Od ukupno 843 odbornika u 24 crnogorske opštine, Glavnom gradu i Prijestonici, Demokratska partija socijalista (DPS) ima više od četvrtine – 228, ali je samo 59 dio vladajuće većine u svom lokalnom parlamentu, dok je od 94 odbornika Demokrata 67 na vlasti, ili tri četvrtine.
Takođe, Pokret Evropa sad ima 25 odbornika u vlasti, a u opoziciji 7.
To je pokazalo istraživanje “Vijesti” koje je sprovedeno na osnovu informacija dobijenih iz lokalnih parlamenata i internet stranica opština.
Ana Nenezić iz Instituta za društveno-politička istraživanja “Analitiko” ocijenila je da faktori poput koalicionog kapaciteta političkih partija, strateške prilagodljivosti i sposobnost odgovora na lokalne potrebe, igraju ključnu ulogu za osvajanje vlasti na lokalnom nivou i značajnije su od ukupnog broja osvojenih glasova i odborničkih mjesta.
“DPS je nakon višegodišnje spirale gubitka vlasti kako na nacionalnom, tako i na lokalnom nivou, a bez promjene strateškog pristupa političkog djelovanja ostao izolovan i bez koalicionog kapaciteta, što ih je dovelo u poziciju da i sa najvecih brojem odbornika, ostaju u opoziciji. Nasuprot njima, Demokrate su značajno politički kapitalizovale svoju poziciju stranke centra, bez isključivih političkih stavova o bilo kojem pitanju od značaja u Crnoj Gori”, smatra Nenezić.
Prema njenim riječima “ova pozicija im daje najveći koalicioni potencijal, kao i činjenica da opštine u kojima vrše vlast do sada nisu bile predmet političkih skandala ili optužbi za korupciju”.
Nenezić izdvaja nekoliko elemenata koji dominatno utiču na smanjenje koalicionog kapaciteta DPS-a na lokalnom nivou.
“Prevashodno, sve političke stranke teže maksimiziranju dobitaka (odborničkih mjesta u vlasti) uz minimalne troškove (kompromisi u koalicionim pregovorima). Ako troškovi saradnje sa DPS-om prevaziđu percepirane dobitke, racionalan izbor je izbjegavati koaliciju sa njima. Upravo je to ono što sagledavamo, ne samo na lokalnom, već i nacionalnom nivou”, objašnjava ona i dodaje da se “DPS i dalje percipira kao dominantan igrač koji teži kontroli što većeg dijela vlasti”.
Ona smatra da ostale stranke zbog toga procjenjuju da su koalicije s DPS-om manje poželjne zbog rizika od njihove prevelike dominacije, ali i zbog “bremena koje DPS i dalje nosi i koji može uticati na percepciju birača manjih stranaka, zbog saradnje sa njima”.
“Odbijanje DPS da napravi jasnu odstupnicu od brojnih afera koje su obilježile njihovu visedecenijsku vladavinu jeste i biće barijera za saradnju sa njima, kako na lokalnom tako i na nacionalnom nivou”, smatra sagovornica “Vijesti”.
Nenezić dodaje da su, sa druge strane, partije poput Demokrata, Socijalističke narodne partije i Građanskog pokreta (GP) URA uspješnije u formiranju koalicija zbog svoje veće strateške fleksibilnosti i otvorenosti prema kompromisima, što ih čini privlačnijim partnerima.
Od ukupno 55 odbornika SNP-a, 35 je na vlasti, dok je, od 30 odbornika GP URA, 20 u vladajućoj većini na lokalnom nivou.
Socijaldemokrate imaju ukupno 45 odbornika, od čega njih 15 čini vlast.
Nenezić konstatuje da se politički pejzaž značajno promijenio nakon 2020. godine, kada je DPS sa svojim koalicionim partnerima izgubio višedecenijsku vlast na državnom nivou, nakon čega je uslijedio gubitak lokalne vlasti u velikom broju optšina
“DPS se nije uspio adekvatno prilagoditi tim promjenama, čime je smanjio svoju privlačnost kao koalicioni partner i izgubio tradicionalne partnere. Dio njih, poput SDP i SD su i sami gubili podršku na lokalnom nivou, dok su partije manje brojnih naroda, nakon proteka vremena koje nije pratilo prilagođavanje DPS novonastalim okolnostima, počele tražiti nove lokalne partnere. Na taj način DPS je od partije koja je vršila vlast u gotovo svim opštinama, zadržao vlast u svega nekoliko opština, sa vrlo labavim koalicijama, poput one u Bijelom Polju”, ističe ona.
Sagovornica “Vijesti” smatra da će jačanje Pokreta Evropa sad (PES) i zauzimanje pozicija na lokalu, za koje misli da se može očekivati nakon narednih lokalnih izbora, dodatno otežati poziciju DPS-a, ali i ograničiti domete Demokrata. Ova stranka, osnovana 2022. godine ima ukupno 32 odbornika, od čega je 25 dio vladajuće većine u svojim opštinama.
“Ukoliko uspiju nastaviti niz započet osvajanjem vlasti u Podgorici, u značajnom će promijeniti politički odnos snaga na lokalu i pozicionirati se kao dominantan politički akter, dok će se ostale političke stranke prilagođavati i tražiti prostor za učešće u vlasti kroz saradnju sa njima”, kaže Nenezić.
PES ima odbornike u Podgorici, Danilovgradu, Tivtu, Baru, Kolašinu i Bijelom Polju i svi ovi mandati su osvojeni na izborima koji su se održali krajem 2022. godine. U ovoj godini se održavaju izbori u Andrijevici, Gusinju i Kotoru, a sljedeće u Nikšiću, Herceg Novom, Cetinju, Petnjici i Mojkovcu. Odbornici u šavničkoj skupštini su izabrani su 2018. godine, jer izbori zakazani za 2022. godinu nikad nisu završeni.
Lokalne liste u većini slučajeva učestvuju u vlasti. Od 29 odbornika lokalnih lista koje ne učestvuju u izborima na državnom nivou, 22 njih je dio vladajuće većine na lokalnom nivou. Pored njih, Novska lista koja ima sedam odbornika u hercegnovskoj skupštini, nakon posljednjih izbora ima parlamentarni status na državnom nivou, u okviru liste PES-a.
“Generalno posmatrano, što podaci i potvrđuju, najpoželjniji partneri svim većim strankama su lokalne liste i manje nacionalne stranke, jer su manje prijeteći partneri u odnosu na veće, dominantne partije, što olakšava formiranje koalicija sa širim spektrom stranaka”, ocijenila je Nenezić.
Kada je riječ o članicama koalicije Za budućnost Crne Gore (ZBCG), Nova srpska demokratija ima 54 odbornika koji su na vlasti, a Demokratska narodna partija (DNP) 25. I ove dvije partije, kao Demokrate, imaju više odbornika na vlasti, nego u opoziciji, u kojoj NSD ima 17, a DNP 6.
Prisustvo na lokalnom nivou ostvarile su i Ujedinjena Crna Gora (UCG) čijih je pet odbornika na vlasti, a dva u opoziciji i Savez građana CIVIS koji ima dva odbornika, od kojih jedan učestvuje u vladajućoj većini.
Kada je riječ o partijama manjinskih naroda, Bošnjačka stranka ima 30 odbornika na vlasti od ukupno 50, Albanska alternativa 12 od 13, a Demokratska unija Albanaca (DUA) dva od devet odbornika.
Demokratski savez Albanaca (DSA) i Demokratska partija (DP) Fatmira Đeke nemaju odbornike u opozicionim klupama, a Hrvatska građanska inicijativa (HGI) na vlasti.
U lokalnim skupštinama prisutne su i pojedine partije koje nisu parlamentarne na državnom nivou.
Sedamnaest od ukupno 28 odbornika Socijaldemokratske partije (SDP) i 12 od 15 odbornika Pokreta za promjene učestvuju u vlasti u svojim lokalnim parlamentima. Prava Crna Gora (PCG) je prisutna u šest opština
dam odbornika, Liberalna partija (LP) u četiri opštine sa šest, Radnička partija (RP), Demokratska srpska stranka i Stranka pravde i pomirenja u dvije opštine sa po tri, odnosno četiri odbornika, Demos i Građanska inicijativa (GI) “21. maj” u dvije opštine sa po jednim, a Nacionalna albanska unija i Demokratski savez u Crnoj Gori u jednoj sa tri, odnosno dva odbornika.
Po jedno mjesto u lokalnim skupštinama imaju Preokret, Slobodna Crna Gora, Narodni pokret,, Socijalisti Crne Gore i Demokratska partija Roma.
Jednopartijska vlast u tri opštine
Tri crnogorske opštine imaju na vlasti jednu partiju koja vlada samostalno.
U Plužinama je od 1998. godine na vlasti SNP. Partija čiji je lider Vladimir Joković je na posljednjim izborima, održanim 2022. godine osvojila 17 od 30 mandata i tako “produžila svoj vijek” na čelu ove sjeverne opštine. Vladajuća većina je te godine izglasala novog gradonačelnika, a u penziju je nakon 24 godine vlasti otišao Mijuško Bajagić.
Slična situacija je i u Rožajama i Petnjici, gdje su na vlasti BS, odnosno DPS. Na izborima održanim 2022. godine u Rožajama je BS osvojila 22 od 34 mandata i samostalno formirala vlast. Ovo nije prvi put da BS samostalno osvoji većinu, ali je u prethodnom sazivu u vlast pozvala tadašnje koalicione partnere sa državnog nivoa – DPS i SD.
U Petnjici je na izborima održanim 2021. DPS osvojio 16 od 31 mandata i samostalno formirao vlast.
SDP i SD na lokalu i sa većinom i sa manjinom na državnom nivou
Socijaldemokrate su do skoro važile za “tradicionalne koalicione partnere” DPS-a, dok je SDP 2022. godine u više opština bio u predizbornoj koaliciji sa DPS-om, prvi put nakon što su izašli iz koalicije 2016. godine.
Ipak, u nekim opštinama ove partije čine vlast sa partijama vladajuće većine na državnom nivou. Na Cetinju, Demokrate daju manjinsku podršku SDP-ovom gradonačelniku Nikoli Đuraškoviću, a u Gusinju su na vlasti SD, BS i koalicija albanskih partija, dok je DPS u opoziciji. U Ulcinju su predizbornu koaliciju formirale URA, DP Fatmira Đeke, SD, SDP i Albanska alternativa Nika Đeljošaja.
Sa druge strane, SDP i SD zajedno sa DPS-om čine vladajuću većinu u Plavu i Baru.
Gradonačelnička mjesta sa dva i tri mandata
Nekadašnju koaliciju Demokratski front (DF) činile su tri partije, a često su sa njima u koaliciji bile i druge partije poput SNP-a, UCG, RP. Raspodjela mandata na veći broj partija rezultirala je činjenicom da gradonačelnici dvije opštine dolaze iz partije koja u lokalnom parlamentu ima dva, odnosno tri odbornika.
Na lokalnim izborima u Nikšiću održanim 2021. godine, koalicija “Za budućnost Nikšića” osvojila je najviše mandata (11) od svih lista koje su formirale većinu, ali partija iz koje dolazi gradonačelnik Marko Kovačević – NSD, ima svega dva odbornika u Skupštini te opštine.
Slična situacija je i u Mojkovcu gdje su vlast formirale koalicija “Za budućnost Mojkovca” okupljena oko nekadašnjeg DF-a, Demokrate, pokret Ne damo Mojkovac, GP URA i UCG. I u ovom gradu, koalicija oko Demokratskog fronta je bila najjača lista unutar većine, ali, usljed velikog broja partija u toj koaliciji, mandati su raspoređeni na više njih, pa je tako gradonačelnik ove opštine postao Vesko Delić iz NSD, partije koja ima tri odbornika u lokalnom parlamentu.
Bonus video:
