Penzije u 2022. godini veće su za 10,2 odsto nego prije deset godina, dok je inflacija u istom periodu prema metodologiji prosječne godišnje stope iznosila 13,2 odsto. Po godišnjoj stopi u tom periodu inflacija je bila 15,8 odsto.
Ovi uporedni podaci Fonda PIO i Uprave za statistiku Monstat pokazuju da je životni standard penzionera u konstantnom padu čak i po ovakvim mjerilima inflacije.
Za takvu situaciju kriva je formula za obračun iz 2012. godine, kao i odluka tadašnje Vlade da zamrzne penzije u 2013. i 2014. godini.
Procenat usklađivanja se od 2012. računa prema formuli koja predstavlja zbir 75 procenta rasta, odnosno pada potrošačkih cijena prema prosječnoj godišnjoj stopi inflacije, i 25 procenta rasta, odnosno pada prosječne bruto zarade. Prije dvije godine je ovaj obračun djelimično promijenjen, pa se sa 0,75 množi cifra koja bude veća - prosječna inflacija ili rast prosječne bruto zarade.
Na primjer u prošloj godini prosječna inflacija iznosila je 2,4 odsto, dok je rast bruto prosječne zarade bio 1,27 odsto. Tako da je 2,4 pomnoženo sa 0,75 a 1,27 sa 0,25, pa je zbor ta dva proizvoda vrijedio 2,13 odsto, za koliko su i usklađene penzije u ovoj godini.
U situaciji kada je godinama prosječna bruto zarada skoro na istom nivou, a inflacija množi sa 0,75 odsto, koeficijent za povećanje penzija će uvijek biti niži od zvaničnog rasta cijena, što se u praksi najčešće i dešavalo. Ukoliko bi cilj bio da standard penzionera bude makar isti ili da se postepeno povećava, procenat inflacije bi u formuli trebalo da se množi sa 1 ili da se doda član u kojem bi pisalo da se penzija direktno usklađuje za rastom inflacije, ukoliko bi koeficijent koji se dobije iz sadašnje formule bio manji od rasta cijena.
Za penzionere je problematičan i obračun inflacije, jer se za nju koristi kretanje cijena velikog broja proizvoda i usluga. Međutim penzioneri, zbog skromnog standarda penzije najčešće koriste samo za hranu, ljekove, prevoz i plaćanje računa. Ovi troškovi su proteklih godina najčešće rasli po stopama značajno većim od zvanično prosječne inflacije u toj godini sa kojom se usklađuju penzije. Na primjer u prošloj godini je hrana prosječno poskupila za 7,2 odsto, gorivo za 22 odsto, prevoz za 10 odsto, dok je zvanična stopa prosječne inflacije bila 2,4 odsto, a penzije povećane za 2,13 odsto. Prosječne penzija je još manje rasla, 2013. godine je iznosila 276,14 eura dok je sada 292,66 eura. To je rast od svega 5,9 odsto. Rast prosječne penzije bio niži jer zaposleni koji posljednjih godina odlaze u penziju imaju manje koeficijente jer su mnogi u proteklih 30 nestabilnih godina bili osigurani na minimalne zarade ili su izgubili godine staža zbog stečaja i prestanka rada brojnih kompanija.
Penzije bi značajnije mogle porasti tek naredne godine, zahvaljujući rastu penzija zbog programa “Evropa sad”. Međutim, penzije se usklađuju sa rastom bruto zarade, a sada rastu neto zarade zbog smanjenja dijela dažbina, tako da bruto zarada većinom ostaje ista. Prosječna bruto zarada će porasti zbog većeg minimalca jer je sa njim djelimično porasla i bruto zarada, kao i vanrednih povećanja zarada od januara u zdravstvu, EPCG i nekim drugim djelatnostima i firmama. Ukoliko bi bilo značajnijeg broja radnika koje poslodavci prevedu na polovinu radnog vremena, gdje je i bruto zarada duplo manja, može doći i do pada prosječne bruto zarade.
Ministar finansija i socijalnog staranja Milojko Spajić najavio je da će u ovoj godini u saradnji sa Svjetskom bankom pripremiti reformu penzionog sistema.
Penzionere redovno zakidaju od 2002, dva puta i priznali
Vlada je 2013. i 2014. godine zamrzla penzije, pozivajući se na krizu i ugroženost javnih finansija. Penzije su u januaru 2013. godine trebale da budu povećane za 3,25 odsto, ali je Vlada na tom zamrzavanju uštedjela za godinu 12 miliona eura. Naredne godine su penzije trebale da budu dodatno povećane za još 1,8 odsto, ali su i tada zamrznute. Ukupno zbirno povećanje za dvije godine trebalo je da iznosi 5,1 odsto, a ukupna ušteda Vlade iznosila je oko 30 miliona eura. Gubljene ovih povećanja dovelo je do pada realne osnovice, što je negativno uticalo na dalja usklađivanja penzija.
U 2014. inflacija i rast zarada bili su negativni, pa su penzije u 2015. godini trebale da budu smanjene za 0,3 odsto, ali je Vlada odustala od toga “čašćavajući” penzionere. Ova umanjenje u ukupnom iznosi je trebalo je za godinu da iznosi 1,2 miliona.
Grupa penzionera i dio poslanika tadašnje opozicije najavili su tužbu protiv države zbog zamrzavanja penzija, zbog čega Vlada u 2016. godini postiže dogovor sa zvaničnim Savezom penzionera. Te godine dolazi do redovnog usklađivanja rasta penzija za 1,2 odsto, da bi u julu, bojeći se nove tužbe, Vlada povećala penzije za tri odsto, što je značajno manje od štete koja je nanijeta penzionerima zamrzavanjem njihovih primanja.
To nije bilo prvi put da bivše vlasti zakidaju najstariju populaciju. Grupa penzionera je 2007. godine, uz podršku tadašnjeg poslanika Nevena Gošovića, spremala tužbu protiv države zbog nezakonitog usklađivanja penzija od 2002. godine. Vještaci su data utvrdili da su penzioneri zakinuti i to za ukupno 130 miliona eura. Vlada i Udruženje penzionera tada potpisuju ugovor kojim se penzioneri obeštećuju za iznos od osam svojih penzija, a taj iznos isplaćivan je u ratama naredne tri godine. Druga grupa penzionera tada je tvrdila da je obeštećenje trebalo da bude veće i da je Udruženje penzionera potpalo pod uticaj Vlade.
Bonus video:
