Rad novog saziva Skupštine Crne Gore u prethodnoj godini obilježili su brojni događaji bez presedana - rad su djelimično bojkotovali i predstavnici vlasti i opozicije, poslanici su više nego ikad predlagali zakone i amandmane, a glasalo se i mimo uobičajenih partijskih blokova.
To je za “Vijesti” ocijenila istraživačica javnih politika u Institutu alternativa (IA) Milena Muk, navodeći da su aktivniju ulogu u ovom sazivu parlamenta imali i predstavnici opozicije.
Ona je istakla da je novina da se u ovom sazivu za bojkot u jednom trenutku opredijelio i dio parlamentarne većine, dok je ranije bojkot parlamenta bio sredstvo političke borbe opozicije.
Rad Skupštine je mjesecima bio blokiran nakon što su je poslanici vladajućeg Demokratskog fronta (DF) u junu napustili nezadovoljni usvajanjem Rezolucije o genocidu u Srebrenici, kao i razrješenjem ministra pravde Vladimira Leposavića zbog negiranja genocida u Srebrenici.
Taj politički savez je, dok je bio u opoziciji, selektivno bojkotovao rad Skupštine.
Opoziciona Demokratska partija socijalista (DPS) je 29. decembra 2020. godine najavila bojkot parlamenta, dok se Ustavni sud ne izjasni o njihovoj inicijativi o ocjeni ustavnosti odluka koje su donesene na sjednici koja je održana dan ranije.
Na toj sjednici su, između ostalog, usvojene izmjene Zakona o slobodi vjeroispovijesti.
DPS-u su bile sporne odluke o utvrđivanju kvoruma za sjednicu, kao i verifikovanje mandata poslanici Građanskog pokreta (GP) URA Suadi Zoronjić.
”Dok se sudski organi ne oglase, nećemo učestvovati u radu parlamenta, jer potencijalno imamo 41 poslanika većine koji je nelegitimno izabran. Kakva god odluka suda da bude, mi ćemo nastaviti naš rad u parlamentu”, saopšteno je tada iz najjače opozicione stranke.
Poslanici DPS-a u skupštinske klupe su se vratili 18. februara zbog rasprave o izmjenama tužilačkih zakona.
Nakon što je vladajuća većina odbila njihovu ponudu o dijalogu o izboru čelnih ljudi pravosuđa, novi bojkot su najavili u maju prošle godine.
Zvanično su ga prekinuli u julu, kad su prisustvovali premijerskom satu. Prije toga su u junu došli u Skupštinu kako bi dali podršku za razrješenje Leposavića i izglasavanje Rezolucije o genocidu u Srebrenici.
Muk ocjenjuje da je drugi proces bez presedana tokom prošlogodišnjeg rada Skupštine preuzimanje primata u zakonodavnoj aktivnosti od poslanika i poslanica, koji su više nego ikad bili aktivni u predlaganju zakona i amandmana, “često uz izostajanje elementarnih finansijskih procjena, ali i adekvatnog mišljenja Vlade”.
”To se vjerovatno najbolje ogleda u procesu predlaganja budžeta, u okviru kog je podnijet najveći broj amandmana ikad, ukupnog iznosa od skoro 3,5 milijardi eura. Tome svemu je, naravno, doprinio specifični politički kontekst, u kom smo, umjesto Skupštine kao produžene ruke Vlade, svjedočili mimoilaženjima između Vlade i parlamentarne većine i praktičnoj manjinskoj podršci Vladi među poslanicima i poslanicama”, navodi Muk.
Ona je istakla da je, na drugoj strani, razbijanje političkih monopola proizvelo i određena glasanja bez presedana, mimo uobičajenih partijskih blokova, između ostalog prilikom razrješenja Leposavića, glasanja o Rezoluciji o genocidu u Srebrenici i imenovanja predsjednika Državne izborne komisije (DIK).
Za smjenu ministra pravde glasali su poslanici opozicije DPS-a, Socijaldemokrata, Bošnjačke stranke, Socijaldemokratske partije (SDP), Liberalne partije i albanskih partija, kao i poslanici iz vladajuće koalicije “Crno na bijelo”.
I predsjednik DIK-a Nikola Mugoša je na tu funkciju izabran 8. decembra glasovima opozicije i GP URA.
Glasovima vlasti i opozicije usvojene su i tri interpelacije, koje su podnijeli poslanici opozicije. Interpelacija za pretresanje pitanja u vođenju politike Vlade u oblasti poljoprivrede, koju je podnio SDP, usvojena je glasovima opozicije i DF-a.
Drugu interpelaciju koju je podnio SDP - za pretresanje pitanja u vođenju politike Vlade u oblasti prosvjete, podržali su opozicija, SNP, Božena Jelušić (GP URA) i Miodrag Lekić (Demos).
Interpelaciju za pretresanje pitanja u vođenju politike Vlade u oblasti vanjskih poslova, koju je podnio DPS, podržalo je 55 poslanika opozicije i DF-a.
Muk navodi da i interpelacije idu u prilog jednoj aktivnijoj ulozi opozicije u ovom sazivu parlamenta, koja se takođe i ističe u broju postavljenih poslaničkih pitanja - za razliku od 2020. i 2019. kad su poslanici vladajuće većine više koristili ovaj institut.
Ona je istakla da, nažalost, neprimjeren govor dalje dominira parlamentom, uz korišćenje brojnih pojmova, koji možda formalno-pravno ne predstavljaju uvijek govor mržnje, ali u kontekstu produbljenih političkih, društvenih i etničkih podjela - ne doprinose prijeko potrebnom međupartijskom dijalogu.
Muk je kazala da se upravo u izostanku šireg političkog konsenzusa ogleda najnegativniji bilans u radu Skupštine, s obzirom na to da, osim izbora preostalih članova Tužilačkog savjeta, nije ostvaren napredak u deblokadi ključnih institucija u pravosuđu, oblasti na čiju stagnaciju je upozorila i Evropska komisija.
Istakla je da je vrlo važno da Skupština počne suštinski da koristi svoju nadzornu ulogu, mimo dnevno-političkih potreba i međusobnog ucjenjivanja izvršne i zakonodavne vlasti.
”Recimo, izuzetno je teško govoriti o učinkovitom parlamentarnom nadzoru kad ministarstva uopšte nemaju eksplicitnu obavezu dostavljanja izvještaja o radu poslanicima i poslanicama, ili kad se izvještaji nezavisnih institucija brzopotezno razmatraju, bez zaključaka i preporuka za unapređenje njihovog rada”.
Ona naglašava da su, uprkos većem pritisku poslanika i poslanica na izvršnu vlast, podaci IA demistifikovali navodno povećanu kontrolnu aktivnost Skupštine, kroz ukazivanje na činjenicu da je čak dvije trećine svih kontrolnih saslušanja tokom prve godine saziva održano u Odboru za bezbjednost i odbranu, mahom bez zaključaka i preporuka.
”Ono što je naročito nedopustivo je izostanak ministara s kontrolnih saslušanja na koje su pozvani, u čemu prednjači ministar finansija i socijalnog staranja (Milojko Spajić), koji se, prema našim podacima, do sredine decembra, pet puta nije odazvao na pozive odbora”, kazala je Muk.
Pozivima skupštinskih radnih tijela u više navrata se nisu odazivali ni ministarka prosvjete, nauke, kulture i sporta Vesna Bratić, kao ni premijer Zdravko Krivokapić.
Ona je naglasila da i poslanici često ukazuju da im Vlada ne dostavlja tražene informacije i dokumentaciju, na koju imaju pravo po Poslovniku Skupštine.
”Mi smo zbog toga predložili da tačka dnevnog reda naredne plenarne sjednice sadrži informaciju o dostavljanju traženih informacija i dokumenata od Vlade”.
Istakla je da se dodatno može razmotriti i normirati hitno održavanje ministarskog ili premijerskog sata, u slučajevima u kojima poslanici i poslanice u predviđenim rokovima ne dobiju informacije od Vlade ili resornih ministarstava bez propratnog obrazloženja.
”Imajući u vidu izostanak adekvatnih analiza i javnih rasprava o zakonima koji predlažu poslanici i poslanice, smatramo da je prioritet da se se propiše procedura konsultovanja zainteresovane javnosti prilikom razmatranja predloga zakona koji se iniciraju u Skupštini”, ocijenila je Muk.
Ona napominje da Poslovnik ili Zakon o Skupštini treba da normiraju ulogu Službe Skupštine u izradi analiza uticaja propisa, koje predlažu poslanici i poslanice.
Ta uloga, kako je navela, treba da se sastoji u prikupljanju neophodnih podataka i izradi odgovora na ključna pitanja o uticaju propisa, u tijesnoj saradnji s parlamentarcima.
”Neophodno je institucionalizovati i ulogu Parlamentarne budžetske kancelarije, tako što će Poslovnik ili Zakon o Skupštini prepoznati izradu analiza fiskalnog uticaja propisa i amandmana, koje predlažu poslanici i poslanice, među osnovnim poslovima ove organizacione jedinice Službe Skupštine”, zaključuje Muk.
Većinu predloga IA Skupština još nije usvojila
Muk je kazala da je IA Skupštini dostavljala predloge za godišnje planove rada odbora, koji bi trebalo da unaprijede kontrolu nad izvršenjem budžeta i primjenom zakona i strategija u oblastima koje naročito prate.
”Neki od tih predloga su usvojeni, ali većina još uvijek nije. Mi smo takođe kroz svoje analize dali ideje za buduće zakone o Skupštini i Vladi. Međutim, iako su ovi zakoni trebalo da budu utvrđeni tokom 2021. godine, oni još uvijek nisu bili na javnoj raspravi”, kazala je Muk.
I ignorisanje premijera bez presedana
Krajem godine u parlamentu se desio još jedan slučaj bez presedana - neodržavanje premijerskog sata, jer su poslanici vlasti i opozicije ignorisali mogućnost da premijeru Krivokapiću postave pitanja.
To je, prema javno dostupnim informacijama, prvi slučaj nezainteresovanosti za taj institut.
Za premijerski sat, koji je trebalo da se održi 30. decembra, pitanja su bili spremili poslanički klubovi “Crno na bijelo” i Pokret za promjene (PzP), ali su ih naknadno povukli, u znak solidarnosti s ostalim kolegama.
Bonus video:
