dug Montenegro Airlines-a (shodno Zakonu o ulaganju i konsolodaciji i razvoja društva za transport putnika i robe u vazdušnom saobraćaju). Osim navedenog, tema ovog sastanka bila su i druga pitanja koja su važna za Aerodrome Crne Gore, ali i turističku privredu, crnogorsku privredu generalno i Državu uopšte. Tom prilikom smo predstavnike resornog ministarstva upoznali sa svim problemima sa kojima se susreću Aerodromi Crne Gore od marta prošle godine kada je nastupila pandemija COVID-19 a koja je uticala negativno na poslovanje aerodroma i obustava saobraćaja. Iako se u drugim evropskim državama podrazumjevalo da aerodromi usljed pogođenosti poslovanja pandemijom COVID-19 prime državnu pomoć, ACG nisu na ovom sastanku tražili državnu pomoć već samo naplatu naših potraživanja, uz objašnjenje kakve će posljedice nastupiti za crnogorsku privredu ukoliko se ovakvo stanje bude ignorisalo.

Imajući u vidu značaj teme, kao i činjenicu da je Odbor direktora Aerodroma Crne Gore u punom sastavu prisustvovao predmetnom sastanku, cijenili smo da ćemo imati priliku da se vidimo i sa Vama kao resornim ministrom. Ipak, sastanku su ispred Ministarstva kapitalnih investicija prisustvovali državni sekretar za vazdušni saobraćaj i njegovi saradnici. Stav državnog sekretara za vazdušni saobraćaj je bio da se Aerodromima Crne Gore neće uplatiti potraživanja u skladu sa pravosnažnim i izvršnim presudama Privrednog suda i to je izneseno kao konačan stav, što smo naravno razumjeli da je i konačan stav resornog ministarstva. Ovaj stav je sam po sebi problematičan iz razloga što je obaveza svih pa i Ministarstva finansija da postupa po izvršnim i pravosnažnim presudama. Imajući u vidu da smo imali na raspolaganju samo još 15-ak dana da obezbijedimo novac koji je potreban kako crnogorski aerodromi ne bi bili zatvoreni za saobraćaj uoči sezone 2021. godine i time bila urušena crnogorska privreda, nakon stava resornog ministarstva, bili smo prinuđeni da alarmantnu situaciju u crnogorskim aerodromima predstavimo i potpredsjedniku Vlade, kao i Ministru finansija. Uz svo uvažavanje resornog ministarstva, razumjećete da mi u ovoj situaciji a nakon stava MKI nismo mogli da čekamo skrštenih ruku da dođe 1. maj a da nemamo finansijska sredstva, te da smo u najboljoj namjeri bili proaktivni i tražili rješenje.

Nakon činjenice da su nam u vezi sa naplatom potraživanja po osnovu pravosnažnih i izvršnih presuda Privrednog suda, zatvrorena vrata i u Ministarstvu kapitalnih investicija i u Ministarstvu finansija, želim da vas informišem o sljedećem:

1. Bez finansijskih sredstava, ugrožena sigurnost i bezbjednost vazdušnog saobraćaja na crnogorskim aerodromima, što može dovesti do zatvaranja aerodroma Podgorica i Tivat za saobraćaj. U skladu sa međunarodnim ali i nacionalnim propisima (Zakon o vazdušnom saobraćaju), operator aerodroma je dužan obezbijediti održavanje i pregledanje operativnih površina, objekata, instalacija, uređaja i opreme na aerodromu odnosno preduzeti sve mjere potrebne za sigurno polijetanje i slijetanje i boravak vazduhoplova za prihvat i otpremu vazduhoplova, putnika i stvari za šta su potrebna finansijska sredstva, u suprotnom aerodrom mora biti zatvoren za saobraćaj.
2. Preporuka ICAO je da nezadovoljan radnik ne može biti angažovan jer je to rizik za bezbjednost u vazdušnom saobraćaju. Dakle, bez finansijskih sredstava nema ni plata a što dovodi do nezadovoljstva radnika. Uticaj ljudskog faktora na sigurnost i bezbjednost u vazdušnom saobraćaju je oblast koja je sa posebnom pažnjom tretirana u vazduhoplovstvu. To ponovo može biti razlog za zatvaranje aerodroma usled nedostatka finansijskih sredstava. Takođe, aerodromsko osoblje u operativi je licencirano osoblje i nije lako zamenljivo jer vam je potrebno više mjeseci ili i godinu dana da iškolujete ljude. I na kraju, naravno, radnici mogu odlučiti da štrajkuju što ponovo dovodi do zatvaranja aerodroma za saobraćaj., a radi se o 730 potencijalno nezadovoljnih radnika.
3. Ovo je branša u kojoj nema prostora za igranje sa ovako ozbiljnim stvarima jer držanje aerodroma otvorenim za saobraćaj po cijenu ugrožavanja sigurnosti i bezbijednosti može imati fatalne posledice, ne samo po ovo Društvo već i za nacionalne interese.
4. U slučaju zatvaranja aerodroma iz gore navedenih razloga, Država će pretrpjeti ogromnu štetu, milionsku štetu. Cijela privreda sada iščekuje turističku sezonu od koje zavisi ekonomija ove zemlje. Avio saobraćaj je dominantan vid saobraćaja dolaska turista u Crnu Goru zbog loše saobraćajne infrastrukture kada je riječ o drumskom i željezničkom saobraćaju. Zatvaranjem aerodroma uoči turističke sezone pretrpjeće cijela crnogorska privreda i država. Osim enormnih gubitaka koji će biti rezultat multiplikativnog efekta na cijelu crnogorsku privredu usled zatvaranja aerodroma, Država će morati nadoknaditi štetu i avio kompanijama koje saobraćaju na crnogorskim aerodromima jer će i oni pretrpjeti troškove. Podsjećamo da je u 2019. godini opsluženo 2.7 miliona putnika.

Zatvaranje aerodroma će negativno uticati i na reputaciju Države, kao i na cjelokupnu ekonomiju i samim tim nezadovoljstvo u Crnoj Gori . Znajući koliki je procenat GDP u budžetu rezervisan za turizam, bez avio saobraćaja u turističkoj sezoni posljediće bi bile katastrofalne po budžet.

Molim vas da imate u vidu i sljedeće:

- Aerodromi Crne Gore nikada nisu bili korisnici državne pomoći, naprotiv uplatili su više od 100 miliona eura u državni budžet, izmirujući uvijek uredno sve svoje obaveze prema zaposlenima, dobavljačima i državi iz sopstvenog poslovanja i ne traže ni sada pomoć države već samo naplatu svojih potraživanja od Države a za koja postoje izvršne presude u korist Aerodroma Crne Gore u iznosu od 9.4 miliona EUR, od ukupno 17 miliona EUR duga koje Država ima prema Aerodromima CG.

- Aerodromi Crne Gore imaju finansijska sredstva u iznosu od 3 miliona EUR koja su bila na računu u Atlas Banci ali su izdvojena na račun u Centralnoj Banci, međutim Aerodromima CG nije dozvoljeno do okončanja sudskog postupka da koriste ta sredstva iako su to finansijska sredstva ACG

- Aerodromi Crne Gore nisu čak bili ni korisnici ma kakvih subvencija u toku pandemije COVID-19 iako su najpogođeniji krizom. Naime, Vlada Crne Gore krajem januara mjeseca ove godine usvojila novi paket mjera podrške privredi i građanima, za I kvartal 2021. godine. Mjere su, kako navodi predlagač, usmjerene na podršku održavanja nivoa zaposlenosti, pospješivanju likvidnosti, povećanju broja turista, stabilnosti poljoprivrede kao i podršci ranjivim kategorijama stanovništva, a sam paket sadrži dodatne proširene mjere privredi, kao i dodatne mjere podrške za turizam i ugostiteljstvo. Ne može biti opravdano da Ministarstvo ekonomskog razvoja kao predlagač i Ministarstvo za kapitalne investicije kao naše resorno ministarstvo nije prepoznalo našu djelatnost kao djelatnost na koje se predmetne subvencije i mjere i odnose. Naime, u listi djelatnosti koja je prilog predloženim mjerama prepoznata je samo djelatnost koja se odnosi na prevoz u drumskom, pomorskom i priobalnom prevozu ali ne i na prevoz putnika u vazdušnom saobraćaju, dok su npr. prepoznate djelatnosti tur-operatora i putničkih agencija.

- Molimo da razumijete da nisu prihvatljivi argumenti koje Ministarstvo kapitalnih investicija (MKI) i Ministarstvo finansija (MF) navodi kao razloge nepostupanja po izvršnoj presudi Privrednog suda Crne Gore, zapravo nisu ni zakoniti jer je obaveza svih da postupa po izvršnim presudama.

Podsjetiću vas i na sljedeće činjenice:

„Aerodromi Crne Gore“ AD Podgorica, aktima broj 01-1071 od 24.02.2021. godine i 01-1896 od 30.03.2021. godine pozvali su Ministarstvo finansija i socijanog staranja i Ministarstvo kapitalnih investicija da održe zajednički sastanak na kojem će se razmotriti najbolji mogući način da se, u obostranom interesu, pitanje naplate potraživanja utvrđenog u postupku izvršenja I. br.135/2021 riješi zaključivanjem sporazuma o isplati tih sredstava, u kojem slučaju bi se odustalo od naplate u započetom izvršnom postupku.

Istovremeno, navedenim aktima predstavljen je kompletan tok pokrenutog postupka i ukazano da iz odluka nadležnog suda nesporno proizilazi da je potraživanje izvršnog povjerioca u naznačenom iznosu, u postupku preneseno na Državu Crnu Goru, Zaključkom javnog izvršitelja o prenosu potraživanja I.br.135/2021 od 22.01.2021. godine.

Koristim priliku da se osvrnem na konstatacije i argumente iznijete u okviru sastanaka koji su održani na ovu temu, kojima ste pokušali da opovrgnete činjenično stanje utvrđeno u dosadašnjem toku postupka, a koje jasno ukazuje da je potraživanje preneseno na Državu Crne Gore, Zaključkom javnog izvršitelja o prenosu potraživanja I.br.135/2021 od 22.01.2021. godine.

Imajući u vidu činjenično stanje utvrđeno u postupku, za „Aerodromi Crne Gore“ AD u cjelosti su neprihvatljivi argumenti predstavnika Vlade Crne Gore da bi isplata utvrđenog potraživanja izvršnom povjeriocu – Aerodromima, imala za posljedicu pokretanje postupaka radi naplate od strane drugih izvršnih povjerilaca - Hipotekarne banke, SMATSA i drugih. Ovo stoga što je potraživanje „Aerodromi Crne Gore“ AD neophodno posmatrati samostalno, kako je i propisano članom 4 Zakona o ulaganju u konsolidaciju i razvoj društva za transport putnika i robe u vazdušnom saobraćaju "Montenegro Airlines" A.D. Podgorica. Osnovanost potraživanja ovog izvršnog povjerioca nije i ne može biti dovedena u vezu sa potencijalnim aktivnostima koje stoje na raspolaganju ostalim izvršnim povjeriocima, za potraživanja utvrđena navedenim Zakonom. Resorno ministarstvo, kao i Ministarstvo finansija i socijalnog staranja zasigurno je upoznato sa činjenicom da je Hipotekarna banka AD Podgorica, po osnovu ovog Zakona u cjelosti naplatila svoja potraživanja.

Pored navedenog, ne mogu se kao prihvatljivi smatrati argumenti da nije moguće izmiriti utvrđena potraživanja, jer je Država u nezavisnoj finansijskoj situaciji, obzirom na postojanje zakonskih mehanizama koji se ogledaju između ostalog u mogućnosti isplate potraživanja iz budžetske rezerve.

Predmetni postupak pokrenut je isključivo u cilju zaštite interesa Društva. Pokretanjem postupka odgovorna lica u Društvu preduzela su sve pravne mehanizme u skladu sa važećim propisima, kako bi se naplatila predmetna potraživanja. Opravdanost ove poslovne odluke najbolje potvrđuju odluke Privrednog suda Crne Gore, koje su donijete u okviru postupka, a koje nesporno ukazuju da je utvrđeno potraživanje nesporno i preneseno na Državu Crnu Goru kao singularnog sukcesora. Stoga koristim priliku da ukažem da će „Aerodromi Crne Gore“ AD Podgorica koristiti sve pravne mehanizme koji su utvrđeni važećim propisima, do konačnog namirenja utvrđenog potraživanja, jer bi suprotno postupanje imalo za posljedicu odgovornost organa upravljanja.

Nadalje, smatram da bi nadležne insticije trebale da uvide da postoje brojne mehanizmi da se pitanje ACG riješi na najbolji mogući način i da je moguće isplatiti finansijska sredstva iz budžetskih rezervi, imajući u vidu sljedeće:

1. Izvršne presude Privrednog suda ( 9.5 miliona EUR)
2. ACG su u 2020.godini uplatili u Budžet 10 miliona EUR ( 70% od profita iz 2019.godine). Dobit za 2019.godinu je na osnovu prihoda na koje je preduzeće računalo a po osnovu Zakona o konsolidaciji ( potraživanja od Montenegro Airlines-a koja su po osnovu Zakona o konsolidaciji bila naplativa potraživanja i koja je Država trebala da isplati ACG). Međutim, budući da taj iznos nije u cjelosti isplaćen, a i da će na bilanse uticati i korekcija vrijednosti osnovnih sredstava, pretpostavka je da će postojati osnov za Zahtjev za povraćaj određenog iznosa koji su su ACG uplatili u Budžet.
3. Finansijska sredstva od 3 miliona EUR koja su bila u Atlas Banci a sada su u Centralnoj banci Crne Gore.

Takođe, Aerodromi Crne Gore bi odmah od uplaćenog iznosa od 9.5 miliona uplatili 4.miliona Državi za poreze i doprinose.

Smatram da najbolje riješenje nije da se uzme kredit.

Molim da imate u vidu sljedeće:

Aerodromi Crne Gore su u decembru 2020.godine tražili ponudu od banaka kako bi se kreditno zadužili. Tada su pokazatelji bili bolji nego sada a ipak ponudu su dale svega 3 banke:

1. Adriatic banka (iznos kredita 2 miliona EUR)
2. Universal Capital Banka (3 miliona EUR)
3. CKB banka (1.5 milion EUR)

Za ovih nekoliko dana koliko sam na poziciji vd izvršnog direktora, smatrala sam logičnim da najprije razmotrimo druge načine finansiranja ( a ne kredit) obzirom da imamo izvršne presude, kao i druge opcije, a računala sam da će i nadležne institucije procijeniti to kao bolja rješenje od zaduženja. Međutim, imajući u vidu da nadležni i dalje nisu postupili po izvršnim presudama, a da naravno treba obezbijediti hitno sredstva ACG, primorani smo da zatražimo ponovo ponude banaka za finansiranje, s tim što to ne znači da odustajemo od izvršnih presuda jer bi to bila direktna odgovornost menadžmenta. Svakako, ukoliko ne budemo imali drugog izbora, Odluku o zaduženju trebaju da donesu organi upravljanja ACG. Na osnovu te Odluke o zaduženju ponovo ćemo pokrenuti proceduru pribavljanja ponuda od strane banaka. Imajte u vidu da ponude mogu biti i na još niže iznose nego u decembru 2020.godine.

Od strane nadležnih institucija (MKI i MF) pomenuta je i opcija kreditiranja uz državne garancije ali obavezu da ACG daju subvencije avio kompanijama. S tim u vezi molim da imate u vidu sljedeće:

Smatram nelogičnim da se Aerodromi Crne Gore zadužuju i da država daje garancije i dodatno opterećuje javni dug kada postoje druge opcije koje sam navela. Svakako, ukoliko odluka resornog ministarstva, Ministarstva finansija i same Vlade CG bude išla u pravcu zaduživanja uz državne garancije, molim da imate u vidu da ta sredstva mogu biti opredeljena isključivo za poslovanje Aerodroma Crne Gore.

Ovo navodim jer je od strane nadležnih bilo predloga da ACG uzmu kredit za koji će Vlada CG dati državne garancije ukoliko ACG prihvate da subvencionišu avio kompanije koje saobraćaju na crnogorskim aerodromima.

Imam utisak da postoji nerazumjevanje oko načina finansiranja ACG. Aerodromi Crne Gore se finasiraju u potpunosti iz sopstvenih izvora. Naši prihodi su avijacijski ( dominantno) i neavijacijski i sami finansiramo sve svoje obaveze prema zaposlenima, dobavljačima, bankama, državi. U slučaju da ACG subvencionišu avio kompanije, umanjuju sopstveni prihod, te je ekonomski nelogično i neodrživo da preduzeće uzima kredit uz obavezu da će umanjivati sopstvene prihode a vraćati kredit.

Ukoliko sam dobro informisana, Vlada Crne Gore je već donijela odluku da spustimo sve cijene zakupa za 50% čime je uticala na naš neavijacijski prihod koji je umanjen po osnovu te Odluke. Umanjenje cijene usluga avio kompanijama značilo bi umanjenje i avijacijskih prihoda ACG.

Molimo da imate u vidu da ovakav vid pomoći ACG drugim avio kompanijama nije dozvoljen i zbog zakonodavnog okvira, sadržaja multilateralnih i bilateralnih sporazuma o vazdušnom saobraćaju i prakse u vazduhoplovnoj industriji i da ovakve odluke mogu predstavljati prepreke za ulazak kada je riječ o ulasku CG u EU. Naročitu pažnju na ovo polažu i Međunarodne finansijske institucije. Primjera radi, Evropska banka za obnovu i razvoj je kao obavezujuću klauzulu navela da ACG i Država CG kao vlasnik moraju postupati u skladu sa EU Regulativom kada je riječ o državnoj pomoći.

Aerodrome Crne Gore su subvencije za Montenegro Airlines po Odlukama Vlade koštale više desetina miliona EUR. Molimo vas da se ista praksa ne ponavlja sa nacionalnom avio kompanijom ToMontenegro jer je to u suprotnosti sa EU Regulativom. Državna pomoć i neplaćanje aerodromskih naknada u skladu sa cjenovnikom koji se primjenjuje na druge avio kompanije a koji je konkurentan znači davanje konkurentne prednosti u odnosu na postojeću konkurenciju i nove učesnike na tržištu.

Takođe, koristim priliku da vam sugerišem da nije dobra praksa da predstavnici Vlade mimo Aerodroma Crne Gore dogovaraju bilo kakve aranžmane ( veću otvorenost aerodroma, cijene i sl.) sa drugim avio kompanijama bez konsultacija i formalnog Zahtjeva prema ACG jer sve mora biti dostavljeno ACG na razmatranje formalno, nakon čega slijedi analiza i obrazloženje zbog čega nešto može ili ne može. Primjera radi, ukoliko se ovakvi aranžmani ugovaraju bez ACG, to može imati za posljedicu štetu po ACG, tužbe i sl. Isto važi i za subvencije, popuste i sl.prema avio kompanijama.

Molimo predstavnike resornog ministarstva, Ministarstva finansija, Ministarstva ekonomskog razvoja i Vlade da ne donose Odluke o popustima aerodromskih usluga ili subvencijama bez prethodne konsultacije sa CG i formalnog Zahtjeva. Na osnovu Zahtjeva, ACG će pripremiti ekonomsko-finansijsku i pravnu analizu koja treba da prethodi donošenju ovakvih odluka. Bez prethodne analize i bez konsultacije sa ACG, ovakve Odluke mogu uticati na smanjenje prihoda ACG, samim tim i prihoda Države ( 70% dobiti ACG prenose u državni budžet), povećanja troškova, akumuliranja gubitaka, kršenje međunarodnih i nacionalnih vazduhoplovnih propisa i EU Regulativa, kao i stvaranje prostora za nove tužbe radnika koje će ići na teret ACG odnosno Države.

Na kraju, želim da vam predočim i praksu evropskih zemalja kojima vjerujem Crna Gora teži kada je riječ o odnosu Države prema aerodromima kao insfrastrukturi o nacionalnog značaja.

Pandemija COVID-19 je uticala na enormne gubitke aerodroma širom svijeta. Evropske države koje se odgovorno ponašaju prema svojoj imovini i infrastrukturi donijele su odluku za državnu pomoć do 30% za pokrivanje fiksnih troškova aerodroma jer se radi o infrastrukturi od javnog interesa.

Shodno Zakonu o državnoj imovini, vlasnik odgovara za svoju imovinu. Aerodromi Crne Gore su imovina Države Crne Gore. Kao što postoji godišnja kvota za održavanje puteva kao državne imovine, bilo bi logično da u ovoj situaciji vlasnik bude odgovoran prema svojoj imovini.

Aerodromi su svugdje u svijetu prepoznati i jesu infrastruktura od javnog značaja i kao takvi predstavljaju nacionalni interes.

To prepoznaje i Evropska komisija i upravo na osnovu odluka Evropske komisije o državnoj pomoći, evropske države su u ovim izazvonim vremenima za vazdušni saobraćaj pomogle svoje aerodrome.

U Crnoj Gori nažalost imamo situaciju da se nije postupilo po izvršnim presudama u korist ACG i da ovo preduzeće nije prepoznato ni u jednom paketu mjera.

Vjerujem da će nadležne institucije shvatiti značaj aerodroma jer bi Crna Gora bila prva država na svijetu u kojoj bi zatvorili aerodromi usled nemogućnosti da se ispune sigurnosni i bezbjedni propisi a zbog nedostatka finansijskih sredstava usled pandemije COVID-19.

Nadam se da ćemo zajednički naći najbolje rješenje za ACG.

Ovim dopisom sam željela da vam ukažem na značaj očuvanja održivosti „Aerodroma Crne Gore“ AD Podgorica, koji je jedan od ključnih stubova turističke privrede Crne Gore. Očekujemo da prepoznate ulogu crnogorskih aerodroma u procesu organizacije turističke sezone, kao Društva koje je od svog osnivanja i tokom višegodišnjeg uspješnog poslovanja, odgovorilo svim izazovima i u cjelosti izvršavalo svoje obavezi prema Državi. Takođe, neophodno je uzeti u obzir i specifičnost i kompleksnost djelatnosti koju obavljamo, te činjenicu da bez finansijskih sredstava Društvo neće biti u mogućnosti da odgovori domaćim i međunarodnim standardima koji se odnose na oblast bezbjednosti i sigurnosti.

Nedostatak finansijskih sredstava može dovesti do ozbiljnih posljedica za efikasno i redovno poslovanje Društva, što će u značajnoj mjeri uticati na turističku privredu Crne Gore u narednom periodu.

Imajući u vidu navedeno, pozivam sve nadležne subjekte da sveobuhvatno razmotre odlučujuće činjenice, dosadašnji tok postupka i značaj koji imaju „Aerodromi Crne Gore“ AD, i da u cilju zaštite interesa obje strane, donesu odluku o sporazumnom izmirenju predmetnog potraživanja, koja će omogućiti održivost Društva, čime će „Aerodromi Crne Gore“AD Podgorici nastaviti da doprinose unapređenju turističke privrede", zaključuje se u obraćanju.