U prethodne dvije godine oko 17 miliona eura dodijeljeno je partijama iz budžeta Crne Gore.
Zakon o slobodnom pristupu informacijama obavezuje partije, da kao pravna lica koja se finansiraju iz državnog Budžeta, sve podatke dostave bilo kom zainteresovanom građaninu. Od 17 parlamentarnih partija samo četiri su Mreži za afirmaciju nevladinog sektora (MANS) dostavile finansijske podatke.
U ovoj nevladinoj organizaciji koja se dvije decenije bavi istraživanjem korupcije kažu kako partije i vlasti i opozicije u Crnoj Gori kriju finansijske podatke o trošenju i donacijama.
Dejan Milovac iz MANS, za Radio Slobodna Evropa (RSE) navodi primjer Demokratske partije socijalista (DPS), koja nije odgovorila na više od 100 zahtjeva MANS-a koji se tiču partijskih finansija ili je poslala djelimične odgovore.
Da javnost ima pravo da zna kako se troše pare svih građana, pa i one koje dobijaju partije, ukazuje za RSE Srđan Perić iz organizacije KOD:
„Moraju se navići na tu vrstu kontrole. Zato što mi plaćamo parlamentarne stranke. Treba kontrolisati svaki cent i treba prosto zbog budućih procesa u politici, unaprijed sankcionisati i ukazivati na svaku potencijalnu i realnu zloupotrebu javnih resursa u svrhu ostvarenja boljeg rezultata partija“.
A Agencija za sprečavanje korupcije (ASK), u čijoj nadležnosti je kontrola partijskih finansija, je tokom predizborne kampanje 2020. godine pokrenula jedan prekršajni postupak.
"Prilikom kontrole aktivnosti i troškova političkih subjekata, konstatovano je ukupno 44 nepravilnosti, koje se uglavnom odnose na nedostavljanje tačnih ili potpunih podataka u izvještaju ili kompletne prateće dokumentacije“, navodi se u odgovorima ASK dostavljenim RSE.
MANS tvrdi da DPS briše podatke
Najviše novca iz budžeta oko 6,1 milion eura dobila je u parlamentu najbrojnija Demokratska partija socijalista (DPS) Mila Đukanovića, koja je na izborima avgusta 2020. nakon tri decenije izgubila vlast i prešla u opoziciju.
Osim što im nijesu odgovorili na preko 100 zahtjeva iz MANS-a tvrde i da DPS namjerno briše podatke o troškovima, ali i o prilivima na partijske žiro račune, među kojima su i podaci o donatorima partije.
Iz Demokratske partije socijalista tvrde da su radili sve po zakonu i odbacuju navode MANS-a o skrivanju prihoda, ocjenjujući ih “primjerom prizemnog populizma”. Navode da su MANS-u dostavili sve podatke uz zakonsku zaštitu ličnih podataka.
“Svi izvještaji o finansijskom poslovanju iz 2019. i prošle godine dostavljeni su i Agenciji za sprječavanje korupcije (ASK) i Državnoj revizorskoj instituciji (DRI). O Izvještajima je DRI dao pozitivna mišljenja a nijedna primjedba nije bila ni prilikom kontrola koje je obavila ASK”, navodi se u reagovanju.
Milovac podsjeća da se za ovu partiju vezuje više afera o sumnjivim donacijama:
“Za ovu partiju se vezuje i slučaj “Koverta“, ali i priznanje lidera partije, Mila Đukanovića da je DPS i ranije primao donacije koje nijesu bile evidentirane u zvaničnim izvještajima te partije”.
Podsjetimo, Đukanović je govoreći o partijskim donacijama, 2019. potvrdio da su mnogi biznismeni među njima i Duško Knežević, jedan od aktera afere “Koverat”, bili njihovi donatori.
“Sve to što je rađeno je završavalo na odgovarajućoj adresi DPS, dakle u računovodstvu DPS. Tamo je pažljivo evidentirano. A prema državnim organima su pravljeni onakvi izvještaji kakve su ti državni organi tražili”, rekao je tada Đukanović.
Afera "Koverta" je sinonim za tajni snimak koji je biznismen Duško Knežević objavio 2019., na kome je funkcioner DPS Slavoljub Stijepović u trenutku primanja koverte sa navodno oko 100.000 eura, za finansiranje kampanje tada vladajuće DPS, uoči izbora 2016. godine.
Sporni institucionalni kontrolori korupcije
Istrage korupcije, pa i partijske treba da budu po lupom tužilaštava, policije, Agencije za sprečavanje korupcije (ASK) dok se Državna revizorska institucija (DRI) bavi kontrolom finansija.
Milovac podsjeća da je MANS u prethodnom periodu procesuirao i slučaj “Koverta“ i aferu “Snimak“.
"Sve su one od strane tužilaštva odbačene uz ono čuveno da „nema ni udaljene sumnje“ da se radi o političkoj korupciji. I kada prezentujemo kompletne podatke, ne očekujemo da će Specijalno tužilaštvo, dok je na njegovom čelu Milivoje Katnić, imati bilo kakav ozbiljan rezultat.
Milovac smatra da je Specijalno državno tužilaštvo “do sada milion puta zapravo pralo biografiju Đukanovića i DPS“ .
Afera "Snimak" iz 2013. godine pokazuje kako se projektom državnog Zavoda za zapošljavanje obezbjeđivala podrška Demokratskoj partiji socijalista:
"Jedan zaposleni, to su četiri glasa“, rekao je tada Zoran Jelić, funkcioner DPS i direktor Zavoda.
Srđan Perić podsjeća da rasvjetljavanje afere “Snimak” traži Evropska komisija.
“Ono što dodatno opterećujete cijelu tu situaciju je da smo imali slučaj da ljudi koji su akteri afere “Snimak”, poput Zorana Jelića, na kraju budu vrlo visoko institucionalno postavljeni da kontrolišu finansije javnih preduzeća. Što pravi jednu nonsensnu situaciju u cijeloj ovoj priči”.
Zoran Jelić je naime sada član Senata Državne revizorska institucija (DRI) Crne Gore.
I Milovac smatra spornim kadrovska rješenja u DRI i Agenciji (ASK).
„Te dvije navodno nezavisne institucije, od osnivanja, su zarobljene od strane DPS, i ne služe javnom već isključivo interesima te partije. Činjenica je, da je jedan od aktera afere “Snimak“ Zoran Jelić danas senator u DRI, koji sada treba da odlučuje o tome da li DPS vodi uredno finansijsko poslovanje i da li zloupotrebljava fondove“, kaže Milovac.
Milovac kaže da upravo zbog ovakvih stvari Crnu Goru s pravom zovu “zemljom čuda“.
Perić, pak kaže da su dometi kontrole ovih institucija limitirani:
“Napravljen je jedan zakonodavni okvir u kome one imaju limitirani opseg kontrole. Međutim, suštinski nivo kontrole treba da se ostvari i uz pomoć civilnog sektora ali i uz pomoć tužilaštva i policijskih organa i istraga koje bi se realizovale”.
Finansije kriju i manje partije opozicije i vlasti
I od avgusta prošle godine, opozicione Socijaldemokrate (SD) su iz budžeta dobile oko 1,1 milion eura, za koje nisu dostavile podatke. Ni Pokret za promjene (PZP), članica danas vladajućeg Demokratskog fronta koji je dobio oko 700.000 eura, poslovanje nije učinio transparentnim na zahtjev MANS-a.
MANS ih je optužio da kriju podatke o finansijama iako godinama „uzimaju ogromna sredstva od države” pa je ostalo skriveno kako je potrošeno 1,8 miliona eura iz javnih fondova.
Socijaldemokrate navode da je “suvišno da MANS-u dostavljaju” podatke koji su već dostupni na sajtovima DRI i ASK.
“Da ne postoji nikakva sumnja u zakonitost rada, kako se insinuira, najbolje demantuju pozitivni nalazi ovih institucija, od osnivanja do danas. Tako da nema razloga da dodatno objašnjavamo tu činjenicu”, navodi u reagovanju SD.
Milovac je uvjeren da će MANS otkriti podatke ko su donatori partija i na koji način troše novac.
„Kada su pitanu konkretno Socijaldemokrate, slučaj Ramada pokazuje, da, iako se radi o prilično malom iznosu zloupotrebe sredstava Željeznice za partijski skup, da njihove finansije nijesu čiste”.
Slučaj Ramada nazvan je po podgoričkom hotelu u kome su Socijaldemokrate 2106. partijski skup platile novcem državne Direkcije za željeznice dok je direktor bio Nebojša Obradović. Iako je zbog tog slučaja pravosnažno osuđen na tri mjeseca zatvora, odnosno dvije godine uslovno, Obradović je, nakon tog slučaja napredovao u državnoj službi i postao savjetnik u Ministarstvu saobraćaja.
Perić ukazuje da je to primjer kako je “upregnut čitav aparat da se što je moguće manje sankcionišu” akteri više nego očigledne afere”.
Milovac kaže da vladajući PZP ne bi trebao da krije podatke ako je sve čisto.
"Ukoliko su sve fakture na broju, ako svaki cent koji je ušao u kampanju može da se opravda, odnosno da se poveže sa donatorom koji je finansirao njihovu kampanju nema razloga da se to krije“, smatra Milovac.
Milovac kaže da su pred Upravnim sudom u toku postupci da MANS dobije podatke kako su partije primale i trošile novac.
Iz PZP nijesu odgovarali na telefonske pozive RSE da prokometarišu tvrdnje ove nevladine organizacije.
Evropska komisija je godinama unazad, u Izvještajima o napretku Crne Gore u evropskim integracijama, sugerisala crnogorskim institucijama da afere “Koverta” i “Snimak” dobiju pravni epilog.
Bonus video:
