Pandemija koronavirusa nije uzrokovala, već ubrzala procese koji su doprinijeli padu Demokratske partije socijalista (DPS), koja je kontrolisala sve sfere crnogorskog društva tokom 30 godina vlasti, ocjena je Evropskog savjeta za međunarodne odnose (ECFR).
“Pojava nove vlasti pruža priliku za dugo očekivane reforme u demokratskoj upravi i vladavini prava. To se događa nakon barem decenija odstupanja - što je bila najveća prepreka procesu pristupanja zemlje EU - i u trenutku kada postoji dobar razlog za vjerovanje da se spoljnopolitička orijentacija zemlje može odmaknuti od tradicionalnog usklađivanja sa Zapadom”, navodi se u analizi pod nazivom “Virusna ranjivost: Kako od pandemije boluje demokratija na Zapadnom Balkanu”.
Ocijenjeno je da je čak i u teškom okruženju, rezultat izbora u avgustu i pobjeda demokratske politike, bila iznenađenje, s obzirom na neprimjerenu prednost vladajuće stranke i zloupotrebu položaja i državnih resursa i dominantno medijsko izvještavanje, kao što je ukazala Međunarodna misija posmatrača Organizacije za bezbjednost i saradnju (OEBS).
Nakon parlamentarnih izbora 30. avgusta vlast su formirale do tada opozicione koalicije “Za budućnost Crne Gore”, “Mir je naša nacija” i “Crno na bijelo”.
Lider koalicije “Za budućnost Crne Gore” Zdravko Krivokapić novi je predsjednik Vlade, a potpredsjednik je Dritan Abazović (“Crno na bijelo”). Lider koalicije “Mir je naša nacija” Aleksa Bečić izabran je za predsjednika Skupštine.
“Istovremeno, promjena vlasti pokrenula je pitanja o budućem smjeru crnogorske spoljne politike, budući da su DPS i njegov čelnik i predsjednik države Milo Đukanović bili široko viđeni kao garanti evroatlantske orijentacije Crne Gore. Suprotno tome, tri opoziciona bloka koja su formirala novu vladajuću koaliciju sastoje se od stranaka sa sasvim različitim profilima i programima”, piše u analizi.
U ECFR smatraju da su trenutno najveći rizik za opstanak vladajuće koalicije brojne ideološke razlike među njenim članicama.
“Ekonomska kriza Crne Gore, pogoršana kovidom, daje novoj Vladi još jedan razlog da ostane blizu EU”, poručuju iz ECFR.
Smatraju da Evropska komisija i Evropski savjet treba da podrže novu crnogorsku Vladu u njenim reformama sve dok ona ostaje istinski predana demokratskoj transformaciji.
“Ali nastavak podržavanja autokrata potkopao bi kredibilitet EU i ojačao argumente protiv integracije”, upozorili su iz ECFR.
Ocijenjeno je da su vlade regiona, tokom kovid krize, ponekad primjenjivale mjere bez ikakvih jasnih kriterijuma.
“Na primjer, u Crnoj Gori policija je tolerisala neka predizborna i postizborna okupljanja, uključujući provladinu demonstraciju koja je imala 50.000 učesnika 6. septembra, ali je blokirala druge, uključujući opozicioni događaj koji je Srpska pravoslavna crkva organizovala u Podgorici 23. avgusta. Ovi selektivni i proizvoljni pristupi primjeni ograničenja mogli bi imati najteže dugoročne efekte od bilo kojeg aspekta odgovora na krizu”, piše u analizi.
Upozorava se da takvo donošenje odluka stvara važne presedane i pogoršava najveću prijetnju procesu pristupanja EU - odstupanje od političkih kriterijuma EU.
Podsjećaju da je u pregovorima sa EU Crna Gora otvorila posljednje pregovaračko poglavlje o konkurenciji krajem juna, a brzina preostalih razgovora uveliko će zavisiti od pristupu nove Vlade.
“Samovolja kojom su neke vlade koristile ove mjere da ućutkaju svoje kritičare i protivnike najzabrinjavajuće je obilježje trenda”, smatraju u ECFR.
Podsjećaju da su tokom pandemije, zemlje Zapadnog Balkana imale neke od najviših stopa obolijevanja od koronavirusa po stanovniku u Evropi.
“Srbija, Crna Gora i Sjeverna Makedonija sada su među 15 najugroženijih država na kontinentu”, navodi se u analizi.
Podsjeća se da je Crna Gora nametnula policijsko kontrolisanje “zaključavanja” stanovnika, prijeteći novčanim kaznama i zatvaranjem. Početkom maja, dodaju, crnogorska policija podigla je optužnice protiv 1.531 osobe i uhapsila njih 753.
ECFR je panevropska organizacija osnovana 2007. sa ciljem stimulisanja integrisane evropske spoljne politike. U zajedničkoj deklaraciji, 50 osnivača ECFR pozvalo je tada EU da radi kako bi imala veći uticaj u svijetu i da iskaže čvrsto opredjeljenje da će Turska i zemlje Zapadnog Balkana biti primljene u članstvo.
Nagli pad slobode medija
U analizi se navodi da sloboda medija, koja deset godina trpi nazadovanje na Zapadnom Balkanu, doživljava posebno nagli pad tokom pandemije.
“To je zbog hitnih mjera koje su vlade uvele kako bi spriječile paniku izazvanu širenjem lažnih informacija. Iako se takva ograničenja čine opravdanima s obzirom na potrebu održavanja reda, neke su ih vlade iskoristile da utišaju kritičke glasove i dodatno ograniče slobodu izražavanja i slobodu informacija”, kažu iz ECFR.
U Srbiji, Crnoj Gori i na Kosovu vlade su, dodaju, sve više kontrolisale vijesti o pandemiji, ali nisu uspjele efikasno da komuniciraju s javnošću o medicinskim informacijama koje su koristile za sprovođenje ograničenja.
“Crnogorska Vlada takođe je pojačala pritisak na medije, usvojivši u julu zakon koji je novinare prisilio, pod prijetnjom hapšenja, da otkrivaju izvore za koje smatra da ugrožavaju javnu bezbjednost i zdravlje”, navode iz ECFR.
Bonus video:
