Tradicija i sadašnje izuzetno teške prilike u ozbiljno podijeljenom i sukobljenom društvu zahtijevaju da se za novog mitropolita izabere neko ko odlično poznaje crnogorske prilike i uživa nesporni autoritet kod ljudi, kaže profesor Pravnog fakulteta Univerziteta u Kragujevcu, pravni istoričar Zoran Čvorović.
Nakon smrti mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija, Sinod Srpske pravoslavne crkve (SPC) postavio je episkopa budimljansko-nikšićkog Joanikija za administratora Mitropolije crnogorsko-primorske do izbora novog mitropolita. Mitropolita, kao i sve druge arhijereje, bira Sabor SPC pod predsjedništvom patrijarha Irineja...
Čvorović je za “Vijesti” rekao da je Crkva u Crnoj Gori, pokazale su litije, mnogo više od vjerske ustanove.
“Uvažavajući samostalnost Sabora u odlučivanju, moram da primijetim da svim ovim zahtjevima najuspješnije može da odgovori vladika Joanikije”, kazao je Čvorović.
MCP, kako su ranije rekli njeni predstavnici, očekuje da Joanikije naslijedi Amfilohija...
Čvorović objašnjava da iako nema crkvenopravnih prepreka da Sabor SPC izabere na katedru cetinjskog mitropolita i nekog ko nije rodom iz Crne Gore ili nije njen državljanin, kao što je slučaj sa drugim eparhijama SPC, mudrost nalaže da se očuva dosadašnja dobra praksa da se za mitropolita crnogorsko-primorsko izabere neko ko je iz Crne Gore.
“Samo je jednom učinjen izuzetak od ove prakse, kada je za vrijeme poslijeratne komunističke strahovlade za mitropolita bio izabran Banaćanin Arsenije (Bradvarević)”, rekao je Čvorović.
Objašnjava da se prema Ustavu SPC, Sveti arhijerejski Sabor okuplja svake godine u redovno zasjedanje u periodu između Vaskrsa i praznika Sv. Trojice. “Prvi dan redovnog zasjedanja Sabora najčešće je do sada bio prvog dana poslije Đurđevdana. Ove godine se desio izuzetak, pošto redovno majsko zasjedanje Sabora nije održano, po svemu sudeći zbog pandemije. Kako se stvari na dalje odvijaju sa pandemijom, ne možemo sa sigurnošću da tvrdimo da sljedeće godine neće doći do pomjeranja zasjedanja Sabora, pa da umjesto u maju Sabor zasjeda na jesen”, rekao je Čvorović.
Dodaje da novog episkopa, odnosno mitropolita za upražnjenu eparhiju, bira Sabor po postupku koji je regulisan Ustavom SPC, a da bi Sabor odlučivao o ovom pitanju neophodno je da sjednici prisustvuje najmanje dvije trećine njegovih članova.
“Kada pristupe izboru, prisutni članovi Sabora mogu najprije javno da postignu saglasnost oko imena samo jednog kandidata za episkopa upražnjene eparhije. To rješenje je po pravilu najbolje, zato što bi ono pokazalo da u episkopatu SPC postoji visok stepen saglasnosti. To automatski čini Crkvu jačom i u odnosu prema svetovnim vlastima koje u modernim uslovima uvijek teže, u manjem ili većem stepenu, da Crkvu na neki način podrede državi. Ako članovi Sabora ne postignu konsenzus oko jednog kandidata, onda se pristupa tajnom glasanju, tako što episkopi biraju jednog od trojice kandidata”, naveo je Čvorović.
Dodaje da je u prvom krugu za izbor novog episkopa potrebna apsolutna većina, a ako se ona ne postigne onda se u drugom krugu bira između dva kandidata sa najvećim brojem glasova i tada je za izbor potrebna relativna većina.
“Kod izbora novog episkopa, odnosno mitropolita, patrijarh raspolaže tzv. zlatnim glasom ukoliko kandidati dobiju isti broj glasova. Uz to, jedan prisutni episkop može uz posebno punomoćje da glasa i za jednog odsutnog episkopa. Kada je u pitanju rok u kome se mora izabrati novi arhijerej upražnjene eparhije, Ustav SPC ne reguliše ovo pitanje, već direktno upućuje na kanone”, objasnio je Čvorović.
Ovo pitanje je, dodaje, regulisano samo jednim kanonom, to je 25. kanon Četvrtog vaseljenskog sabora, koji određuje rok od tri mjeseca u kome se taj posao mora okončati.
“Međutim, čak i da zasjedanje Sabora ne bude održano zbog pandemije u maju, crkveni život u Mitropoliji crnogorsko-primorskoj neće trpjeti zbog toga, pošto Mitropolija od dana upokojenja blaženopočivšeg mitropolita Amfilohija ima svog administratora - vladiku Joanikija, imenovanog odlukom Sinoda SPC”, podsjeća Čvorović.
Na pitanje kako objašnjava to što Crkva ima veliki uticaj na politički život u Crnoj Gori, odgovara da je to sasvim razumljivo kada je u pitanju država koja je rođena iz Crkve, odnosno Mitropolije crnogorsko-primorske, i koju su, u prvoj fazi razvitka, stvarali crkveni velikodostojnici.
“To je jedinstven slučaj u pravnoj istoriji novog vijeka, pošto je razvitak novovjekovne države po pravilu bio obilježen sekularizacijom i slabljenjem uticaja Crkve. To što je pravoslavna Crkva u Crnoj Gori danas postala značajan društveni faktor, samo pokazuje da ni agresivni komunistički ateizam nije mogao u potpunosti da sekularizuje crnogorsko društvo”, kazao je Čvorović.
Smatra da je SPC postala važan faktor u političkom životu u Crnoj Gori ne svojom odlukom, već odnosom režima Mila Đukanovića prema Crkvi i srpskom narodu.
“Suočeni sa diskriminatorskim odnosom države, Srbi su se u Crnoj Gori, po istorijskoj zakonomjernosti, sklonili u Crkvu, što je Crkvu moralo da učini značajnim političkim faktorom. Loši đaci, kao Đukanović u ovom slučaju, plaćaju skupo nenaučene lekcije iz istorije”, smatra Čvorović.
Vučić najviše strahuje od stava prema kosovskom pitanju
Čvorović ne vjeruje da predsjednik Srbije Aleksandar Vučić ima neku posebnu namjeru da za novog mitropolita crnogorsko-primorskog dovede sebi bliskog čovjeka.
“Kada je u pitanju SPC, Aleksandar Vučić najviše strahuje od toga kakav će biti stav SPC prema zaključenju tzv. sveobuhvatnog pravnoobavezujućeg sporazuma o normalizaciji odnosa između Srbije i tzv. Kosova. U tom smislu za Vučića nije zaista svejedno da li će nasljednik mitropolita Amfilohija biti, kao i on, žestoki i odlučni protivnik priznanja tzv. Republike Kosovo, ili osoba koja će imati razumijevanje za Vučićeve lažne kompromise u kosovskom pitanju”, rekao je Čvorović.
Internetom kruži kanon koji nije u upotrebi od 12. vijeka
Čvorović navodi da internetom kruži tekst 74. kanona (u pojedinim nomokanonskim zbirkama 85) Osmog kartagenskog pomjesnog sabora, prema kome navodno administrator ne može da bude biran za novog episkopa upražnjene eparhije.
“Ovaj kanon reguliše situaciju u kojoj administrator opstruiše izbor novog episkopa kako bi zadržao upravu nad upražnjenom eparhijom i ne sadrži opštu normu koja bi propisivala ograničenje da ni jedan administrator ne može da bude kandidat za novog episkopa. Kako je riječ o kanonu koji se tiče jednog organizacionog pitanja, koji su inače podložni mijenjanju ili ukidanju, ovaj kanon je po riječima čuvenog kanoničara Teodora Valsamona izašao iz upotrebe još u njegovo vrijeme (12. vijek)”, objasnio je Čvorović.
Bonus video:
