Stalni umor, glavobolja, smetnje u disanju i koncentracji, lista simptoma „postkovidnog síndroma” je dugačka. Ljekari konstatuju postojanje “dugotrajnog kovida” ako pacijent četiri nedjelje poslije preležanog kovida i dalje ima ovakve simptome. Poslije 12 nedjelja dijagnoza glasi „poskovidni sindrom“.
To je jedna od najvećih nepoznanica pandemije. Prema procjenama, pogođeno je između deset i petnaest odsto zaraženih koronavirusom. Rizik je veći za žene i starija lica. Naučnici još uvijek ne mogu da kažu šta je uzrok. Ne znaju ni odgovor na pitanje da li vakcina može da preduprijedi pojavljivanje ovog sindroma kod osoba koje su uprkos vakcinisanju oboljele.
Rizik prepolovljen
Prva naučna istraživanja pokušala su da odgovore na ovo pitanje. Među njima je najveće ono koje su sproveli naučnici na Kraljevskom koledžu u Londonu. Za studiju „Zoe-COVID“ su prikupljeni podaci 1,2 miliona vlasnika smartfona.
U jednu aplikaciju su učesnici unijeli podatke o tome da li su vakcinisani, kada, da li su se zarazili i koliko dugo su imali simptome. Rezultat je jasan. Vakcinisani su se u znatno manjem broju zarazili i imali su manje izražene simptome od nevakcinisanih učesnika. Kada bi se neki simptomi pojavili, brže bi prestajali, a među onima koji su dobili „postkovidni sindrom“ za 50 odsto je manje vakcinisanih od nevakcinisanih osoba.
Mogući razlog jeste u sposobnosti imunskog sistema kod vakcinisanih osoba da spriječi formiranje takozvanih rezervoara virusa, koje naučnici smatraju mogućim uzrokom za dugoročno zadržavanje simptoma. „Uz pomoć stvorenih antitijela i t-ćelija, imunski sistem je bio u stanju da zaustavi virus već pri prvom razmnožavanju, prije nego formira skrivene rezervoare u tijelu“, komentariše specijalistkinja imunologije sa Jela Akiko Kavasaki.
Slabosti istraživanja
Dakle, prema rezultatima londonskog istraživanja, vakcinisanje za polovinu smanjuje rizik od „poskovidnog sindroma“. Slabosti istraživanja su takođe vidljive – učesnici su sami unosili podatke u aplikacije, te podatke nije provjeravao njihov ljekar. Osim toga, stariji ljudi koji često nemaju smartfon, ili nisu vješti u primjeni aplikacije, nisu u dovoljnom broju zastupljeni u istraživanju. Naposlijetku, rodna i geografska rasprostranjenost aplikacije nije ravnomjerna. Više je žena, a manje osoba iz oblasti sa prosečno nižim dohotkom
Drugo istraživanje koje su sproveli naučnici sa Oksforda, obuhvatilo je 10 000 ljudi koji su se zarazili uprkos vakcinaciji. Uporedili su podatke sa podacima onih osoba koje su se zarazile, a nisu bile vakcinisane.
Učesnici iż prve grupe su imali manje teške simptome, kao što je otežano disanje, i ređe su morale u bolnicu. Ali broj slučajeva „postkovidnog sindroma” bio je u obje grupe jednak.
I ovo istraživanje ima svoje slabosti. Baza podataka za istraživanje su slučajevi koji su registrovani kod ljekara i u bolnicama. Ljudi sa lakšim simptomima koji nisu išli ljekaru nisu uključeni u istraživanje. To može dovesti do pogrešnih brojki. Istraživanje još nije recenzirano i nije objavljeno u nekom naučnom časopisu.
Delta soj nije uključen
Oba istraživanja imaju jednu zajedničku slabost. Oba se baziraju na podacima iz Velike Britanije iz prve polovine 2021. A tek od ljeta je u Britaniji, kao i u mnogim drugim zemljama, dominantan zarazniji delta soj. Moguće je da taj soj i kod vakcinisanih osoba u većem broju izaziva „postkovidni sindrom”. „Pretpostavljamo da zaraženi delta sojem ispuštaju disanjem veliki broj infekcioznih čestica. Kada se ljudi time zaraze, oni imaju veći početni broj virusa. Ta početna količina virusa mogla bi mu dati prednost na osnovu koje bi mogao da formira rezervoar“, smatra Akiko Kavasaki.
Šta je sa ljudima koji su preležali ovu bolest prije vakcinisanja i pate od „postkovidnog sindroma“? Postoje indicije da njima vakcinacija pomaže. Prema podacima britanske Kancelarije za nacionalnu statistiku pokazuju da već prva doza vakcine smanjuje simptome za 13 odsto, a druga za dodatnih devet odsto. Ostaje nejasno da li su se simptomi ljudi koji pate od ovog sindroma trajno ublažili ili su se oni čak izliječili.
Potrebna su dodatna istraživanja
Doduše, prva istraživanja su donijela vrijedna saznanja o odnosu vakcinisanja i „postkovidnog sindroma“. Ipak su brojna pitanja na koja još nije konačno odgovoreno: da li vakcinacija smanjuje rizik da se poslije preležanog kovida dobije i „postkovidni sindrom“? Ako je odgovor pozitivan, onda se postavlja pitanje u kojoj mjeri se smanjuje taj rizik? Da li se to odnosi i na djecu i omladinu?
Da bi se odgovorilo na ova pitanja potrebno je sprovesti dodatna istraživanja. Na sreću, istraživačima je na raspolaganju sve više podataka, pošto svakodnevno raste broj vakcinisanih širom svijeta. Trenutno su u toku istraživanja kao što je projekt „Recover“, u kojem učestvuje više desetina hiljada ljudi, koje naučnici prate u dužem vremenskom periodu poslije preležane infekcije.
Naučnici već sada znaju da je najbolji način da se izbjegne „postkovidni sindrom“ – da se izbjegne zaražavanje koronavirusom. A za to je svakako najbolja potpuna vakcinaciona zaštita.
Bonus video:
