Posljednje nedelje na Zapadnom Balkanu obilježile su teme o članstvu Kosova u Savjetu Evrope kao i planiranoj Rezoluciji o genocidu u Srebrenici u Generalnoj skupštini Ujedinjenih nacija. Oba događaja podigla su tenzije, posebno u Srbiji i Republici Srpskoj.
Gledajući širu sliku, ove godine se navršava 10 godina od Berlinskog procesa, njemačke inicijative koja je postavljena kao platforma za saradnju na visokom nivou između visokih zvaničnih predstavnika Zapadnobalkanske šestorke. Na samitu u oktobru biće dat pregled koraka koje su zemlje preduzele u uspostavljanju zajedničkog regionalnog tržišta.
O ovim pitanjima portal European Western Balkans razgovarao je sa Manuelom Saracinom, specijalnim predstavnikom njemačke savezne vlade za zapadni Balkan.
Dotakli smo se i odnosa između Srbije i Njemačke, koji su se suočili sa određenim zategnutim posljedicama nakon kontroverznih decembarskih izbora u Srbiji, kao i nedavnih dešavanja u Crnoj Gori i njihovog odnosa sa težnjama zemlje za članstvo u EU.
EWB: Parlamentarna skupština Savjeta Evrope glasala je prošle nedelje i ogromnom većinom preporučila da Kosovo bude pozvano da postane član SE. Hoće li se Njemačka zalagati za članstvo Kosova na sljedećem sastanku Komiteta ministara? Možete li da objasnite stav Berlina po ovom pitanju?
Saracin: Pomno smo pratili dešavanja u Parlamentarnoj skupštini. I mi, naravno, uzimamo u obzir odluku Parlamentarne skupštine u našim razmatranjima. Naravno, mi smo jaki prijatelji i pristalice Kosova. I mi stojimo iza ideje da se Kosovo približi Evropi, što znači i članstvo u Savjetu Evrope. Ali odluka će na kraju biti na Savjetu ministara, i ključno je da Kosovo sada učini sve što može da ubijedi ogromnu većinu država članica. Posebno su manjinska prava ključna tema za Savjet Evrope.
EWB: Srpske vlasti su izuzetno nezadovoljne napretkom Kosova smatrajući da Priština nije učinila dovoljno da ispuni neophodne kriterijume, prije svega u vezi sa formiranjem Zajednice srpskih opština. Da li će uspostavljanje ASM ostati neophodno za članstvo Kosova u SE?
MS: Moram da priznam da ne mogu da pratim argumentaciju Srbije. Bar za njemačku stranu mogu da kažem da kriterijumi koje pominje Srbija nikada nisu objavljeni kao naši kriterijumi za eventualno članstvo Kosova u Savjetu Evrope.
Generalno, situacija u vezi sa manjinama na Kosovu je veoma relevantna. Ali Kosovo ima obavezu iz Briselskih sporazuma postignutih 2011. i 2013. kao i iz Ohridskog sporazuma da primijeni ASMM. Ono što je jasno jeste da i Kosovo i Srbija treba da sprovode Ohridski sporazum, koji podrazumijeva uspostavljanje ASMM.
EWB: Da li Srbija krši Ohridski sporazum protiveći se članstvu Kosova u SE?
MS: U Ohridskom sporazumu postoji jasna obaveza: Srbija ne smije da spriječi Kosovo da uđe u međunarodne organizacije. Ne vidim koliko su sadašnje akcije Srbije u skladu sa tekstom ili duhom sporazuma.
EWB: Glavna tema u srpskoj javnosti ovih nedelja je rezolucija UN o Srebrenici, čiji je kosponzor Njemačka. Zašto je važno usvajanje ovakve rezolucije i šta je bila motivacija Njemačke da otvori ovo pitanje?
MS: Njemačka je kosponzorisala ovu rezoluciju zajedno sa Ruandom i nizom drugih država članica UN. Mi smo globalno i u svakom trenutku posvećeni sprečavanju genocida. Za nas je od velikog značaja da očuvamo sjećanje na užase holokausta. Zato smo takođe posvećeni izoštravanju sjećanja na druge međunarodno priznate genocide u novijoj istoriji.
Predstojećeg 11. jula navršava se 30 godina od genocida nad bosanskim Muslimanima u Srebrenici 1995. godine. Genocid je istorijski i pravno dokazan i klasifikovan kao genocid od strane nezavisnih međunarodnih sudova i osuđeni su pojedinačni počinioci. Ovom komemoracijom takođe bismo odali počast procesuiranju genocida od strane međunarodnih jurisdikcija.
Mislim da se mora jasno reći da ova rezolucija nije protiv Srbije, Republike Srpske ili bilo koje druge države, entiteta ili grupe. To je povezano sa počinjenim zločinima i genocidom koji se dogodio. To govore ne samo međunarodni sudovi, već i zakonodavstvo Bosne i Hercegovine.
Tekst rezolucije je uperen protiv radnji kao što su negiranje i veličanje genocida. Rezolucija ne pominje nijednu državu ili bilo koju grupu posebno. Rezolucije za obilježavanje Holokausta kao i genocida u Ruandi postoje već dugi niz godina.
EWB: Od decembarskih izbora, srpski državni zvaničnici više puta su optuživali Njemačku da se miješa u unutrašnju politiku Srbije. Neko bi rekao da su takve izjave značajno narušile ugled Njemačke u Srbiji. Da li ste zabrinuti zbog ovoga?
MS: Ono što me brine je neka retorika koja se koristi. To se ne uklapa u moju ideju o iskrenom prijateljstvu i pozitivnom angažmanu Njemačke, kao jednog od advokata koji pokušava da približi Srbiju Evropskoj uniji.
Kao iskreni prijatelj, govorimo i o deficitima koje vidimo, posebno u pogledu demokratskog razvoja, pluralizma i vladavine prava u zemlji. Srbija je zemlja kandidat za članstvo u Evropskoj uniji i stoga, naravno, EU očekuje da Srbija slijedi naš primjer i da se uskladi sa našim vrednostima i politikom. Veliki deficiti u izbornim procesima koče aspiracije Srbije za članstvo u EU.
Vlada sada radi na preporukama OEBS-a i mi smo naravno spremni da podržimo gdje god možemo. Angažujemo se pozitivno i stalno.
EWB: Posjetili ste Beograd i sastali se sa predsjednikom Vučićem. Posle sastanka Predsjedništvo Srbije dalo je veoma oštru izjavu u kojoj se navodi da se niste složili ni po jednom pitanju, samo o očuvanju mira u regionu. Šta je bila tema vašeg sastanka? Da li pored pitanja Kosova govorite o izborima u Srbiji?
MS: Suprotno izjavi, to nije bio oštar sastanak. Diplomatija se ne zaustavlja samo na teškim temama, o njima i dalje pričate. Osjetio sam da je vladala konstruktivna atmosfera, a naravno da se ne slažemo oko svih tema.
Puno putujem po regionu da bih pripremio teren za ovogodišnji 10. Samit Berlinskog procesa u oktobru. Vjerujem da će Vlada i predsjednik Srbije biti konstruktivni kao i ranije u vezi sa Berlinskim procesom, a to je ono što osjećam i iz mojih razgovora sa srpskim partnerima.
Berlinski proces i regionalne integracije donose korist regionu iu interesu su ljudi u Srbiji. Mislim da je predsjednik Vučić toga svjestan.
EWB: Govoreći o Berlinskom procesu – šta očekujete od ovog procesa u budućnosti? Da li su lideri Zapadnog Balkana dovoljno posvećeni finalizaciji rada na zajedničkom regionalnom tržištu?
MS: Ostaje da se vidi da li su lideri regiona dovoljno posvećeni ili ne. Nadam se i pokušavamo da preduzmemo važne korake ka finalizaciji zajedničkog regionalnog tržišta, pet godina nakon Sofijske deklaracije i 10 godina nakon pokretanja Berlinskog procesa.
Berlinski proces je veoma konstruktivan politički forum na kojem se zapadnobalkanska šestorka može zajedno dogovoriti o stvarima, a da se možda ne slažu o drugim temama. Berlinski proces je ustaljeni format u kome svako mora da unese svoj dio, ali i da dobije nešto od toga. Istovremeno, Berlinski proces je alat koji pomaže zemljama da postanu spremni za članstvo u EU.
To je jasno povezano sa novim Planom rasta za Zapadni Balkan i strategijom Evropske unije. Mislim da većina lidera u regionu vidi priliku da Berlinski proces može doneti nešto što je pozitivno za njih i njihove zemlje. Mi sebe i Berlinski proces vidimo kao uslugu i kao doprinose Evropskoj agendi i ukupnom napretku u regionu.
EWB: Proteklih dana postupanje Specijalnog državnog tužilaštva u Crnoj Gori dovelo je do hapšenja pojedinaca koji su bili dio kriminalnih struktura povezanih sa bivšim režimom. Kako ocjenjujete dosadašnju borbu protiv korupcije u Crnoj Gori? Može li rješavanje ovog pitanja Crnu Goru približiti EU?
MS: Svi koraci u pogledu vladavine prava su glavni ključ na putu ka EU. Na tom polju mislim da je aktuelna vlast napravila neke važne korake popunjavanjem upražnjenih mjesta u pravosudnom sistemu. Ali, naravno, samo ovo neće biti dovoljno. Ima i dosta zakonodavnog posla, koji tek treba da se uradi.
Reforma pravosuđa ne znači samo da imate tužilaštvo i da radi. To znači imati sudove, policiju i tužilaštvo koji moraju da budu funkcionalni, nezavisni i da rade zajedno. Vidim da u Crnoj Gori postoji politička volja da se to ostvari. Želimo da budemo od pomoći i podrške, ali kao što smo ranije vidjeli u drugim zemljama, sam broj slučajeva neće biti dovoljan da zaista postigne rezultate u borbi protiv korupcije i organizovanog kriminala.
Naravno, to nije lako rješenje. Predstoji još mnogo napornog rada. Ali vrijedi, za EU perspektivu, ali i za ljude u zemlji koji žele da se otarase korupcije i organizovanog kriminala i da imaju prave prilike u svojim životima.
Bonus video:
